تا پیش از اجرای سیاست‌های جدید ارزی از شامگاه بیستم فروردین، سامانه نظارت ارز که به اختصار سنا نامیده میشود، بیانگر نرخ میانگین خرید و فروش ارز در صرافی‌های مجاز سراسر کشور بود و نرخ انواع ارز به هر شیوه‌ای که به بازار تزریق می‌‌‌شد، در آن انعکاس می‌‌‌یافت. یعنی حتی نرخ‌ها در صرافی‌های بانک‌ها که عامل توزیع ارز مداخله‌ای بانک مرکزی بودند نیز در سنا منعکس می‌‌‌شد و بنابراین میانگین نرخ‌ها در این سامانه همواره کمتر از بازار آزاد بود.
به گزارش همشهری با اعمال دور جدید سیاست‌های ارزی در فروردین ماه و برچیده شدن بازار ارز آزاد و فعالیت صرافی‌ها، سنا کارکرد خود را از دست داد و سامانه جدید دیگری روی کار آمد که نیما نام گرفت؛ در این سامانه بنا بود همه صادرکنندگان کالا و خدمات ارز خود را عرضه کرده و واردکنندگان نیز ارز خود را از همین سامانه تامین کنند. بعدها با اصلاح این رویه، صرافی‌ها نیز اجازه یافتند در سامانه نیما عامل خرید و فروش ارز به تجار شوند؛ هرچند به گفته رضا ترکاشوند دبیرکل کانون صرافان، از مجموع بیش از 600 صرافی مجاز سراسر کشور فقط حدود 30 صرافی به نیما راه یافتند و فعال بودند.
از چهاردهم مردادماه که دولت سیاست‌های ارزی خود را اصلاح کرد و بازار ارز آزاد را به رسمیت شناخت بار دیگر سنا بر سر زبان‌ها افتاد؛ طبق تصمیم دولت قرار بود 23 نوع خدمات ارزی از جمله ارز مسافری، دانشجویی و درمان از طریق بازار آزاد و صرافی‌ها تامین شود؛ بنابراین نرخ‌ها باید در جایی ثبت می‌‌‌شد و از این رو سنا فعال شد. براساس توضیحاتی که دبیرکل کانون صرافان به ایرنا داده است، نیما یک بازار ارز کاملا خارجی است یعنی به شکل حواله معامله میشود.
به گفته وی، حواله‌هایی که در نیما عرضه میشود، در حقیقت همان پولی است که صادرکنندگان و حتی دولت در خارج از کشور دارند و آن را به صراف می‌‌‌فروشند تا در اختیار واردکنندگان برای تهیه کالاها قرار گیرد؛ این بازار هیچ ارتباطی با مردم عادی سطح جامعه ندارد و فقط ویژه بازرگانان و تجار است. بنا به اظهارات ترکاشوند بازار داخلی ارز با سنا کنترل میشود و خرید و فروش‌ها با سندی که در سامانه سنا ثبت میشود، رسمیت می‌‌‌یابد.
در دو هفته‌ای که از اجرای سیاست‌های جدید ارزی می‌‌‌گذرد، برخی هنوز این تفکیک را بین نیما و سنا قائل نمی شوند و نرخ این دو را با هم مقایسه می‌‌‌کنند در حالی که هیچ ربطی به یکدیگر ندارد. البته صرافی‌ها حداکثر می‌‌‌توانند 10 درصد از ارز خریداری شده از نیما را به داخل کشور وارد کنند که این باید بیشتر خرج حواله‌های وارداتی شود. ترکاشوند درباره اینکه چرا نرخ ارزها در نیما پایین‌تر از سناست، گفت: در سامانه نیما، عرضه ارز حجیم‌تر و زمان عملکردی آن طولانی تر است؛ یعنی امکان دارد امروز خریدی از یک پتروشیمی انجام شود اما پول آن 10 روز دیگر به حساب صراف بیاید.
ترکاشوند اظهار داشت: البته روال بر این است که حواله گرانتر از پول نقد باشد اما چون اکنون بازار شرایط خاص دارد و تقاضا برای نقدینگی است، اسکناس از حواله گرانتر است. در سامانه سنا میانگین وزنی نرخ خرید و فروش اسعار مورد معامله در شبکه صرافی‌های مجاز در بازه زمانی 8 صبح تا 18 به صورت ساعتی و روزانه و بر اساس آمار و اطلاعات معاملات قطعی انجام شده توسط صرافی‌های مجاز اعلام میشود.شاخص ارزی در سنا میانگین وزنی معاملات ارزی در بازار ارز کشور و متشکل از معاملات ارز بصورت اسکناس و حواله‌های ارزی در کل کشور است.
پس از راه اندازی سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی (نیما) همه معاملات حواله‌های ارزی انجام شده در این سامانه توسط صرافی‌های مجاز و همچنین به تازگی بانک‌های عامل در سامانه نظارت ارز(سنا) درج میشود؛ بنابراین با توجه به ترکیب معاملات اسکناس و حواله و سهم آن در بازار ارز کشور، میانگین وزنی نرخ خرید و فروش برای کل کشور محاسبه و سنا اطلاع رسانی میشود.
براساس آماری که بانک مرکزی امروز اعلام کرد، با آغاز سیاست‌های جدید ارزی از 15 مرداد ماه و شروع دوباره فعالیت صرافی ها، معاملات حواله و نقدی روند صعودی به خود گرفته است. آمار سامانه سنا که در آن اطلاعات همه معاملات قطعی صرافی‌ها ثبت میشود، نشان میدهد از 15 مرداد تا اول شهریورماه میزان خرید ارز 508 میلیون یورو و فروش 437 میلیون یورو و سهم معاملات نقدی از این تراکنش‌ها 3.11 درصد بوده است.
از سوی دیگر در سامانه نیما که بازاری برای فروش ارز حاصل از صادرات و تامین ارز وارداتی است، در همین دوره زمانی، 566 میلیون یورو عرضه و 377 میلیون یورو تقاضا ثبت شده است که با نهایی شدن عملیات انتقال ارز، این آمار به صورت خودکار در سامانه سنا ثبت میشود.
