خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک ـ برجام ـ اعلام مواضع سه کشور اروپایی در بیانیه صادره، هوشمندی در برابر توطئه‌های از پیش طراحی شده و لزوم اقدام متقابل جمهوری اسلامی ایران، اقدامات پیش‌دستانه و دقیقی را از سوی دستگاه سیاسی و دیپلماسی می‌طلبد که در صورت غفلت از زوایای پیدا و پنهان آن میتواند منافع ملی جمهوری اسلامی ایران را در معرض خطر قرار دهد.
اَهَم این موارد را در گفت‌وگو با ابراهیم کارخانه‌ای رئیس کمیته هسته‌ای مجلس نهم به بحث و گفت‌وگو گذاشتیم.
در ابتدا بفرمایید ارزیابی حضرتعالی از واکنش دولت و مجلس به خروج آمریکا از برجام چیست؟
ـ شکی نیست که آمریکا عامل اصلی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران بوده و کلیه تحریم‌ها یا توسط آمریکا و یا با پیگیری آمریکا علیه ملت ایران اعمال شده است و کشورهای اروپایی همواره دنباله‌رو سیاست‌های آمریکا بوده‌اند و به تبع این کشور ایران را در لیست تحریم قرار داده‌اند.
بر این اساس با خروج آمریکا از برجام و فروپاشی ساختمان برجام قاعدتاً می‌بایست دولت جمهوری اسلامی ایران بر اساس بند 36 توافق‌نامه از برجام خارج شده و مجلس شورای اسلامی نیز طبق ماده 3 قانون بر زمین مانده «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» از مصوبه قانونی خود دفاع و دولت را ملزم به توقف برجام و از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای کند که متأسفانه هیچ یک از این موارد اتفاق نیفتاد.
به نظر شما دولت هنگام مذاکره بر روی برجام و امضای آن چقدر موفق شد از اهرم مصوبات مجلس در برابر طرف مقابل بهره بگیرد؟
ـ بدون شک بخش مهمی از مشکلات و خسارت‌های به وجود آمده در برجام ناشی از بی‌توجهی و نادیده گرفتن مصوبات مجلس شورای اسلامی بوده است. اگر همان گونه که دولت آمریکا بر مصوبات قانونی کنگره آمریکا مبنی بر عدم امکان لغو تحریم‌ها از سوی دولت پای فشرد و تعلیق‌های 120 روزه و 180 روزه تحریم‌ها را بر تیم مذاکره‌کننده تحمیل کرد، طرف ایرانی نیز چهار مصوبه هسته‌ای مجلس شورای اسلامی از جمله قانون الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌ای ملت ایران را در لغو کامل و یکجای تحریم‌ها همزمان با اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران به عنوان شرکای نخست اجرای برجام در مدنظر قرار می‌داد؛ امروز شاهد از هم پاشیدگی حقوق از دست رفته ملت ایران در برجام نبودیم.
اما امروز و پس از خروج آمریکا از برجام مصوبات مجلس و به‌ویژه قانون «الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته ای ملت ایران» قاعدتاً باید در دستورکار دولت قرار گرفته باشد . . .
ـ در حال حاضر نیز متأسفانه دولت با نادیده گرفتن قانون مذکور پیگیر مذاکره با سه کشور اروپایی است که بخش اعظم تعهدات آنها بر زمین مانده و عدم اعتماد به آنها بارها به اثبات رسیده است.
متأسفانه در اعلام موضع آقای رئیس‌جمهور هم جای مصوبه شورای عالی امنیت ملی و هیأت نظارت بر اجرای برجام خالی است.
در این مقطع به نظر شما در چه حد می‌توان از اروپا انتظار داشت که تعهدات برجامی خود را انجام دهد؟
ـ اروپا از کدام برجام دفاع می‌کند؟ برجامی که طعمه ترامپ شده و یا برجامی که خود آنها در طول 2 سال و اندی گذشته از ترس آمریکا بخش مهم آن را اجرا نکرده‌اند؟
بدون شک، انتظار اجرای تعهدات کامل مندرج در برجام توسط اروپا در شرایطی که آمریکا بر دامنه تحریم‌ها و تهدیدات خود به‌شدت افزوده است، اقدامی خوشبینانه و غیرواقعی است که نتیجه آن از هم اکنون قابل پیشبینی است همانگونه که نتیجه برجام قابل پیشبینی بود.
برخی معتقدند که دولت در جریان مذاکرات منجر به برجام به هشدارها و خطوط قرمز رهبر معظم انقلاب توجه کافی داشته است . . .
