بیش از یک دهه است که کاهش بارندگی، تغییرات اقلیم و خشکسالی؛ آب و هوای کشور را دستخوش تغییر و تحولاتی قرار داده و اُفت سفره‌های زیرزمینی را به چالشی برای ایران تبدیل کرده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، بخشی از این خشکسالی‌ها مربوط به جایگزینی کارخانه‌ها و صنایع فولاد در استان‌های کم بارش است که این امر به سبب آب بر بودن صنایع، بر بحران منابع آبی مناطق مذکور بیش از پیش دامن زده است و خروج از شرایط فعلی نیاز به اصلاح الگوی مدیریت آب دارد.
با وجود آنکه از ابتدای سال زراعی جدید بارش باران نسبت به دوره بلند مدت رشد قابل توجهی داشته است، اما کارشناسان همچنان بر این باورند که بارش‌های نرمال و بیش از نرمال تنها توانسته بخشی از کمبود منابع آب در سال‌های اخیر را جبران کند.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که مصرف بالای آب در بخش کشاورزی یکی از عوامل اصلی بحران آب در کشور به شمار می‌رود که وزارت جهاد کشاورزی با توسعه کشت گلخانه‌ها و اجرای سامانه‌های نوین آبیاری توانسته با افزایش بهره وری با خشکسالی و کمبود منابع آبی در این بخش مقابله کند.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می‌رویم تا از آخرین وضعیت بارش ها در سال زراعی جدید و تاثیر آن بر منابع آبی و مقابله با خشکسالی با خبر شویم:
احد وظیفه مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه بارش‌های نرمال اخیر تا حدی مشکل کمبود آب در بخش کشاورزی را مرتفع کرده است، اظهار کرد: اگرچه طی سال‌های اخیر متوسط بارش از مقدار نرمال دوره بلند مدت کمتر بوده، اما از ابتدای سال زراعی جدید بارش‌ها نسبت به دوره بلندمدت بیشتر بوده است و این امر نوید خوبی برای کشاورزان در بسیاری از مناطق کشور است.
وی افزود: با توجه به به سیاست خودکفایی محصولات کشاورزی و افزایش جمعیت در شهر‌ها و کلانشهر‌ها، مصرف آب شرب و آب در بخش کشاورزی افزایش یافته است، به سبب خشکسالی‌های اخیر باید مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف اعمال شود، چرا که علی رغم بارش‌های نرمال و قدری بیش از نرمال در سال زراعی ۹۸- ۹۷، همچنان سطح آب‌های زیرزمینی نگران کننده است.
وظیفه با اشاره به اینکه خشکسالی‌های اخیر با یک سال بارش بالای نرمال به طور کامل جبران نمی‌شود، بیان کرد: با توجه به برداشت بی رویه آب از سفره‌های زیر زمینی، طی سال‌های اخیر نمی‌توان انتظار داشت که بارش‌های مناسب در یک یا دو فصل بتوانند تمامی اضافه برداشت‌های سال‌های قبل را به طور کامل جبران کند.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه آب سفره‌های زیرزمینی همچنان در سطح پایینی قرار گرفته است، بیان کرد: براین اساس نباید بهره برداران بخش کشاورزی و مردم به سبب بارش‌های مناسب در سال زراعی جاری، خود را به غفلت بزنند و بیش از حد از چاه‌های مجاز برداشت کنند چرا که برای مقابله با خشکسالی در سال‌های آتی باید مصرف بهینه از منابع آب داشته باشیم.
وی ادامه داد: با وجود شرایط مناسب بارش از ابتدای مهر تاکنون، فرهنگ درست استفاده از منابع آب و اجرای سیاست‌های جدی در بخش شرب و کشاورزی برای مقابله با خشکسالی یک ضرورت به شمار می‌رود.
مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی با انتقاد از احداث صنایع فولاد در استان‌های اصفهان و یزد گفت: اگرچه صنایع فولاد در استان‌های اصفهان و یزد از آب‌های مجدد به چرخه مصرف استفاده می‌کنند، اما این صنایع به حدی آب بر هستند که بی توجهی به آمایش سرزمین و احداث صنایع بر بحران آب دامن می‌زند.
