پس از گذشت ۴ ماه از غرق‌شدن نفتکش سانچی در آبهای شرق چین ۱۲ ابهام اصلی در خصوص این حادثه از سوی یک مقام آگاه در شرکت ملی نفتکش ایران پاسخ داده شده که این اظهارات حائز نکات بسیار مهم و تأمل‌برانگیزی است.
به گزارش تسنیم، ظهر روز ۲۴ دی ماه سال ۹۶، نفتکش ایرانی سانچی پس از حدود ۸ روز سوختن به‌روی آب، به‌طور کامل در آبهای چین غرق شد. اگرچه در گزارشی که اخیراً به‌عنوان گزارش تفصیلی حادثه به‌صورت رسمی اعلام شده، کشتی چینی مقصر سانحه نفتکش سانچی شناخته شد، با این حال هنوز ابهاماتی در خصوص این حادثه مطرح است که شرکت ملی نفتکش ایران به‌نقل از یک مقام آگاه در این شرکت، در قالب ۱۲ بخش، به این ابهامات پاسخ داد.
۱) چرا در خصوص دلایل وقوع حادثه بین ایران و چین اختلاف نظر وجود دارد؟
باید به این نکته توجه داشت که گزارش ارائه‌شده خروجی کمیته بررسی سانحه متشکل از ۵ کشور ذی‌نفع (ایران، چین، هنگ‌کنگ، پاناما و بنگلادش با نیابت ایران) است که بر اساس مقررات سازمان جهانی دریانوردی بوده و هدف آن علت‌یابی حادثه و راه‌های پیشگیری از وقوع مجدد آن است، لذا کشور‌های عضو در تحقیقات مجاز هستند هرکدام دلایل و مستندات خود و نتیجه‌گیری خود را ارائه کنند. در این پرونده خاص تنها نقطه اختلاف نتیجه‌گیری طرفین بوده و باقی مفاد گزارش که مهمترین آن مستندات، مدارک و شواهد حادثه است به‌طور کامل و بدون هیچ اختلافی مورد تأیید قرار گرفته است. با توجه به شواهد و مدارک نتیجه‌گیری کشور‌های ایران، پاناما و بنگلادش از نظر ما منطقی است و نتیجه‌گیری چین و هنگ‌کنگ یک نوع دفاع از خود محسوب می‌شود، در این زمینه توجه به این نکته نیز ضروریست که کشور پاناما یکی از مهمترین و فنی‌ترین کشور‌های عضو سازمان بین المللی دریانوردی است که نظریه ایران را تأیید نموده است.
۲) چرخش کشتی کریستال در ۱۵ دقیقه قبل از تصادف برای چه انجام شد؟
کشتی کریستال از ۱۵ دقیقه قبل از تصادف شروع به چرخش کرده که این تغییر مسیر تا ۵ دقیقه پیش از تصادف ادامه داشته است. بر اساس قوانین دریایی دستگاه رادار برای انجام محاسبات تغییرات وضعیت اهداف و رهگیری آن‌ها حداکثر ۳ دقیقه زمان از لحظه تثبیت مسیر نیاز دارد و با توجه به این قوانین زمان تثبیت تغییر مسیر ۵ دقیقه پیش از تصادف بوده است. بر اساس گزارش سازمان بنادر و دریانوردی دلیل این تغییر، تنظیم مسیر کشتی کریستال بوده است. نکته مهم آنست که بر اساس محتویات دستگاه ثبت اطلاعات سفر، رادار سانچی حدود یک و نیم دقیقه بعد از تثبیت، مسیر اطلاعات را پردازش کرده و اخطار تصادف داده است، لذا افسر سانچی برای اقدام حدود ۳ دقیقه وقت داشته که با توجه به توان مانور کشتی این زمان برای پیشگیری به هیچ عنوان کافی نیست.