ـ تجربه دهه‌های گذشته نشان داده است که توجه به هشدارها و رهنمودهای رهبری انقلاب چه در دوران امام خمینی(ره) و چه در دوره زعامت مقام معظم رهبری همواره مایه نجات کشور از تنگناها بوده است.
اگر در جریان جنگ طالبان با آمریکا در افغانستان و جنگ صدام با آمریکا در عراق و بسیاری موارد حساس دیگر بر اساس نظرات مدعیان کج‌اندیش وقت عمل می‌شد کشور در نقشه دشمن گرفتار می‌شد.
در جریان مذاکرات برجام نیز مقام معظم رهبری حین و قبل مذاکرات به کرات هشدار دادند که آمریکا قابل اعتماد نیست و مخالفت آنها با اصل نظام اسلامی است، حتی در زمانی که تهدیدات آمریکایی در مذاکرات برجام به اوج خود رسیده بود هشدار دادند که اگر من باشم در چنین شرایطی مذاکره نمی‌کنم، ملت ایران مذاکره زیر شبح تهدید را نمی‌پذیرد.
کم‌توجهی به این هشدارهای صریح بود که منجر به خسارت محض و زیاده‌خواهی‌های بیشتر آمریکا غرب شد.
در حال حاضر نیز رهبر معظم انقلاب در اعلام مذاکره 4-3 هفته‌ای رئیس جمهور با سه کشور این کشورها را صریحاً غیرقابل اعتماد و نتیجه مذاکره با آنها در تأمین منافع ملی را بعید دانسته‌اند متأسفانه دولت بعیدها را تجربه می‌کند.
شما پیش‌بینی‌تان از آینده مذاکره با اروپا چیست؟
ـ بیانیه مشترک سه کشور اروپایی نشان می‌دهد که آنها باوجود خروج آمریکا از برجام، زیاده‌خواهی‌های فرابرجامی مشترک خود با آمریکا را مدنظر دارند.
از آنجا که ایران قدرتمند اسلامی هرگز زیر بار این توطئه‌ها نخواهد رفت، از این رو نتیجه مذاکره با سه کشور اروپایی جز از دست رفتن فرصت تصمیم‌گیری بهنگام با خروج آمریکا از برجام فراهم شده است، نتیجه‌گیری در پی نخواهد داشت.
آیا اساساً خروج آمریکا از برجام بخشی از یک سناریو بوده است؟ و آن سناریو الان در حال اجراست؟
ـ بله .
به نظر می‌رسد در سناریوی جدید، آمریکا به‌عنوان عامل فشار تعیین شده و سه کشور اروپایی نیز با اقدامی تاکتیکی، نقش چانه‌زنی را در جهت نیل به خواسته‌های مشترک خود با آمریکا علیه نظام اسلامی ایفا می‌کنند.
آیا دولت ما متوجه این سناریو شده است؟
ـ ظاهراً نشده است، زیرا که سناریوی مذکور ترجیع‌بند فرآیند جدیدی است که آقای رئیس‌جمهور در هماوردی تکراری به امید اجرای کامل برجام و کشورهای اروپایی به‌دنبال دستاوردی جدید درصدد تجربه آن هستند.
شما روند گام به گامی هم برای سناریو تشخیص داده‌اید؟
ـ بدون شک برگ نهایی توطئه مشترک آمریکا و غرب در دست مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که در زمان مناسب با اعلام بازرسی از اماکن نظامی و مخالفت قاطع جمهوری اسلامی ایران رونمایی خواهد شد.
به نظر می‌رسد استعفای معاون بازرسان و پادمان‌های آژانس که پایبندی کشورهای عضو را به NPT تعیین می‌کند نخستین جرقه این توطئه شوم باشد.
ما در این میان چه اقدام فوری می‌توانیم و باید انجام دهیم؟
ـ نباید اجازه داد فرصت اقدام متقابل خروج از برجام که هم اینک با خروج آمریکا از برجام فراهم شده از دست برود و پرونده هسته‌ای ایران به عنوان کشور ناقض برجام به شورای امنیت ارجاع شود.
قابل ذکر است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون در برابر این خواسته آمریکا مقاومت کرده و 11 بار پایبندی جمهوری اسلامی ایران را در بازرسی‌های هسته‌ای اعلام کرده است.
