مقامات افغانستان طرح‌های برای احداث چند سد را بررسی می‌کنند که اگر ساخته شوند، بر تنش‌های قبلی آب بین دو کشور افزوده خواهد شد.
به گزارش فرارو خشکسالی و بحران آبی روز به روز در خاورمیانه تشدید می‌شود. هر سال، مناطق بیشتری در خاورمیانه، در اثر کمبود نزولات جوی و سوء مدیریت منابع آبی، دچار تنش‌های آبی می‌شوند. این تنش‌ها به تدریج از مرز‌های کشور‌ها فراتر رفته و روابط برخی کشور‌ها را تنش‌آلود کرده است.
یکی از دلایل مهم تشدید تنش‌های آبی میان کشور‌هایی مانند ایران و افغانستان، سدسازی در یکی از این کشورهاست. تهران و کابل در سال‌های اخیر بر سر توزیع آب رودخانه‌های مشترک مرزی دچار اختلاف شده‌اند. در همین رابطه، خبرگزاری رویترز، طی گزارشی از کابل، به بررسی مسائل آب در روابط ایران و افغانستان پرداخت و نوشت: " رفیق‌الله احمدزی، می‌گوید مزرعه‌اش بسیار خشک است و او نمی‌تواند امسال محصول بکارد. این اولین بار در ظرف ۴۰ سال است که او یک فصل کشاورزی را نادیده می‌گیرد. ۶۰ جریبی که او در آن زراعت می‌کند، در امتداد سواحل رود هلمند افغانستان قرار دارد. اما این کشور فاقد زیرساخت استفاده از این آب‌ها برای آبیاری در مقیاس وسیع است. خشکسالی شدید، در سراسر افغانستان باعث مطرح شدن طرح‌هایی برای احداث سد‌های جدید شده است تا به کشاورزانی مانند احمدزی کمک شود. این امر تنش‌ها با ایران بر سر آب‌های هلمند را هم تشدید می‌کند".
احمدزی، که در استان هلمند در جنوب افغانستان گندم و عدس می‌کارد، گفت: " ما می‌توانیم آب رود هلمند را ببینیم. حتی می‌توانیم آن را لمس کنیم، اما نمی‌توانیم آب آن را به مزرعه‌هایمان بیاوریم. این برای هر کشاورزی ناامیدکننده است که ببیند حجم زیادی از آب رود هلمند به درون ایران جاری می‌شود". مقامات افغانستانی، می‌گویند کشورشان، که دارای پایین‌ترین سطوح ظرفیت ذخیره آب در جهان است، برای برآورده کردن نیاز‌های بخش کشاورزی‌اش، به سد‌های اضافی نیاز دارد. بخش کشاورزی افغانستان، در اقتصاد ۲۰ میلیارد دلاری آن، تکیه‌گاه اصلی است که شدیدا از خشکسالی ضربه خورده است. افغانستان در آوریل اعلام کرد که طرح‌های احداث سد‌ها و ذخایر جدید را ادامه خواهد داد. این امر اعتراض دولت ایران را برانگیخت. زیرا ایران نگران است که سهمش قطع شود. رویترز افزود: " این نزاع، تاکیدی بر اهمیت استراتژیک و فزاینده آب در سرتاسر جهان است. نزاع‌های آب، در آسیای مرکزی و جنوبی و جا‌های دیگر، مرسوم شده است".
