در ده روز گذشته محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به همراه هیئتی تجاری و با هدف شرکت در کنفرانس «رایسینا» و مذاکرات دو جانبه، به دهلی نو سفر کرد و پس از آن در صدر هیئتی سیاسی- اقتصادی و به همراه ایرج مسجدی سفیر تهران در بغداد، به اقلیم کردستان و سپس به عراق سفر کرد تا صبح چهارشنبه در همایش اقتصادی ایران و عراق در بغداد شرکت و سخنرانی کند.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، اردیبهشت سال جاری و به دنبال خروج آمریکا از برجام، تحریم‌های ثانویه علیه ایران بازگردانده شد که البته در این میان ۸ کشور چین، هند، ایتالیا، یونان، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ترکیه برای مدت شش ماه از اعمال جریمه برای تعامل با تهران معاف شده و توانستند مبادلات خود را با کشورمان ادامه دهند. از همان زمان تاکنون اروپا وعده ایجاد ساز و کار ویژه مالی به منظور تسهیل مبادلات خود با ایران را داده و اعلام کرده بود که SPV را راه اندازی خواهد کرد، زیرا با توجه به تحریم‌های اعمال شده از سوی واشنگتن ایران حق استفاده از سوئیفت را نداشته و بنابراین برای مبادلات تجاری خود با مشکل روبرو بود.
هر چند اتحادیه اروپا، آمریکا را در تحریم‌های علیه ایران همراهی نکرد ولی به دلیل خصوصی بودن شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی و حجم گسترده مبادلاتشان با ایالات متحده، اروپایی ها قراردادهای خود با ایران را تعلیق کردند. در چنین شرایطی شاید بهترین انتخاب برای ایران، تجارت با شرق باشد، چراکه به نسبت اروپا این کشورها تعاملات و به دنبال آن وابستگی کمتری به آمریکا دارند و با نگاهی به پیشینه روابط ایران با شرق نکات مثبت بسیاری خواهیم دید.
مزیت‌های تجارت ایران با کشورهای شرقی
ایران در منطقه‌ای استراتژیک و در مسیر ارتباطات شرق و غرب واقع و از این نظر، اهمیت زیادی برای جابجایی کالا و سرعت عمل در رساندن آنها از مبدا به مقصد دارد. ایران همچنین با ۱۵ کشور همسایه است که با ۷ کشور مرز خاکی و با ۸ کشور هم مرز آبی دارد. علاوه بر این، کشور ما با تعدادی دیگر از کشورها نزدیکی جغرافیایی دارد که می‌تواند مبادلات تجاری با آنان داشته و ارتباطات اقتصادی زیادی را رقم بزند؛ بعلاوه با توجه به نزدیکی فرهنگی و سیاسی ایران با کشورهای شرقی، روابط و مبادلات با این کشورها ساده‌تر است.
محسن روحی صفت کارشناس مسائل شبه قاره هند درباره مبادلات ایران- هند اظهار کرد: تهران و دهلی نو با وجود تمام مشکلات و چالش‌ها توانستند با همکاری در اجرای چندین پروژه روابط خود را حفظ کنند که از جمله پروژه‌های مشترک بین دوکشور می توان به پروژه چابهار اشاره کرد که به واسطه آن از طریق ایران، هند به افغانستان و آسیای مرکزی متصل می شود. در همین راستا هم سه کشور ایران، افغانستان و هند توافق مشترکی امضا کردند و همچنین چندین پروژه دیگر هم در امتداد این توافق مطرح شد.
وی افزود: اتصال خط آهن و توسعه بندر چابهار که در آن چند اسکله تعریف شده و ساخت یکی از اسکله‌ها به عهده هندی‌ها است، از دیگر پروژه های میان ایران و هند به شمار می آید که قرار است در حوزه افغانستان و آسیای مرکزی مورد بهره برداری قرار بگیرد. موضوع دیگر این توافق، خط کشتیرانی است که گفته می شود این خط کشتیرانی موثر و پایدار بین بندر چابهار و بندر بمبئی خواهد بود.
