از ابتدای انقلاب تاکنون روابط ایران و انگلیس فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. در این دوران چندین بار رابطه ایران و انگلیس قطع و سفارتخانه‌های دو کشور نیز تعطیل شده است. اما از سال 1380 که جک استرا به عنوان اولین وزیر خارجه انگلیس به ایران سفر کرد، تاکنون سه وزیر خارجه دیگر هم به ایران سفر کرده‌اند که هر کدام هدف خاصی را در سفر به ایران دنبال کرده‌اند؛ از هانت گرفته تا جانسون و هاموند.
هانت و دغدغه آزادی زاغری
به گزارش فارس جرمی هانت، چهارمین وزیر خارجه انگلیس است که پس از انقلاب به ایران سفر کرده است. او در بیانیه‌ای قبل از سفر به ایران گفته است تا زمانی که ایران به توافق اتمی پایبند بماند، لندن نیز به آن متعهد خواهد بود. توافق اتمی، با از بین‌بردن تهدید ناشی از یک ایران اتمی، از ارکان حفظ ثبات در خاورمیانه است. این توافق برای نجات به صد در صد پیروی نیاز دارد.
دفتر جرمی هانت در این بیانیه علاوه بر لزوم حفظ توافق اتمی، مدعی شد: اگر قرار است چالش‌هایی که منطقه (خاورمیانه) با آن‌ها روبه‌رو است را به‌شکل اساسی مهار کنیم، لازم است تا شاهد پایان اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران در دیگر نقاط منطقه باشیم.
آنگونه که دفتر هانت گفته موضوع دیگری که در دیدارها در تهران مطرح خواهد شد مسئله حقوق بشر و نیز آزادی شهروندان ایرانی بریتانیایی زندانی در ایران است.
بی بی سی نیز با اشاره به سفر هانت به ایران می‌نویسد: هانت پیش‌تر گفته بود که تعهد طرفین توافقنامه هسته‌ای ایران برای ثبات در خاورمیانه ضروری است. او همچنین گفته که ایران نیز باید مفاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را دقیقاً اجرا کند. هچنین قرار است هانت درباره نازنین زاغری، شهروند ایرانی- بریتانیایی که دو سال و نیم است در ایران زندانی است با مقام‌های ایرانی گفتگو کند.[1]
گاردین در گزارشی که از سفر روز گذشته هانت نوشته است: هانت در سفر به تهران هشدار داده که غرب آسیا مثل باروت است؛ جاییکه رخدادهای کوچک ممکن است منجر به یک فاجعه در مقیاس جنگ جهانی اول تبدیل شود. وی در این سفر همچنین خواستار آزادی نازنین زاغری راتکلیف شهروند دوتابعیتی ایرانی-انگلیسی شد. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران طبق قانون اساسی خود شهروند دوتابعیتی را به رسمیت نمی‌شناسد.
نازنین زاغری دو سال پیش به جرم جاسوسی بازداشت و توسط دادگاهی در ایران به حبس محکوم شد و در حال حاضر نیز در حال سپری کردن دوران محکومیت خود به عنوان یک شهروند ایرانی است.
جانسون و سوتی درباره زاغری
بوریس جانسون، وزیر خارجه سابق انگلیس نیز در ماه پایانی سال 2017 در سفری دو روزه به تهران آمد. اغلب رسانه‌ها دلیل اصلی سفر وی را گاف سیاسی چندی پیش او در مورد دلیل سفر نازنین زاغری به ایران می‌دانستند. جانسون مدتی قبل از سفر به ایران گفته بود که زاغری در ایران در حال آموزش خبرنگاران بوده است و این در حالی است که مقامات انگلیسی بارها تأکید کرده بودند که سفر زاغری به ایران شخصی و تفریحی بوده است.
رویترز در گزارشی سفر جانسون را برای رایزنی جهت آزادی نازنین زاغری خواند و نوشت: انتظار می‌رود بوریس جانسون در سفر دو روزه خود به تهران فشارهایی برای آزادی زاغری به این کشور اعمال کند.
این خبرگزاری به دیدار دیروز ظریف با جانسون اشاره کرد و نوشت: در این دیدار درباره همکاری‌های دوجانبه تجاری و اقتصادی تبادل‌نظر شده است.
این رسانه بریتانیایی به بازتاب رسانه‌ای سفر جانسون در ایران نیز اشاره کرده و نوشت: در رسانه‌ها حرفی از صحبت‌ها درباره زاغری مطرح نشده است، اما جانسون خودش پیش‌تر در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که قرار است نگرانی‌های عمیقش درباره شهروند دوتابعیتی بریتانیا را به گوش مقامات ایرانی برساند.
البته بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در انگلیس، نظر متفاوتی نسبت به نتایج سفر جانسون دارد و پیش از سفر جانسون گفته بود: هرچند رسانه‌های انگلیسی به‌شدت تلاش می‌کنند تا سفر وزیر امور خارجه انگلیس را تحت‌الشعاع رسیدگی به وضعیت اتباع دوتابعیتی به ویژه نازنین زاغری که به اتهامات امنیتی در زندان به سر می‌برد معطوف کنند، اما نه مقامات انگلیسی و نه ایرانی اصرار دارند که این مساله در دستور کار سفر بوریس جانسون به تهران قرار بگیرد.
