گروه اجتماعی صراط: آتشفشان دماوند حدود یک میلیون وهشتصد هزار سال قبل تشکیل شده است. مخروط این آتشفشان در دو مرحله تشکیل شده است، مرحله اول بین یک میلیون‌و‌هشتصدهزار تا ششصدهزار سال قبل و مرحله دوم هم بین ششصدهزارسال قبل تاکنون. اما آنچه در شرایط کنونی مشاهده می‌کنیم محصول آتشفشانی در ششصدهزار سال گذشته است، به این معنا که از ششصدهزار سال قبل این آتشفشان شکل فعلی را به خودش گرفته است.
فعال شدن آتشفشان دماوند که در شمال ایران و در فاصله حدود ۶۰ کیلومتری پایتخت قرار گرفته پیوسته یکی از نگرانی‌های مردم بوده و بیشترین نگرانی در مناطقی همچون فیروزکوه و دماوند وجود داشته است که در صورت بروز هر گونه انفجار از دهانه این قله آسیب جدی خواهند دید.
بروز زلزله 29 آذرماه تهران نقطه آغازی برای ایجاد شائبه‌های بسیاری در سطح شهر شد. شائبه‌هایی که همچون یک فرضیه بعد از مدتی اثبات می‌شدند، حال به تازگی نیز احتمال فوران آتشفشان قله دماوند که کارشناسان با یادآوری وجود گسل مرکزی تهران زیر قله دماوند از آن تحت عنوان عاملی در جهت تشدید شدت زلزله احتمالی یاد کردند.
آنها بر این امر تاکید دارند که زلزله‌های اخیر تهران می‌تواند بار دیگر آتشفشان دماوند را فعال کند، ضمن اینکه افزایش گازهای گوگردی متصاعدشده در قله دماوند را گواهی بر این ادعا می‌دانند.البته برخی نیز معتقدند که این کوه ستبر که شعرایی همچون محمدتقی بهار زیبایی آن را به تصویر کشیده‌اند سالهاست که خاموش و آرام تهران را می‌نگرد.
تعدادی از کارشناسان و رسانه‌ها نیز با استناد به فیلمی که ماه‌ها قبل در فضای مجازی به منظور اعلام هشدار در رابطه با خطر فوران آتشفشان دماوند منتشر شده بود، سعی در کمرنگ کردن این احتمال دارند، تاجاییکه بخارات گوگردی متصاعد شده از دهانه قله دماوند را موضوعی طبیعی جلوه می‌دهند.
آتشفشان دماوند 4هزار سال پیش فعال بوده است
در این راستا دکتر جلیل قلمقاش آتشفشان‌شناس و معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور معتقد است که براساس برخی از داده‌ها آخرین فعالیت آتشفشان دماوند به حدود هفت‌هزار سال پیش و براساس داده‌های دیگری حدود چهارهزار سال پیش می رسد حال از این گفته ها می توان نتیجه گرفت که خطر فعال شدن آتشفشان دور از انتظار نیست، کما اینکه برخی از کارشناسان و مسئولان خروج مواد مذاب از دهانه کوه دماوند را بسیار دور از انتظار می دانند.
آنچه مسلم است کشورهایی همچون فیلیپین و ژاپن که دارای آتشفشان فعال هستند، به طور مداوم با زلزله‌های متعددی مواجه هستند که بیانگر ارتباط میان فعال شدن آتشفشان‌ها و ایجاد تغییراتی در گسل‌ها بوده است، بنابراین فعال شدن آتشفشان دماوند که بر اساس نظر متخصصان با انفجار و خروج مواد مذاب از دهانه آن همراه نمی‌شود، می‌تواند باعث بروز تغییراتی در گسل‌های تهران و محدوده کوه آتشفشان شده باشد.