روحی صفت همچنین در رابطه با مناسبات اقتصادی دو کشور نیز گفت: مسائل مالی هند پیرو مناسبات بین المللی بوده و قطعا تحریم‌های اعمالی علیه ایران را نمی توان در تعاملات مالی تهران- دهلی نو بی تاثیر خواند. با این حال دو طرف در تلاش برای پیداکردن راه‌هایی هستند تا از آن طریق بتوانند تاثیر گذاری تحریمها را به حداقل رسانده و یا با انجام اقدامات موازی، نقل و انتقالات مالی دو کشور را به ثمر برسانند. موضوع مهم دیگر در روابط دو کشور بحث فروش نفت است، زیرا هند همواره یکی از بازار های مهم نفت برای ایران بوده است و بحث تحریم ها و مشکل انتقال پول در این زمینه دردسرساز بوده که باید برای حل آن فرمولی پیدا کرد.
این کارشناس مسائل شبه قاره هند اظهار کرد: البته در مورد مناسبات کشورمان با هند، باید به این نکته اشاره کنیم که در حدود ۱۴ میلیارد دلار مناسبات اقتصادی بین دو کشور وجود دارد که حدود ۱۲ میلیارد دلار صادرات و تنها در حدود ۲ میلیارد دلار آن واردات است. بنابراین این کشور هند می‌تواند از بازارهای مهم برای ایران باشد.
اما مسئله‌ای که در این میان کمی بحث بر انگیز شد، مطرح شدن موضوع استفاده از روپیه در مبادلات ایران و هند است؛ به گفته برخی کارشناسان، ما سه گزینه پیش رو داشتیم؛ نخست استفاده از دلار در مبادلاتمان که عملا در حال حاضر و با توجه به تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان محدودیت‌هایی جدی برایمان وجود دارد؛ گزینه دوم این است که دست روی دست گذاشته و کاری انجام ندهیم زیرا استفاده از دلار برای ما مشکل بوده و وقتی نتوانیم از دلار در معاملاتمان استفاده کنیم، هیچ کاری پیش نمی‌رود و سومین گزینه استفاده از ارزهای ملی است. بنابراین این موضوع به عنوان یک گزینه اجتناب‌ناپذیر پیش روی ما است و به نظر من خیلی از مسائلی که در روابط ما با این کشورها وجود دارد می‌تواند از طریق ارزهای ملی انجام شود و بخشی از نیازهای ما را مرتفع کند تا ما بتوانیم از شرایط تحریم عبور کنیم.
کشور دیگری که می‌توان در بلوک شرق از آن نام برد، چین است که حتی تحریم‌های آمریکا هم نتوانست مانعی برای تجارتش با ایران ایجاد کند. مبادلات تهران- پکن بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار است که عمده آن را نفت تشکیل می‌دهد. شاید گفتن این نکته خالی از لطف نباشد که چین بزرگترین شریک تجاری ایران بوده و علاوه بر این، بزرگترین خریدار کلاهای ایرانی نیز هست. البته این حجم گسترده مبادلات تنها به دلیل منابع انرژی ایران نیست بلکه مناسبات اقتصادی میان تهران- پکن دارای فرصت‌های جذب سرمایه خارجی در پروژه‌های عمرانی ایران نیز هست. کشورهای دیگری هم مانند کره جنوبی و عراق هستند که ایران به ترتیب ۱۵ و ۱۲ میلیارد دلار با آنها مبادلات مالی دارد.
عراق، همسایه‌ای در جنوب غرب کشور
ظریف هفته گذشته در صدر یک هیئت بلندپایه سیاسی و اقتصادی و همچنین با همراهی ایرج مسجدی سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد نخست به اقلیم کردستان و سپس به عراق سفر کرد؛ این سفر دو هفته پس از سفر ترامپ و چهار روز پس از سفر پمپئو به عراق انجام شد. در این سفر که نخستین سفر ظریف به عراق پس از انتخابات این کشور بود، ۲۱ دیدار صورت گرفت.