علت خوشبین نبودن شما به مذاکرات با اروپا چیست ؟
ـ در حالی که آمریکا و سه کشور اروپایی بر اهداف توطئه‌گرایانه چهار محوری هسته‌ای، نظامی، موشکی و منطقه‌ای علیه جمهوری اسلامی اتفاق‌نظر دارند و برجام را پلی برای دستیابی به اهداف اصلی خود می‌دانند و از آنجا که جمهوری اسلامی ایران هرگز لحظه‌ای در برابر اقدامات سلطه‌طلبانه آنها که موجودیت نظام اسلامی را نشانه رفته‌اند کوتاه نخواهد آمد، آیا ساده‌اندیشی نیست که تصور کنیم اروپا از همراهی متحد دیرین منطقه‌ای و جهانی خود دست برداشته است و با وجود تعهدات و منافع مشترک با آمریکا تن به اجرای کامل برجام در جهت تحقق منافع جمهوری اسلامی ایران بدهد؟
در این سناریویی که می‌فرمایید، اروپا باید در مذاکرات پیش رو از ایران چه بخواهد؟
ـ اروپا در معامله با ایران معجونی از خواسته‌های متناقض اقتصادی و سیاسی شامل منافع اقتصادی، توطئه‌های فرابرجامی (موشکی و منطقه‌ای) و حفظ برجام را می‌طلبد که هرگز محقق نخواهد شد و مذاکره بر گرد چنین اهدافی آب در هاون کوبیدن است.
آنچه ممکن است در این روند ، ایران را تهدید کند، چیست؟
ـ نباید فرصت خروج بهنگام از برجام را از دست داد و آن را به امتحان مجدد سه کشور غیرقابل اروپایی پیوند زد.
باید به دقت مراقب بود که اعتماد مجدد به شمشیر خیانت دشمن این بار خسارت‌های بزرگتری را بر نظام اسلامی تحمیل نکند.
ملت سلحشور و وفادار ایران اسلامی همانگونه که طی 39 سال گذشته در مقابل تمامی قدرت‌های سلطه‌گر ایستاده و تمامی نقشه‌های شوم سیاسی و نظامی آنها را به شکست کشانیده است، امروز قدرتمندتر از همیشه تحت هدایت‌های راهگشای رهبری هوشمندانه انقلاب نظیر عزت و اقتدار خود را ادامه خواهد داد و با تکیه بر توانمندی‌های داخلی و اتکا بر خدا و وحدت و همبستگی ملت، مشکلات را یکی پس از دیگری پشت‌سر خواهد گذاشت، چرا که همانگونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند مشکل حل‌نشدنی در کشور وجود ندارد.
در این شرایط، تضمین عینی و عملی که ایران باید از اروپا بگیرد، چیست؟
ـ نظر به اینکه شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی به علت تهدیدات آمریکا در طول 2 سال و اندی گذشته از معامله و مبادله مالی و بانکی فراگیر با جمهوری اسلامی ایران سرباز زده‌اند، یقیناً با خروج آمریکا از برجام و افزایش دامنه تحریم‌ها و تهدیدها از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا به شدت محدودیت‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران افزوده خواهد شد.
در این صورت تضمین عینی و عملی در قالب قانون می‌بایست علاوه بر رفع موانع داخلی دربرگیرنده رفع قید و بند شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی از محدودیت در خزانه‌داری آمریکا در این مؤسسات باشد و نیز لغو تحریم‌های ثانویه.
در غیر صورت؟
ـ در غیر این صورت، تضمین عملی هرگز محقق نخواهد شد و جمهوری اسلامی ایران در مذاکره با سه کشور اروپایی فرصت تصمیم بهنگام خروج از برجام را از دست خواهد داد و با چالش‌های دشوار بعدی در مذاکره با اروپا مواجه خواهد شد.
به عقیده برخی تحلیل‌گران تا به امروز بالاخره می‌توان اروپا را به نوعی پایبندتر از آمریکا به برجام برشمرد . . .
ـ در پایبندی اروپا به حفظ برجام همین بس که در برابر نقض مکرر برجام توسط آمریکا و اِعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران در طول اجرای برجام، هیچ‌گاه موضع‌گیری صریحی از خود نشان نداد! و باوجود 10 نامه ظریف به کمیسیون مشترک، صرفاً طرفین را به پایبندی برجام دعوت کرده است، که علت آن جز همراهی و هماهنگی کامل اروپا با آمریکا نبوده است.
تجربیات دیگری هم درباره رفتار اروپا در قبال ایران داریم . . .
ـ بله .
