یک راه برای نجات دریاچه ارومیه

احمد محسنی روز پنجشنبه در کارگاه آب و محیط زیست در دانشگاه صنعتی شریف افزود: ستاد احیای دریاچه ارومیه برای رساندن دریاچه به تراز اکولوژیک یعنی یک هزار و 274 متر مصوبه های زیادی دارد که یکی از مهمترین آنها کاهش 40 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی است.
به گزارش ایرنا، وی تاکید کرد: دراین مسیر هدف ستاد احیای دریاچه ارومیه این است که چه کند تا مصرف آب از سوی کشاورز کاهش یابد اما همزمان درآمدش ثابت بماند و یا تغییری نکند؛ رسیدن به این هدف نیازمند انجام کارهای تخصصی و استفاده از تجربه های موفق بین المللی است که باید با جدیت پیگیری شود.
محسنی افزود: 216 هزار کشاورز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه فعال است که باید همه آنها را به کاهش مصرف متقاعد کنیم.
وی به رویکردهای اجتماعی برنامه کاهش اشاره کرد و گفت: مشارکت مردم در مدیریت آب در قالب سازمان های کشاورزان، افزایش درآمد مردم در شرایط اجرای طرح ها و پروژه ها، ارتقاء سطح توانمندی کشاورزان، افزایش خود اتکایی و کاهش وابستگی به دولت، اتخاذ رهیافت یادگیری به جای رهیافت های مرسوم و کاههش مصرف آب با توجه به حل مسایل غیرآبی علاوه بر حل مسایل مرتبط با آب، برخی از این رویکردها در اجرای این طرح است.
محسنی در ادامه به چالش های اجتماعی مصرف آب کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه اشاره کرد و افزود: پایین بودن میزان بهره وری آب، تعداد زیاد بهره وران، بی سواد و کم سواد بودن بیشتر کشاورزان، بی نظمی حاکم بر مدیریت مصرف آب، نبود نظام های جمعی در بهره برداری از آب، پایین بوده بهره وری اقتصادی آب، احساس نکردن اثرات بحرانی دریاچه در نزد کشاورزان، رابطه ضعیف بین کارشناسان دولت و مردم و کاهش اعتماد و تفاوت دیدگاه و منافع بین کارشناسان درخصوص الگوی کشت، برخی از این چالش هاست.
وی اظهار داشت: به طور کلی 6 حوضه آبریز اصلی و 30 حوضه فرعی در کشور وجود دارد که خزر، فلات مرکزی، خلیج فارس و دریای عمان، ارومیه، هامون و سرخس حوضه های اصلی و کویر مرکزی، کویر لوت، ابرقو، مهارلو، گاوخونی، دریاچه نمک و دریاچه ارومیه برخی از حوضه های فرعی هستند.
عضو کمیته نظارت ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: پنج استان شامل آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان، زنجان و اردبیل درگیر دریاچه ارومیه هستند؛ البته سهم زنجان با چهار دهم درصد و اردبیل یک درصد نسبت به سه استان دیگر بسیار کمتر است.
وی افزود: در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 57 شهر و سه هزار و 28 آبادی دارای سکنه و 282 آبادی خالی از سکنه است؛ بیشترین سکونتگاه های شهری در آذربایجان شرقی و بیشترین سکونتگاه های روستایی در آذربایجان غربی است؛ بنابراین کشاورزی در آذربایجان غربی نسبت به شرقی بیشتر است.

** 40 هزار حلقه چاه غیرمجاز در منطقه
محسنی، «برداشت بیش از حد مجاز از منابع تجدیدپذیر، توسعه نامتوازن کشاورزی و تغییرات اقلیمی» را از مهمترین عوامل خشک شدن دریاچ ارومیه برشمرد و گفت: بررسی ها نشان می دهد در 50 سال گذشته سطح زیرکشت حوضه آبریز دریاچه ارومیه 2.5 برابر شده است؛ همچنین تغییر اقلیم و استمرار خشکسالی موجب کاهش 18 درصدی بارش در حوضه آبریز دریاچه شده است.
به گفته وی، در سال 1353 در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 300 هزار هکتار اراضی کشاورزی بود که طبق آمار اعلام شده در سال 1393، به بیش از 500 هزار هکتار رسیده است.
این عضو کمیته نظارت ستاد احیای دریاچه ارومیه، چاه ها را عامل دیگر خشک شدن این دریاچه دانست و گفت: تا سال 1351- 1352 در منطقه چاهی وجود نداشت چون آب فراوان بود اما براساس آماری سال1392، نزدیک به 88 هزار حلقه چاه در منطقه وجود دارد که بیش از 40 هزار حلقه غیرمجاز بوده و آن تعدادی مجاز نیز برداشت غیرمجاز دارند.
محسنی اظهار داشت: کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 30 درصد اشتغال ایجاد کرده است در حالی که بیش از 90 درصد آب موجود در منطقه را مصرف می کند؛ برای رسیدن به تراز اکولوژیک باید مصرف را کاهش دهیم تا دریاچه احیا شود.
وی گفت: ستاد، نقشه راه 10 ساله برای احیای دریاچه ترسیم کرده که در آن پروژه هایی از جمله ورودی طبیعی آب به پیکره دریاچه (یک میلیارد و 800 میلیون متر مکعب)، انتقال آب از سد کانی سیب، انتقال آب در سد سیلوه، انتقال پساب، صرفه جویی 40 درصدی در بخش کشاورزی (یک میلیارد و 340 میلیون مترمکعب)، رها سازی آب در سدها و انتقال آب به پیکره دریاچه، تعریف شده است.
به گزارش ایرنا، کرسی یونسکو در مدیریت آب و محیط زیست برای شهرهای پایدار با همکاری ستاد احیای دریاچه ارومیه، دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشکده محیط زیست دانشگاه تبریز و اتاق گفتمان آب آذربایجان اقدام به برگزاری کارگاه دو روزه با محوریت آموزش خبرنگاران در حوزه آب و محیط زیست کرده است.
مروری بر گذشته - حال و آینده دریاچه ارومیه، تبیین خصوصیات و رفتار فیزیکی - شیمیایی و بیولوژیکی دریاچه ها با تمرکز بر دریاچه ارومیه، پدیده گردوغبار و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، ارتباط خشک شدن دریاچه ها با گردوغبار، وضعیت گردوغبار نمکی از دریاچه ارومیه و پیامدهای آن، چگونگی مشارکت سازمان های مردم نهاد و ارتباط آنها با ستاد احیا، بهبود مشارکت تشکل های کشاورزی در کاهش مصرف آب، حکمرانی آب و توسعه مجلس محلی تصمیم گیری آب، تشریح مفاهیم اجتماعی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، تحلیل ذینفعان در حوضه آبریز دریاچه، عناصر خبر و نقش خبرنگاران در ارتباط با مسائل اجتماعی مرتبط با احیای دریاچه، محورهای کارگاه آموزشی بود که دیروز و امروز در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.