ظریف در سفر نخست به اقلیم کردستان، با مقامات اقلیم و اتاق بازرگانی اربیل دیدار و گفت‌وگو کرد. عبدالله آکره‌ای مسئول دفتر روابط دولت اقلیم با جمهوری اسلامی ایران در خصوص دیدار ظریف و بارزانی در مصاحبه‌ای اظهار کرد: سیاست دولت اقلیم کردستان عراق بر اساس توسعه روابط با همسایگان و بخصوص ایران پایه گذاری شده و ما امیدواریم در این دیدارها موانع پیش روی این روابط را برداریم.
وی روابط با ایران را در حد مطلوب توصیف کرد و تصریح کرد: دروازه‌های متعدد مرزی و مرزهای طولانی ایجاب می‌کند که ایران و اقلیم کردستان همواره در ارتباط با یکدیگر بوده و سفر آقای ظریف در این راستا حائز اهمیت است.
ظریف پس از سفری یک روزه به اقلیم کردستان، به عراق سفر کرد تا صبح چهارشنبه در همایش اقتصادی ایران و عراق در بغداد شرکت و سخنرانی کند. به طور کلی تعاملات بین تهران- بغداد سالانه ۱۲ میلیارد دلار است که مقامات پیش تر اعلام کرده‌اند به ۲۰ میلیارد دلار نیز خواهد رسید. عراق کشوری شیعه است که در جنوب غرب کشورمان قرار دارد، در حدود ۶ سال درگیر جنگ با داعش بوده و اکنون از چنگ آن رهایی یافته است. حال با توجه به حجم خرابی‌هایی که داعش در سوریه بوجود آورده است می‌تواند بستر خوبی برای سرمایه گذاری باشد و حتی هم زمان با سفر ظریف به این کشور، ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه و پادشاه اردن هم بغداد را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده بودند.
جعفر حق پناه کارشناس مسائل عراق با اشاره به تقارن سفر مقامات فرانسوی و اردنی به بغداد همزمان با رایزنی‌های دیپلماتیک محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در این کشور، اظهار کرد: با توجه به اینکه عراق وارد دوره بازسازی خود شده است، وجود چنین سفرهایی با هدف سرمایه گذاری و نفوذ در بازار های متعدد این کشور دور از انتظار نیست و رقابتی خاصی بین کشورهای مختلف برای جذب سود حاصل از سرمایه گذاری وجود دارد.
وی در ادامه افزود: سفرهای انجام شده به عراق از ظریف تا وزیر خارجه فرانسه و پادشاه اردن حاکی از شکل گیری نوعی ثبات نسبی در فضای سیاسی عراق است، چراکه پس از ماه‌ها دولت عادل عبدالمهدی توانست بخشی از کابینه را تشکیل بدهد.
ایران به سمت همسایگان خود دست دوستی دراز می‌کند
ظریف در سخنرانی خود در هند گفت: ایران به سمت همسایگان خود دست دوستی دراز می‌کند. وی همچنین اظهار کرد ما امروزه به جای سلطه مردان قوی، نیازمند منطقه‌ای قوی هستیم.
شاید این سخنان به این دلیل باشد که مناسبات ما با شرق و همسایگانمان با سهولت بیشتری انجام می‌پذیرد. اروپا از اردیبهشت گذشته تا کنون وعده‌ی راه اندازی ساز و کار مالی را به ایران داده است، اما هیچ‌گاه این موضوع از وعده به عمل تبدیل نشده و در تمام این زمان، اروپاییان به دنبال ایجاد راه‌های ارتباطی با ایران در شرایط تحریم بودند. از طرف دیگر ایجاد ارتباط نزدیک با کشورهای همسایه می‌تواند به بالا بردن امنیت سیاسی و اقتصادی منطقه کمک کند. البته این موضوع به این معنا نخواهد بود که ما ارتباط خود را با غرب کاهش دهیم، بلکه تنها به این معنا است که از فرصت‌های دیگر هم بهره برده و زمینه‌های بیشتری را برای مبادلات خود ایجاد کنیم.