۳) چرا افسر کشتی کریستال در زمان تحویل شیفت موقعیت نفتکش سانچی را به افسر شیفت گزارش نکرد؟
بر اساس گزارش سازمان بنادر و دریانوردی اغماض پرسنل کشتی کریستال در اجرای قوانین مربوط به آموزش و نگهبانی (STCW) محرز است. مورد مذکور تنها اغماض صورت‌گرفته نبوده، به‌عنوان مثال افسر اول کریستال قبل از اتمام نگهبانی خود و تنها چند دقیقه قبل از حادثه پل فرماندهی را ترک کرده و کنترل را به افسر سوم سپرده که وی هنوز به شرایط موجود و تاریکی عادت نکرده بوده و وضعیت دیگر کشتی‌ها را خوب درک نکرده بوده، در ضمن در امر دیده‌بانی نیز قصور زیادی در کریستال صورت گرفت. طبق گزارش ارائه‌شده افسران کشتی کریستال نه روی رادار سانچی را دیده بوده‌اند و نه ۵ فلاش زده‌شده از طرف سانچی را دیده بودند.
۴) آیا برخورد کشتی چینی با نفتکش ایرانی عمدی بود و هدف کشتی چینی تصادم با نفتکش ایرانی بود؟
از نظر فنی نظریه عمدی بودن غیر قابل قبول و اثبات است، چون تمام شواهد و مطالب ثبت‌شده در مصاحبه‌ها با پرسنل کشتی کریستال حاکی از عدم اطلاع پرسنل کشتی کریستال از سایز و ابعاد کشتی سانچی دارد و لذا ظاهراً آن‌ها اصلاً کشتی سانچی را ندیده بودند که با آن عمدی تصادف کنند، ضمناً چرا باید یک کشتی چینی در مرکز ماهیگیری کشور چین با یک نفتکش حامل مواد خطرناک که می‌تواند به سلامتی مردم چین آسیب بزند عمداً تصادف کند؟
۵) چرا حتی یک خدمه نفتکش ایرانی نتوانست از نفتکش فرار کند؟
با توجه به محتویات جعبه سیاه سانچی و اطلاعات میدانی مانند فیلم تهیه‌شده توسط پرسنل کریستال و مصاحبه با افراد شناور صیادی، به‌دلیل جهت وزش باد، جهت جریان آب و شدت انفجار و نشت مواد نفتی به دریا و دور تا دور کشتی، شهدای عزیز نفتکش سانچی امکان خروج از کشتی را نداشته‌اند، در ضمن علی‌رغم صدور دستور از طرف فرمانده جهت به‌کار انداختن پمپ‌های اطفای حریق، اما متأسفانه به‌دلیل حجم بالای گاز‌های سمی و انفجارات پیاپی فرصت اطفای حریق برای این شهدای عزیز فراهم نمی‌شود.
۶) اگر گاز متصاعدشده از محموله سانچی سمی و در کمتر از ۵ دقیقه کشنده بود چرا تمام پرسنل کریستال زنده ماندند؟
به یک دلیل، جهت و قدرت وزش باد به‌گونه‌ای بود که گاز‌های سمی به‌سمت کشتی کریستال نمی‌آمدند، در ضمن نفرات کشتی کریستال پس از توقف آن کشتی و ظرف ۸ دقیقه اول بعد از تصادف با استفاده از قایق نجات تعبیه‌شده در منتهی‌الیه عقب کشتی و به‌صورت سقوط آزاد اقدام به ترک کشتی نموده‌اند.
۷) روایت مشاهدات پرسنل کشتی کریستال از زمان وقوع حادثه چیست؟
با توجه به حقوق قانونی طرفین، شرکت ما مجاز به مصاحبه با پرسنل کشتی کریستال نیست، اما برابر مطالب ذکرشده در گزارش سازمان بنادر ظاهراً بنا به گفته نفرات کریستال، حریق و انفجار‌های پی‌درپی و حجم بالای آتش از همان لحظات اولیه تصادف رخ داده است.