بعیدی نژاد در این باره می‌گوید: اینکه رسانه‌ها در انگلیس تلاش می‌کنند تا موضوع سفر آقای جانسون را به این موضوع خاص محدود کنند به‌طورقطع غیرواقعی است. خود آقای جانسون نیز که بر پیچیدگی‌های حقوقی موضوع آگاهی کامل دارند بر این امر واقف هستند که در جریان سفر ایشان اقدام فوری خاصی در خصوص آزادی این دو نفر متصور نیست چون موضوع در نظام قضایی ایران در حال بررسی است و فرایند آن بایستی طی شود.[2]
هاموند و بازگشایی سفارت
سفارت بریتانیا در تهران آذرماه سال ۱۳۹۰ و در پی حمله همزمان جمعی از معترضان به محل سفارت در خیابان فردوسی و اقامتگاه سفیر و کارکنان سفارت در خیابان قلهک تهران تعطیل شد. این سفارت پس از اظهارات و اقدامات مداخله‌جویانه سفیر انگلیس در امور داخلی ایران خوانده شد، مورد حمله قرار گرفت.
نمایندگان مجلس در آبان سال ۱۳۹۰ با رأی بالا وزارت امور خارجه ایران را موظف کردند ظرف دو هفته روابط سیاسی با دولت بریتانیا را به سطح کاردار و روابط بازرگانی با این کشور را به حداقل ممکن برساند.
مصوبه به مرحله اجرا نرسیده بود که جمعی از معترضان اقدام به ورود به سفارت انگلیس در تهران کردند و پرچم بریتانیا را پایین کشیدند. پس از آن دولت انگلیس روابط خود با ایران را به صورت یک‌جانبه قطع، کادر دیپلماتیک خود را به‌طور کامل از ایران خارج کرد و به کارکنان سفارت ایران و دیپلمات‌های ایرانی مهلتی ۴۸ ساعته برای ترک خاک انگلیس داد.
هاموند در حال بازگشایی سفارت انگلیس در تهران
اما پس از چهار سال فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس شخصاً به تهران سفر کرد تا در مراسم افتتاحیه بازگشایی سفارت این کشور در تهران شرکت کند. هاموند بلافاصله بعد از ورود به تهران راهی سفارت شد تا مراسم بازگشایی سفارت را آغاز کند.
وزیر خارجه انگلیس همچنین پس از ورود به تهران در پیامی در صفحه توییتر خود نوشته است: «وارد تهران شدم. این اولین سفر در سطح وزارت از سال 2003 است و لحظه‌ای تاریخی در روابط انگلستان و ایران.»[3]
خنده‌های جک استرا در مذاکرات هسته‌ای
اما اولین وزیر خارجه انگلیس که به ایران سفر کرد، جک استرا بود. بی بی سی در این باره می‌نویسد: جک استرا، نخستین وزیر خارجه بریتانیا بود که پس از انقلاب اسلامی و در شهریور 1380 به ایران سفر کرد. آن سفر به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای ایجاد ائتلافی علیه طالبان در افغانستان انجام شد. آقای استرا پس از آن چندین بار دیگر نیز عازم ایران شد.
اما مهم‌ترین حضور استرا در ایران به مهرماه 1382 برمی‌گردد که بیانیه سعدآباد در آن سال بین ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) امضا شد.
یکی از عکس‌های مهم و جنجالی در جریان مذاکرات سعدآباد، عکس خنده استرا و روحانی بود که بعدها روحانی در کتاب خاطراتش درباره این عکس نوشت: جک استرا به من گفت: بلر در بیمارستان است. به او گفتم لابد نمی‌خواهی زود مرخص شود؟ که هر دو خندیدیم و عکاسی هم در حالی که هر دو می‌خندیدیم عکس گرفت و همین عکس بود که در برخی سایت‌ها با زیرنویس موهومی منتشر شد و حتی عده‌ای در داخل کشور به آن حساسیت نشان دادند.[4]
استرا نیز بعدها در خاطره‌ای درباره مذاکرات هسته‌ای نوشت: پس از انجام مذاکرات و امضای توافق پاریس، که طی آن ایران پذیرفت همه فعالیت‌های غنی‌سازی را تعلیق کند، در بازگشت به انگلستان، برای گذراندن تعطیلات آخر هفته با قطار عازم شهر محل زندگی خود بودم. بین راه تلفن همراهم زنگ زد. آن‌سوی خط دکتر کمال خرازی، وزیر خارجه ایران بود. «او گفت: ما می‌خواهیم 20 سانتریفیوژ را برای تحقیقات علمی فعال نگه داریم.» من دیدم در حضور همراهانم در قطار نمی‌توانم در خصوص یک پرونده حساس بین‌المللی مذاکره کنم، لذا به توالت قطار رفتم. آنجا به خرازی گفتم: «شما توافقنامه را امضا کرده‌اید و دیگر نمی‌شود زیرش بزنید.» اما او باز اصرار کرد. من گفتم: «باید در این خصوص با دیگران صحبت کنم...» در همان حال کسی هم به در توالت می‌زد و ظاهراً عجله داشت تا از آن برای کاری غیر از مذاکره اتمی استفاده کند!»[5]
استرا در کنفرانس امنیتی تهران
استرا پس از مذاکرات هسته‌ای چندین بار به ایران سفر کرد. آخرین سفر وی مربوط به دی ماه 1396 که وی در کنفرانس امنیتی تهران حاضر شد و در حاشیه کنفرانس با برخی از مقامات وزارت خارجه دیدار و گفتگو کرد.
پی‌نوشت:
[1]- mehrnews.com/news/4462313
[2]-http://www.irna.ir/fa/News/82756707
[3]-https://www.tabnak.ir/fa/news/526262/
[4]-http://namehnews.ir/fa/news/45243/
[5]-http://tn.ai/1770772