تنش‌های آبی در آسیای مرکزی و جنوبی مرسوم شده است. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در ماه می، گفته بود: " گفتگوی میان دو دولت برای حل مسائل آبی از طریق مجاری دیپلماتیک پیگیری می‌شود و مرتبط کردن این مسئله با مسائل داخلی افغانستان، هیچگونه پایه منطقی، دقیق و عقلانی ندارد". مقامات وزارات کشاورزی افغانستان گفته‌اند همزمان با تشدید خشکسالی، امسال محصولات کشاورزی کشورشان ۴۵ درصد کاهش داشته است. فیهم‌الله ضیایی، که تا ژوئن گذشته وزیر آبیاری و منابع طبیعی افغانستان بوده و در گفتگو‌های اوایل سال جاری میلادی با ایران شرکت کرده، گفت:"ما باید از منافع ملی محافظت کنیم. ما نمی‌توانیم در خصوص چگونگی محافظت از منابع طبیعی‌مان، دیکته هیچ کسی را قبول کنیم". ایران برای مدت طولانی از احداث سد سلما در استان غربی هرات، که در سال ۲۰۱۶ افتتاح شد، ابراز نگرانی کرده که این سد سهم آب ایران را کاهش خواهد داد. بنا به گفته دو مقام ایرانی، که یکی در تهران و دیگری در کابل مستقر هستند، جلسات اخیر با مقامات افغانستانی درباره طرح‌های احداث سد‌های اضافی، مجددا مسئله آب را برانگیخته است. طرح‌های ارتقای ظرفیت ذخیره آب افغانستان، چندین دهه در مرحله اولیه قرار داشتند، اما اکنون، دولت کابل فعالانه دنبال جذب کمک‌های خارجی برای احداث دو سد دیگر و افزایش ارتفاع سد‌های موجود است. رودخانه هلمند در کانون نزاع قرار دارد. این رودخانه از اغلب مناطق افغانستان عبور می‌کند و آب تالاب‌های سیستان در مناطق مرزی دو کشور را تامین می‌کند. آب‌های رود هلمند، اساسا طبق معاهد سال ۱۹۷۳ بین ایران و افغانستان تقسیم شده است. در این معاهده سهم سالانه ایران، ۸۲۰ میلیون متر مکعب تعیین شده بود. اما با توجه به اینکه افغانستان در ۴۰ سال گذشته درگیر جنگ بوده، سهم ایران متغیر بوده است. یک مقام بلندپایه ایرانی در تهران که در وزرات کشاورزی کار می‌کند، گفت: " اینگونه نیست که ما افغانستان را مجبور می‌کنیم به ما آب بدهد. آنها باید به توافق توزیع آب احترام بگذارند و موافقت ما را برای جلوگیری از خسارت زیست‌محیطی ناشی از سدهایشان بدست بیاورند". این مقام گفته کمک‌کنندگان مالی همچون هند، که برای سرمایه‌گذاری در دو سد در وسط افغانستان ابراز تمایل کرده‌اند، باید قبل از حمایت از پروژه‌های احداث سد‌های بزرگ با ایران مشورت کنند. منتقدان می‌گویند این پروژ‌ه‌ها، هم در بالادست و هم در پایین‌دست رودخانه، موجب خسارت زیست‌محیطی بزرگی می‌شوند. یک دیپلمات بلندپایه هندی در کابل، گفته کشورش به ساخت سد در افغانستان کمک می‌کند، اما در نزاع دوجانبه تهران و کابل بر سر آب مداخله نخواهد کرد. مقام هندی گفت: " دولت افغانستان از ما می‌خواهد که به آن در احداث سد‌ها کمک کنیم. ما طرح‌ها را اجرا خواهیم کرد. ما نیازی به دریافت اجازه از ایران برای چنین پروژه‌هایی نمی‌بینیم". مقامات افغانستان می‌گویند کمبود سد‌ها در کشورشان، کنترل جریان آب به درون ایران را غیرممکن ساخته است. به گفته آنها، این جریان، بیشتر از سهم ایران بوده است. بنا به ادعای مقامات وزارت آبیاری افغانستان، ایران در سال گذشته بیش از سه میلیون متر مکعب دریافت کرده است. با این حال، رسیدن به یک توافق دشوارتر شده است. زیرا، ایستگاه اندازه‌گیری دهراود در سد کجکی، که در توافق سال ۱۹۷۳ به عنوان محل اندازه گیری جریان سالانه آب معین شده، هم اکنون تحت سیطره طالبان است و هیچ مسئولی نتوانسته به آنجا برود.
نصیر احمد درانی، معاون وزیر در امور کشاورزی، آبیاری و دام، گفت: "ما می‌خواهیم نزاع با ایران را حل کنیم، اما برخی مسائل امنیتی وجود دارد. کشور ما تحت فشار عظیمی است و ایران باید درک کند".