۸) پس از لحظه تصادف جعبه سیاه سانچی تا چند دقیقه صدای پرسنل این کشتی را ضبط کرده، آخرین رکورد‌های صدا چه بود؟
کمتر از ۴ دقیقه، صدا‌ها تشکیل شده است از فرمان‌های فرمانده کشتی و مکالمات رادیویی او با افسر اول کشتی برای عملیات اطفای حریق، دعا و نیایش بقیه پرسنل در پل فرماندهی (افسر نگهبان و نگهبان)، صدای سرفه‌های شدید و در اواخر صدای تنفس سخت.
۹) چرا در روز‌های اول سانحه گفته می‌شد که پرسنل نفتکش سانچی زنده و در موتورخانه هستند؟
در این خصوص باید ابتدا تأکید کرد که به‌واسطه ابعاد بالای انسانی این فاجعه هیچ کس نباید به خود اجازه دهد که از کمترین احتمال زنده بودن نفرات چشم‌پوشی کند و باید تمامی احتمالات مد نظر قرار گیرند و روی آن‌ها کار شود تا جایی‌که اثبات شود که هیچ امیدی نیست. به‌صورت کلی از آنجاکه در روز‌های اول حادثه در تهران اطلاع دقیقی از زمان ایجاد حریق، وسعت و شدت آن نبود، گمانه‌زنی‌هایی در خصوص وضعیت نفرات صورت گرفت که یکی از آن‌ها احتمال زنده بودن برخی نفرات در فضای موتورخانه بود. البته بعد از چند روز با دریافت اطلاعات بیشتر این فرضیه‌ها نیز کم‌رنگ‌تر شدند.
۱۰) میزان تقصیر هر دو کشتی در این سانحه چقدر بود؟
فرایند دادگاه و متعاقب آن اعلام درصد تقصیر بسیار طولانی و پیچیده است. در پرونده‌های با پیچیدگی کمتر از این، بعضاً فرآیند بررسی و صدور رأی بسیار طولانی است، اما با توجه به مدارک و مستندات پرونده که به‌تأیید ۵ کشور نیز رسیده، ما امیدواریم که نتیجه پایانی به‌نفع کشتی سانچی باشد.
۱۱) چرا گروه تجسس چینی که پا به‌روی نفتکش سانچی گذاشتند، عملیات کوتاهی انجام دادند و این‌طور به‌نظر می‌رسید که هدفشان انتقال جعبه سیاه کشتی بوده است؟
به هیچ عنوان. در مورد این عملیات که صبح روز شنبه ۱۳ ژانویه ۲۰۱۸ انجام شد لازم است نکات ذیل به‌نحو مقتضی اطلاع‌رسانی گردد:
با توجه به میزان گاز‌های موجود در فضای اطراف کشتی این عملیات با ریسک بسیار بالایی انجام گرفت. به‌دلیل بالا بودن ریسک فقط ۴ نفر حاضر به انجام این‌کار شدند. هدف‌گذاری اصلی این عملیات بررسی محلی بود که بر اساس برخی گمانه‌ها احتمال می‌رفت که پرسنل در آنجا باشند و همچنین اطمینان از اینکه امکان پیدا کردن فرد سالم به‌روی کشتی نیست. در تصاویر ویدیویی باز شدن درب‌های عمودی قسمت موتورخانه به‌خوبی مشهود است. پس از بررسی کشتی طبقه به طبقه، و با توجه به میزان هوای باقیمانده در کپسول‌های گروه نجات پس از بررسی پل فرماندهی اقدام به برداشتن کپسول دستگاه ضبط اطلاعات سفر کشتی می‌کند و جهت تعویض کپسول هوا به شناور مادر به‌همراه ۲ پیکر شهید بازمی‌گردند. پس از بازگشت به شناور مادر و با توجه به افزایش حجم گاز‌های انفجاری، برنامه بعدی ورود، به روز بعد موکول می‌شود.
۱۲) چرا پس از اتمام تجسس این گروه، دیگر گروهی به‌روی کشتی فرستاده نشد؟
همان‌طور که گفته شد حجم گاز‌های انفجاری بسیار بیشتر از شرایط ایمن برای عملیات مجدد بود.