بزرگترین گسل مرکزی تهران از زیر آتشفشان دماوند عبور کرده است
قاسم میرزایی نیکو نماینده مردم دماوند در مجلس شورای اسلامی نیز در این رابطه این گونه اظهارنظر می کند: «ما یک گسل مشا داریم که زیر قله دماوند قرار دارد که بزرگترین گسل مرکزی تهران است و اگر تغییر کند می‌تواند بر افزایش شدت زلزله احتمالی اثرگذار باشد، هرچند تاکنون قله دماوند نشان داده که در هنگام وقوع شدیدترین زلزله‌ها همچون رودبار و منجیل هیچ عکس‌العملی نشان نداده است.»
یکی از مسائل و موضوعات مرتبط با فعالیت آتشفشان دماوند این است که این کوه آتشفشانی در مرحله فوران قرار دارد یا خیر یا گازهای متصاعدشده از این قله تا چه اندازه قابل اعتناست.
معاون شهردار تهران: آتشفشان دماوند نیمه فعال است/ فقدان نتیجه علمی درباره ارتباط وقوع زلزله های پایتخت با فعال شدن آتشفشان
در این رابطه داریوش قنبری معاون پارلمانی شهرداری تهران در گفت وگو با خانه ملت معتقد است که «آتشفشان دماوند از گذشته نیمه فعال بوده است و به صورت مداوم گازهایی از دهانه آن متصاعد می‌شود، اما اینکه ارتباطی بین وقوع زلزله در تهران و آتشفشان به طور همزمان وجود داشته باشد، هنوز به نتیجه علمی و تخصصی نرسیده‌ایم.»
مدیر پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی: آتشفشان دماوند در مرحله انفجار و خروج مذاب نیست
در این مورد مهدی زارع مدیر پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت به مطالعه‌ای که در این زمینه در سال 87 انجام داده استناد کرد و گفت: «نتیجه این مطالعه را در قالب گزارشی در سال 88 ارائه دادیم که نشان می‌داد در دماوند یک آتشفشان فعال داریم منتهی در مرحله انفجار و خروج مذاب نیست.
وی افزود: برای اینکه قله دماوند به مرحله انفجار برسد باید شواهد هفت گانه‌ای مشاهده شود تا تشخیص داده شود که این قله در مرحله انفجار قرار گرفته است، بر همین مبنا قله دماوند را در این مرحله نمی‌بینیم.
فعالیت های آتشفشان دماوند گسل‌های مشا، شمال تهران، کندوان و لاریجان را تحریک می کند
زارع تاکید کرد: نکته مهمی که در مورد قله دماوند همیشه وجود دارد این بوده که، این قله فعال است اما در مرحله خروج گدازه قرار ندارد، با این حال می‌تواند روی ریتم گسل‌های مشا، شمال تهران، کندوان و لاریجان تاثیر بگذارد.»
گوگرد متصاعد شده آتشفشان دماوند آسیب زا است
قاسم میرزایی نیکو نیز با یادآوری اینکه در ضلع جنوبی قله دماوند یک تپه گوگردی وجود دارد که تقریبا به دلیل بالا رفتن حرارت گاهی گازهایی را متصاعد می‌کند، تصریح کرد: «وقتی گوگرد در مقابل حرارت آفتاب قرار می‌گیرد می‌تواند آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد، کمااینکه کوهنوردان نیز سعی می‌کنند هنگام شب یا قبل از طلوع خورشید از این محدوده عبور کنند.
افزایش خروج گازهای سمی گوگردی به علت تشدید خشکسالی منطقه
نماینده مردم دماوند و فیروزکوه در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: خشکسالی امسال بر افزایش میزان گازهای متصاعد شده گوگردی از دهانه قله دماوند تاثیرگذار بوده است، کمااینکه هنگام مشاهده افزایش این میزان گاز متصاعد شده از دهانه دماوند از اعضای فدراسیون کوهنوردی علت آن را جویا شدم، آنها به افزایش دما به عنوان دلیل افزایش گازهای متصاعد شده اشاره کردند.»