وی در پایان تصریح کرد: با فرهنگ درست استفاده از منابع آبی و زیر زمینی، جانمایی درست صنایع در استان‌ها می‌توان بر خشکسالی و خروج از بحران منابع آبی فایق شد.
بارندگی‌های امسال قابل قیاس با سال‌های گذشته نیست/ رشد ۲۹ درصدی بارش نسبت به دوره بلندمدت
صادق ضیاییان رئیس مرکز خشکسالی از افزایش ۲۹ درصدی بارش نسبت به دوره بلندمدت خبر داد و گفت: بنابر آخرین آمار از ابتدای مهر تا ۱۸ دی ماه مجموع بارش‌های کشور ۱۰۱ میلی متر گزارش شده، در حالیکه این میزان در مدت مشابه سال قبل ۳۴ میلی متر و بلندمدت ۷۹ میلی متر بوده است.
وی با اشاره به اینکه از ابتدای سال زراعی گذشته تاکنون، کماکان با کاهش ۴۳ میلی متری بارندگی در کشور روبرو هستیم، افزود: با بارش‌های نرمال و بیش از نرمال در فصل زمستان انتظار می‌رود این میزان جبران شود.
ضیائیان با اشاره به اینکه امسال میزان بارندگی در مقایسه با سال‌های گذشته قابل قیاس نیست، بیان کرد: با توجه به بارش‌های نرمال و قدری بیش از نرمال در سال زراعی ۹۷_۹۸ تا حدودی کمبود آب پشت سد‌ها جبران شده است، اما این به معنای برون رفت از خشکسالی و جبران کمبود منابع آبی سال‌های اخیر نیست.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه خشکسالی بخش کشاورزی به عوامل متعددی بستگی دارد، اظهار کرد: اگر چه بارش مهمترین عامل محسوب می‌شود، اما پراکنش زمان و مکان از اهمیت بالاتری برخوردار است.
به گفته وی، بر اساس مدل‌های هواشناسی پیش بینی می‌شود که بارش‌های نرمال و بیش از نرمال در فصل زمستان همچنان استمرار یابد که این امر بدان معناست که شرایط بارندگی تا پایان اسفند به مراتب بهتر از سال‌های گذشته است.
ضیاییان با اشاره به اینکه کشاورزی دیم به شدت تحت تاثیر میزان بارش‌های مناسب در فصل پاییز و زمستان است، گفت: علی رغم بارش‌های مناسب در فصل پاییز، جبران کمبود آب در سال‌های اخیر به گذر زمان نیاز دارند و نمی‌توان انتظار داشت که بارش‌های مناسب در یک سال زراعی بتواند خشکسالی، کمبود آب و برداشت بی رویه از آب چاه‌ها و زیرزمینی در سال‌های اخیر را جبران کنند.
به گفته وی، با توجه به شرایط مساعد بارندگی در سال زراعی ۹۸- ۹۷، کشاورزان می‌توانند امیدوار باشند که برای آبیاری مزارع و باغات خود از آب چاه‌ها با مشکلی روبرو نمی‌شوند.
رئیس مرکز خشکسالی در پایان از بهبود آب پشت سد‌ها خبر داد و گفت: بر اساس آخرین اطلاعات شرایط آب پشت سد‌ها در غرب کشور بسیار مساعد بوده و تنها سد‌های شرق و جنوب شرق کماکان با کمبود آب روبرو هستند، انتظار می‌رود بارش‌های مناسب در فصل زمستان بخشی از این مشکل را مرتفع کند.
بارش‌های امسال سهم محدودی در خشکسالی سال‌های اخیر دارد
مسعود حقیقت مدیرکل شبکه پایش هواشناسی کشاورزی با اشاره به اینکه بارش‌های امسال سهم محدودی در جبران خشکسالی‌های ۱۱ سال اخیر داشته است، اظهار کرد: با توجه به بارش‌های نرمال و بیش از نرمال در سال زراعی ۹۸- ۹۷، تنها بخشی از کمبود منابع آبی در سال‌های گذشته جبران خواهد شد.
