روز شنبه روحانی رئیس جمهور در هنگام دفاع از وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه در زمینه مسکن، دولت به مردم بدهکار است و باید جبران کنیم، گفت: «معتقدم در این شرایط سخت باید نقدینگی را به سمت مسکن برگردانیم؛ می توانیم در این صنعت مشاغل زیادی را راه بیاندازیم تا مساله اشتغال و رشد اقتصادی حل شود».
*اختلاف نظر مهم آخوندی با روحانی، جهانگیری و نوبخت
این اظهارات روحانی نشان داد اختلاف نظر شدیدی بین دیدگاه های ایشان با دیدگاه های آخوندی درباره نسبت رونق مسکن با ایجاد اشتغال و افزایش رشد اقتصادی وجود دارد زیرا آخوندی وزیر مستعفی راه و شهرسازی بارها تأکید کرده بود اینکه مسکن موتور محرک اقتصاد است اشتباه است.
وزیر مستعفی راه و شهرسازی در هفدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن در ایران در تاریخ ۱۸ مهرماه امسال گفته بود: «به طور مداوم اعلام می‌شود که مسکن موتور محرکه اقتصاد است و برای رونق اقتصاد باید مسکن رونق پیدا کند، اما این اشتباه است، چرا که اگر تصور کنید که شما با یک تزریق پول و یک مداخله،مسکن و اقتصاد را راه بیندازید، همان اشتباه دوره 84 تا 92 را خواهد داشت و زندگی مردم مختل و بدتر خواهد شد».
گفتنی است در ماه های اخیر، برخی دیگر از مقامات ارشد دولتی هم بر ضرورت توجه به بخش مسکن برای ایجاد اشتغال و افزایش رشد اقتصادی تاکید کرده بودند. به عنوان مثال، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در جریان بررسی لایحه اصلاح بخشی از ساختار دولت در صحن علنی مجلس در تاریخ ۳ تیرماه امسال گفت: «بخش مسکن از مهمترین بخش‌هایی است که می‌توان از آن برای اشتغال کشور بدون نیاز به ارز استفاده کرد». همچنین محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی مستعفی دولت در نشست خبری ۲۶ تیرماه امسال گفت: «یکی از بزرگترین بخش ها برای ایجاد اشتغال که ربطی به تحریم، ترامپ و ارز ندارد، بخش مسکن است که می تواند سالانه ٣٠٠ هزار فرصت شغلی ایجاد کند».
گفتنی است مرکز پژوهش های مجلس هم بر ضرورت توجه به بخش مسکن برای ایجاد اشتغال و افزایش رشد اقتصادی تاکید دارد. در گزارش شماره ۱۵۹۵۶ این مرکز پژوهشی با عنوان «تحلیل تحولات اخیر اقتصاد ایران» که اوایل مردادماه امسال منتشر شد، آمده بود: «اگر دولت سیاست های مناسبی را بر فعال ساختن بخش های مزبور به ویژه بخش مسکن در پیش بگیرد، اثر کاهش صادرات نفت بر رشد اقتصادی کمتر خواهد بود و کشور می تواند آثار تحریم را خنثی کند».
