سعید ابوطالب، فیلمسازی و تهیه‌کنندگی برای تلویزیون را از سال 75 آغاز و در طول این سال‌ها، مستندها و برنامه‌های زیادی را کارگردانی کرده است. گرچه در چند سال همکاری ابوطالب با تلوزیون کمرنگ‌تر از قبل شده اما او همچنان در این وادی مشغول فعالیت است.
او که نمایندگی مردم تهران در مجلس هفتم شورای اسلامی را در کارنامه خود دارد، به دلیل همکاری‌های متعددش با تلویزیون تجریبات زیادی از این رسانه دارد.
ابوطالب در گفت‌و‌گو با خبرآنلاین از جزئیات و ساز و کار همکاری حامیان مالی (اسپانسرها) با برنامه‌های مختلف و قواعد این همکاری‌ها می‌گوید.
اگر موافق باشید از این بحث شروع کنیم که اساسا پای اسپانسر و حامی مالی از چه زمانی به سازمان صدا و سیما و تلویزیون باز شد؟
از حدود یک دهه پیش رفته رفته بودجه‌ای که دولت پیشنهاد و مجلس برای سازمان صدا و سیما تصویب می‌کند، کاهش پیدا کرد. دلیل این مسئله این است که تلویزیون باید خودش بتواند به عنوان یک بنگاه رسانه‌ای درآمدزا باشد. در واقع بودجه‌ای که در مجموع به سازمان اختصاص داده می‌شود یک کمک فرهنگی است و دولت واقعا موظف نیست که همه بودجه درخواستی تلویزیون را تامین کند و به همین دلیل هم این اجازه به سازمان صدا و سیما داده شده که بخشی از نیازمندی‌هایش را از طریق اسپانسر جذب کند که ما در بحث بودجه به آن درآمد اختصاصی می‌گوییم. بنابراین تلویزیون می‌تواند درآمد اختصاصی داشته باشد،
البته این درآمد اختصاصی را هر دستگاه دیگری هم می‌تواند داشته باشد و یک ساز و کار دقیق و قانونی هم دارد و این بودجه به خزانه‌داری کل می‌رود و از حساب دولت به تلویزیون برمی‌گردد. این شکل ساده مسئله است، حالا در بحث اسپانسر، بسته به اینکه اسپانسر دولتی است یا غیر دولتی، نهاد دولتی است یا بخش خصوصی، آیا ماهیت حقیقی دارد یا حقوقی و اینکه نوع قراردادش با سازمان به چه شکل است، آیا این کمکی که می‌کند برای تبلیغ درون برنامه‌ای است یا تبلیغ برون برنامه‌ای (مثل پیام بازرگانی) شکل ماجرا فرق می‌کند. در واقع با توجه به این موارد قراردادها شکل‌های متفاوتی دارند و از همین رو هم این پول به سازمان وارد می‌شود و سازمان نیز در چارچوب کاملا قانونی آن پول را خرج می‌کند.
ساز و کار همکاری اسپانسر با یرنامه‌های تلویزیونی به چه شکل است؟ قراردادها از چه قاعده و قانونی پیروی می‌کنند؟
ممکن است در قراردادی که بین اسپانسر یا حامی مالی که با سازمان بسته می‌شود، قرار باشد که این پول به اداره بازرگانی سازمان برود و از آنجا به شبکه مربوطه منتقل شود و از آنجا هم به دست تهیه‌کننده برسد، ممکن هم هست وقتی برآورد می‌شود و دقیق مشخص می‌شود که این عدد چقدر می‌تواند باشد، برحسب قرارداد اسپانسر این پول را با نظارت واحد بازرگلنی صدا و سیما مستقیم به شبکه منتقل کند. حتی ممکن است این پول را مستقیم به تهیه‌کننده بدهد.
در واقع این امکان وجود دارد که به تهیه‌کننده مستقیما پولی پرداخت شود؟
بله، امکانش هست، البته بر اساس قراردادی که سازمان و شبکه یا بازرگانی سازمان بسته می‌شود این اتفاق هم بیفتد و پول مسقیم به تهیه‌کننده منتقل شود؛ البته میزان آن کاملا مشخص شده است و هیچ تهیه‌کننده، مجری طرح یا عامل برنامه‌ساز دیگری نمی‌تواند مسقیما یا راسا از یک اسپانسر یا حامی مالی پول بگیرد. این مبلغ ابتدا برآورد می‌شود و در قرارداد بین حامی مالی و سازمان یا شبکه محاسبه می‌شود و بعدا پول منتقل می‌شود.