نگران وقوع زلزله پیش از موعد تهران در اثر فعال شدن آتشفشان دماوند هستیم
مهدی زارع نیز در پیش‌بینی تبعات همزمانی فعال شدن آتشفشان دماوند با زلزله تهران افزود: «اگر زلزله‌ای اتفاق بیفتد نگران خروج آتشفشان از قله دماوند نیستیم، اما نگران این هستیم که فعالیت‌های مقطعی آتشفشان موجب تحریک گسل‌های اطراف آن شده و وقوع زلزله‌ای زودتر از موعد مقرر را به همراه داشته باشد.»
قنبری: هیچ فعالیت غیرعادی در گسل‌های تهران مشاهده نشده است
حال داریوش قنبری نیز در مورد زمان وقوع زلزله می گوید که «متخصصان فعال در ستاد بحران شهرداری بر این مهم تاکید کردند که هیچ فعالیت غیرعادی در گسل‌های تهران مشاهده نشده است، هرچند احتمال وقوع زلزله در هر لحظه وجود دارد.«
وی گفت: بیان دیدگاه‌ها برخی کارشناسان در مورد زمان وقوع زلزله و شدت آن نگرانی‌هایی را در جامعه ایجاد کرده است، اما متخصصان فعال در ستاد بحران شهرداری این نوع اظهارنظرها را رد می‌کنند.
وی افزود: آنها معتقدند در هیچ نقطه از جهان نمی‌توان زمان دقیق زلزله و مکان آن را پیش‌بینی کرد، کمااینکه در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته زلزله‌خیز تاکنون نتوانسته‌اند زمان دقیق و مکان وقوع زلزله را پیش‌بینی کرده و از آسیب‌های ناشی از آن جلوگیری کنند.
قنبری یادآورشد: البته باید به فکر آینده شهر بود و با برنامه‌ریزی برای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها چاره‌اندیشی شود و سختگیری‌های بیشتری در صدور مجوز و پایان‌نامه‌ها و بازسازی بافت‌های فرسوده صورت بگیرد، کمااینکه شهرداری مانع از صدور مجوز برای ساخت و ساز و بلندمرتبه‌سازی در حوالی گسل‌ها شده است.»
تکذیب احتمال بروز همزمان زلزله و آتشفشان راه چاره نیست
آنچه مسلم است با تکذیب احتمال بروز همزمان زلزله و آتشفشان نمی‌توان ضرورت اجرای برنامه‌هایی در جهت پیشگیری از این قبیل وقایع را نیز رد کرد. به همین دلیل دولت باید تمهیدات لازم به منظور برنامه‌ریزی برای به حداقل رساندن خسارات احتمالی ناشی از بروز این نوع حوادث را اتخاذ کند.
ایجاد سامانه پایش آنلاین راه کار رصد تغییرات آتشفشان دماوند
در همین راستا باید به این مهم اشاره کرد که تاکنون در کشور سامانه پایش اطراف آتشفشان دماوند را نداشته‌ایم و همین امر باعث شده که به جای تصمیم‌گیری و انجام بررسی‌های لازم بر مبنای داده‌ها و اطلاعات علمی به اظهارنظرهایی که در آنها احساس بر منطق غالب شده، اکتفا شود و تازمانی که سامانه‌ای دائمی و آنلاین برای اعلام وضعیت آتشفشان راه‌اندازی نشود، نمی‌توان وقوع حوادث طبیعی را پیش‌بینی کرد. برغم تلاش10 ساله‌ای که برخی برای ایجاد این سامانه داشته‌اند، همچنان بودجه‌ای برای تحقق آن تخصیص پیدا نکرده است.
این در حالی است که در شرایط کنونی به سامانه‌ای نیاز داریم که به صورت متراکم اطراف آتشفشان نصب شده و هر نوع تغییری را به طور دقیق ثبت کند. البته به تازگی استاندار مازندران بودجه محدودی را برای انجام اقدامات اولیه تاسیس این شبکه اختصاص داده است، ولی برای ایجاد این سامانه به اعتبارات بیشتری نیاز داریم.