*دیدگاه های متفاوت کارشناسان درباره نسبت بخش مسکن با رشد اقتصادی
در بین کارشناسان بخش مسکن هم درباره این موضوع اتفاق نظر وجود ندارد. بعضی کارشناسان موافق دیدگاه روحانی، جهانگیری و نوبخت هستند و اعتقاد دارند مسکن پیشران اقتصاد است. اما برخی دیگر از کارشناسان، موافق دیدگاه آخوندی هستند و پیشران بودن بخش مسکن در اقتصاد را رد می کنند. به عنوان مثال، بهروز ملکی کارشناس بخش مسکن در گفت‌وگو با هفته‌نامه تجارت فردا در مهرماه ۹۶ در موافقت با دیدگاه آخوندی درباره این موضوع گفت: «می‌خواهم نتیجه بگیرم که تاثیر بخش مسکن بر رشد اقتصادی انکارناپذیر است اما اینگونه نباید تفسیر شود که هدف بخش مسکن، ایجاد رونق اقتصادی باشد. اگر هدف را اشتباه انتخاب کنیم، هر چه تندتر حرکت کنیم، بیشتر از هدف اصلی فاصله می‌گیریم.گاه مشاهده می‌شود که برخی از سیاستگذاران فکر می‌کنند هرچه بیشتر مسکن بسازیم، بهتر است! بر مبنای این برداشت ناصواب اینگونه استنباط می‌شود که تولید مسکن در هر سال باید بیشتر از سال قبل باشد، در غیر این صورت بخش مسکن در رکود است!...این دیدگاه که دولت برای ایجاد رونق در اقتصاد باید با تزریق منابع مالی، بخش مسکن را رونق دهد، بر مبنای پارادایم اقتصادی دولت‌سالار استوار است... بخش مسکن دارای اثر انکارناپذیزی بر اقتصاد کلان است و فکر نمی‌کنم وزیر راه و شهرسازی با تاثیر بخش مسکن بر رونق اقتصادی مخالف باشد اما مشکل آنجاست که دولت بخواهد با هدفِ رونق اقتصادی، به‌صورت برون‌زا در بخش مسکن مداخله کند. در اینکه رشد مسکن موجب رشد اقتصاد می‌شود، حرفی نیست اما اینکه بخواهیم هدف از رشد مسکن را رشد اقتصاد بگیریم، انحراف صورت می‌گیرد».
این دیدگاه در حالی مطرح می شود که برخی دیگر از کارشناسان بخش مسکن دیدگاهی مشابه دیدگاه رئیس جمهور دارند و بر ضرورت توجه به بخش مسکن برای ایجاد اشتغال و افزایش رشد اقتصادی تاکید می کنند. این افراد اعتقاد دارند مسکن به دلایل زیر حائز اهمیت است:
الف- پیشران بودن: صنعت مسکن شرایط پیشران اقتصادی را دارا بوده و با 78 بخش اقتصادی دارای رابطه پیشین و با 56 بخش نیز دارای رابطه پسین اقتصادی است و رتبه اول را میان صنایع در بالا بودن پیوندهای پیشین و پسین را دارد. در نتیجه ساخت مسکن قابلیت ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی به صورت هم‌زمان دارد.
ب- درونی بودن عوامل تولید: یکی از ویژگی‌های سرمایه‌گذاری در تولید مسکن درونی بودن عوامل تولید است. تمامی مصالح و عوامل موردنیاز اعم از فولاد، سیمان، صنعت کاشی، سرامیک و سفال و ... در داخل کشور وجود داشته و تحریم‌ها اثری در این بخش ندارد.
ج- ظرفیت بالای ایجاد اشتغال: در بخش مسکن به ازای تولید هر 100 مترمربع زیربنای مسکونی 1 شغل مستقیم و 1 شغل غیرمستقیم در یک سال ایجاد می‌شود.
د- سهم قابل‌توجه مردان در اشتغال: بخش مسکن به دلیل ویژگی‌های و شرایط خاصی که دارد در تمامی اشتغال مستقیم و حدود 90 درصد اشتغال غیرمستقیمی که ایجاد می‌کند از نیروی انسانی مرد بهره می‌گیرد که طیف استفاده از تخصص‌های موجود در آن وسیع است و افراد با تحصیلات زیر دیپلم (کارگر ساده) تا دکترای متخصص در حوزه‌هایی مانند طراحی و محاسبات سازه و تأسیسات در پهنه جغرافیایی کشور مشغول به کار می‌شوند.
در مجموع، اختلاف نظر شدید بین دیدگاه های وزیر مستعفی راه و شهرسازی با دیدگاه های رئیس جمهور و برخی از مقامات ارشد دولتی درباره نسبت رونق مسکن با ایجاد اشتغال و افزایش رشد اقتصادی که موجب بلاتکلیفی طرح هایی مانند «بازآفرینی شهری» در دولت دوازدهم شد، یکی از مهمترین دلایل وضعیت نابسمان حوزه مسکن در دوره ۵ ساله وزارت آخوندی بوده است. امید است با روی کارآمدن اسلامی، وزیر جدید راه و شهرسازی دیدگاهی مشترکی در این زمینه در دولت حاکم شود تا شاهد بهبود وضعیت حوزه مسکن در کشور باشیم.