در حالی‌که آقای رئیس‌جمهور به‌خوبی واقف است که تصمیمات سیاسی اروپا تحت نفوذ و سلطه آمریکا اتخاد می‌شود و وابستگی تصمیم سه کشور اروپایی را به آمریکا را طی مذاکرات سالهای 1382-1384 خود شخصاً به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس تیم مذاکره‌کننده تجربه کرده‌اند انتظار تصمیم مستقل اروپا از سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا فاقد هرگونه توجیه است.
استعفای معاون رئیس آژانس و مدیر مسئول بازرسان از توافق هسته‌ای ایران میتواند با خروج برجام از آمریکا ربطی داشته باشد؟
ـ این احتمال را نباید از نظر دور داشت که خروج آمریکا از برجام و پافشاری اروپا بر حفظ برجام و تغییر معاونت بازرسان و امور پادمان‌های آژانس بلافاصله بعد از خروج آمریکا از برجام، یک سناریو طراحی شده سیاسی است که در زمان مناسب ایفای نقش خواهد کرد.
برداشت شما از تضمین‌های عینی و عملی که رهبر معظم انقلاب گفته‌اند، چیست؟
ـ نباید اجازه داد فریب لبخندها و وعده‌های پوچ طرف مقابل دیگر باز تکرار شود، تضمین عینی و عملی که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید فرمودند به مفهوم برداشتن قطعی کلیه موانع با منشأ داخلی و خارجی از سر راه برجام و انجام مبادلات مالی و بانکی و تجاری فراگیر در میدان عمل است نه تعهدات کاغذی و قول و قرارهای سست‌بنیان.
از صحبت‌های شما این‌گون برمی‌آید که مذاکره با اروپا را برای ایران نتیجه‌بخش نمی‌دانید؟
ـ ببینید مقام معظم رهبری در فرمان مشروط 9 بندی به آقای رئیس‌جمهور در چندین بند بر اخذ تضمین‌های قوی و کافی و قرارداد قوی و مطمئن تاکید فرمودند که متأسفانه نادیده گرفته شد و بر همین اساس رهبر هوشمند انقلاب این بار در اعلام مذاکره 4-3 هفته‌ای ریاست جمهوری «تضمین عملی» را مطرح فرمودند، چرا که بر تعهدهای دولت‌های بدعهد و غیرقابل اعتماد بر روی کاغذ اعتمادی نیست و اقدام عملی آنها می‌بایست تضمین قول و قرارها و تعهدات آنها باشد.
بر این اساس اتحادیه اروپا می‌بایست در طول 4-3 هفته آینده با اجرای عملی تعهدات، تضمین خود را در عمل نشان دهند؛ طفره رفتن خانم موگرینی از ارائه چنین تضمینی، بازگذاشتن راه خروج برای برعهدی و فرار از اجرای تعهدات کامل، مندرج در برجام است، که در این صورت مذاکره با اروپا دور باطل برای ایران و از دست رفتن فرصت تصمیم به هنگام برای ایران و به نفع اروپا و امریکا خواهد بود.
ولی دولت ظاهراً می‌خواهد این دور از مذاکرات را به‌عنوان تجربه‌ای جدید با اروپا انجام دهد . . .
ـ‌در حالی که بفرموده رهبر فرزانه هوشمند انقلاب هدف اصلی دشمن مخالفت با نظام اسلامی است و مذاکره، ابزاری برای نیل به خواسته های آنهاست و بر همین اساس اوباما ادعا کرد که بدون شلیک حتی یک گلوله برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را متوقف کرده است، آیا طرح مذاکره مجدد با سه کشور اروپایی که دارای مواضع مشترک فرابرجامی با آمریکا هستند و عدم اعتماد به آنها در طول دهه‌های گذشته و مذاکرات سالهای 1384- 1382 و بویژه در جریان برجام به اثبات رسیده است، مصداق عملی آزموده را آزمون خطاست نیست؟
آیا در شرایط کنونی دفاع اروپا از برجام تهی از منافع جمهوری اسلامی ایران و مملو از منابع امریکا و غرب یک بازی سیاسی و هدفمند برای ایجاد انحراف در دستگاه محاسباتی تصمیم‌گیری جمهوری اسلامی ایران نیست؟
ممنون از شما و در آخر اگر به‌عنوان یک جمله مطلبی هست که باید به‌عنوان مَخلَص کلام مطرح شود، بفرمایید.
ـ کلام آخر آنکه نباید در پیچ پایانی برجام فرصت خدعه به دشمن داد.
فارس