با این وجود چه دلیلی وجود دارد که اساسا پول مستقیما به حساب تهیه‌کننده واریز شود؟
اینکه چرا ممکن است حامی مالی پول را مستقیما به تهیه‌کننده بدهد به این دلیل است که این اتفاق که با نظر واحد بازرگانی و بازرسین و حساب‌رسین می‌افتد، با سرعت بیشتری انجام شود و در واقع مسیر رسیدن پول به تهیه‌کننده کوتاه‌تر شود. در این موارد هم تهیه‌کننده پول را دقیقا با نظر سازمان خرج می‌کند. ضمن اینکه این پول هم در حساب سازمان منظور می‌شود.
یعنی اسپانسر می‌تواند مستقیما با تهیه‌کننده قرارداد ببندد؟
اگر هم این اتفاق بیفتد و اسپانری با تهیه‌کننده قرارداد ببندد، حتما ذیل قرارداد اصلی است که آن اسپانسر با شبکه یا اداره بازرگانی و یا تهیه‌کننده با شبکه بسته است.
پس در هر صورت پای صدا و سیما در میان است؟
بله کاملا صداو سیما بر این مسئله نظارت دارد. حتی در این بحث اگر اسپانسر نقدا به تهیه‌کننده پولی ندهد و قرار بر این باشد که خدماتی را ارائه دهد، مثل لوکیشین یا ماشین اجاره دهد، بلیت هواپیما یا جایزه بدهد و ... هم همه از قبل برآورد می‌شود و میزانش قید می‌شود. در واقع اسپانسر هم پرهیز می‌کند از اینکه پولی را بدهد بدون اینکه در محاسبات آمده باشد.
جدای از اینکه سازمان محاسباتی دارد، طبیعتا اسپانسر هم حساب و کتاب‌های خودش را دارد. او هم نمی‌تواند پولی را بدون قراردهای متقن پولی را به تهیه‌کننده یا عوامل برنامه بدهد چون او نیز تحت نظارت بازرسی و حسابرسی است. بنابراین حتما وقتی عددی بزرگ جابه‌جا می‌شود همه چیز کاملا بااطلاع و برنامه‌ریزی است.
با این همه شفافیت اما به نظر می‌رسد برخی مسائل و حرف و حدیث‌هایی که در محافل مختلف، فضای مجازی و رسانه‌ها مطزح می‌شود هنوز شبهه‌هایی را برای عموم به وجود می‌آورد. ارزیابی شما از این مسائل چیست؟
واقعا درباره اسپانسر همه چیز آن‌قدر شفاف است که به نظر جای حرف و حدیثی در آن نیست. برنامه‌هایی که ساخته می‌شوند عدد و رقم‌اش معلوم است و خیلی هم تحت نظارت است. بنابراین از این حیث به نظرم کمتر شبهه‌ای می‌تواند به وجود بیاید، آن هم در خصوص برنامه‌های خیلی شاخص که جلوی چشم صدها هزار نفر دیده می‌شوند و برند هستند و طبیعتا خیلی از دستگاه‌ها روی آن نظارت انجام می‌دهند. حالا ممکن است تهیه‌کننده یک برنامه تک قسمتی کوچکی در یک شبکه غیرپربیننده پولی هم به شکل نمادین گرفته و آن پول را خرج برنامه نکرده است.
یعنی آن پول در قالب پرداخت اسپانسر برای برنامه نبوده است؟
چرا ممکن است بوده باشد، اما چون در یک شبکه‌ای است که خیلی دیده نمی‌شود، از این تخلفات در آن رخ می‌دهد. اما برای برنامه‌های برندی که همه می‌بینند، در آن‌ها قرعه کشی می‌شود و جلوی چشم بیننده‌هاست، هم بازرسی سازمان و هم حسابرسی و هم بازرگانی و هم خیلی از دستگاه‌های دیگر روی اعداد و ارقامی که در برنامه خرج می‌شود، نظارت می‌کنند. ضمن اینکه خیلی از جزئیات این برنامه‌ها روی آنتن جلوی چشم دیده می‌شود.
مثلا یک برنامه پربیننده مثل «نود» که اسپانسر مالی دارد و مجری برنامه اسم اسپانسر را هم می‌آورد همه جزئیات آن هم تحت نظارت دقیق صورت می‌پذیرد، اینکه مثلا تعداد دفعاتی که از اسپانسر نام برده می‌شود، در چه فواصلی گفته می‌شود، چند ثانیه دیده شود و ... همه و همه توجیه و قانونمندی دارد و قابل رصد است و مسئله پنهانی ندارد.
شما می‌دانید که برخی از اسپانسرها به مهمان برنامه هدیه می‌دهند، مهمان برنامه مشخص است، نوع هدیه معلوم است و همه چیز شفاف پخش می‌شود. بنابراین این تخلفاتی که ادعا می‌شود به نظر می‌رسد که واقعیت ندارد و من به عنوان کسی که برنامه‌های متعددی را در سازمان ساختم و خیلی‌هایش اسپانسر دولتی یا غیر دولتی داشته با این موضوع کاملا آشنا هستم و از همین رو می‌گویم امکان تخلف مالی واقعا وجود ندارد.