وی از رشد ۳۱ درصدی بارش نسبت به دوره بلندمدت خبر داد و گفت: این در حالی است که کماکان استان‌های سیستان و بلوچستان، یزد، کرمان، خراسان جنوبی و فارس دچار کمبود بارش هستند.
حقیقت با اشاره به اینکه بارندگی‌های امسال تنها التیام بخش خشکسالی‌های گذشته بوده است، بیان کرد: با توجه به برداشت بی رویه آب‌های زیرزمینی در سنوات گذشته همچنان ۱۱ سال به طبیعت بدهکار هستیم که با این وجود به کشاورزان توصیه می‌شود که الگوی مصرف آب را رعایت کنند تا بتوان با خشکسالی مقابله کرد.
مدیرکل شبکه پایش هواشناسی در پایان تصریح کرد: با توجه به خشکسالی‌های اخیر و برداشت بی رویه از منابع آب‌های زیرزمینی نمی‌توان انتظار داشت که بارش‌های مناسب در یک سال زراعی بتوانند به طور کامل کسری منابع آب در سال‌های اخیر را جبران کند.
بالاترین مصرف آب در دنیا متعلق به بخش کشاورزی است/ ۳۰۰ هزاد حلقه چاه غیر مجاز در کشور وجود دارد
عباس زارع مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه بخش کشاورزی در ایران همانند سایر کشور‌ها بیشترین مصرف آب را به خود اختصاص داده است، اظهار کرد: اگرچه میزان مصرف آب در بخش کشاورزی در تمامی کشور‌ها تحت تاثیر عواملی همچون بارندگی و تبخیر درصدی متفاوت است، اما در ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک مصرف آب کمی بالاتر است.
وی با اشاره به اینکه وزارت جهاد کشاورزی اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را به جد پیگیری می‌کند، افزود: با توجه به خشکسالی‌های اخیر، وزارت جهاد کشاورزی اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در مزارع و دشت‌های کشور را در دستور کار خود قرار داده است. اجرای این سامانه، افزایش ۴۴ درصدی راندمان آبیاری در داخل مزرعه و کاهش ۲۵ درصدی مصرف آب‌های زیرزمینی را به همراه داشته است.
زارع، از اجرای کشاورزی هوشمند در کشور خبر داد و گفت: وزارت جهاد کشاورزی با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تفاهم نامه‌ای را برای اجرای کشاورزی هوشمند به امضا رسانده است که در این طرح آبیاری هوشمند مد نظر قرار گرفته است تا آب مورد نیاز گیاه با اجرای سیستم‌های نوین آبیاری تامین شود.
مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری از ساماندهی چاه‌های غیرمجاز در کشور خبر داد و گفت: هم اکنون بیش از ۳۰۰ هزار حلقه چاه غیر مجاز و فاقد پروانه در عمق‌های مختلف در دشت‌های کشور موجود است که وزارت نیرو با همکاری وزارت جهاد کشاورزی به منظور تعادل بخشی سفره‌های زیرزمینی، تعیین تکلیف چاه‌های غیر مجاز و همچنین چاه‌های مجازی که بیش ازحد مجاز بهره برداری می کنند، در دستور کار قرار داده است تا بیش از پیش فشار بر منابع آب‌های زیر زمینی وارد نشود.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه پنج و نیم میلیون هکتار اراضی سنتی در کشور موجود است، بیان کرد: هم اکنون یک میلیون و ۸۸۰ هزار هکتار از این اراضی سنتی و ۲۰۰ هزار هکتار از سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از شبکه‌های مدرن به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده اند. نا گفته نماند که به طور متوسط ۲۲ درصد اراضی آبی کشور به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده اند.
مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری در پایان تصریح کرد: با توجه به آنکه بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب در کشور را به خود اختصاص داده است، از این رو وزارت جهاد کشاورزی طی چند سال اخیر به منظور بهینه سازی مصرف آب توسعه گلخانه ها، کشت نشایی به جای بذری، تغییر فصل کشت از بهاره به پاییزه و خاک ورزی را در دستور کار خود قرار داده است که تمامی این عوامل منجر به افزایش ۶ درصدی بهره‌وری در این بخش شده است.
