به گزارش صراط به نقل از روزنامه شرق روستاهاي ايران عموما به روستاهاي محروم و غيرمحروم تقسيم‌بندي مي‌شوند. حدود 60 هزار روستا در ايران وجود دارند و هريك داراي امكانات و شرايطي هستند كه كمتر شبيه روستاهاي ديگر است.
بوشهر، كهگيلويه و بويراحمد، ايلام، هرمزگان، لرستان و سيستان و بلوچستان از استان‌هاي محروم كشور محسوب مي‌شوند و روستاهاي اين استان وضعيت بهداشتي و معيشتي مناسبي ندارند و عموم مردم آن در فقر به سر مي‌برند.
درحالي كه رسيدگي و بهبود وضعيت روستاييان از پيش از انقلاب مدنظر بوده است و با روي كار آمدن حكومت جمهوري اسلامي توجه به روستاييان يكي از مهم‌ترين برنامه‌هاي دولت قرار گرفت و تا امروز كه رییس‌جمهور فعلي در دو دوره رياست‌جمهوري خود با تكيه بر شعار «عدالت» نشان داد سعي در توزيع عدالتمندانه سرمايه‌هاي كشور در ميان همه مردم كشور از جمله روستاييان دارد، همچنان مشكل محروميت و فقر در بسياري از روستاها وجود دارد.
تعدادی از اين روستاييان تصور مي‌كنند كه به دلايل خاص است كه سال‌ها از داشتن امكانات محروم مانده‌اند و اين محروميت خواسته دولت است.
دكتر مرندي وزير بهداشت و درمان كشور در دولت سازندگي بين سال‌هاي 68 تا 76، اين تصور را غلط مي‌داند و معتقد است دولت‌ها و مسوولان خود نمي‌خواهند اينچنين باشد. او در مورد اينكه به چه دليل اين روستاها با وجود گذشت سال‌ها همچنان محروم هستند و تغيير در آنها رخ نداده است، توضيح مي‌دهد: «مردم بايد دنبال حق خود باشند و مسوولان هم بايد دغدغه عدالت‌طلبي را داشته باشند حتي اگر مردم هم نباشند، مسوولان بايد وظيفه خود را بدانند. يك دليل اين مساله فرهنگ خود جامعه است و دليل ديگر نيز مسوولان هستند؛ مسوولان وظيفه خيلي سنگيني دارند و همه كار مي‌توانند در كشور بكنند اما بايد بدانند چه كار بكنند و براي انجام كارها اراده داشته باشند.»
مرندي در پاسخ به اين سوال كه شما خود زماني وزير بهداشت بوديد اما چرا باز محروميت و به دنبال آن وضعيت نامناسب بهداشتي در اين روستاها همچنان ادامه دارد و حتي در آن مقطع نيز برطرف نشده است، مي‌گويد: «تغيير كرده است اما تفاوت بين مناطق محروم و غيرمحروم باقي مانده است. در حال حاضر در تمام استان‌ها دانشگاه علوم پزشكي وجود دارد، كجا همه استان‌ها در قبل از انقلاب دانشگاه علوم پزشكي داشتند؟ الان شما سيستان و بلوچستان را نگاه كنيد؛ قبل از انقلاب يك دانشگاه كوچك و يك آموزشگاه داشت، حتي بهورز كه تنها نياز به پنج كلاس سواد دارد در آن نبود، و مدرسه نداشت اما وضعيت آن نسبت به قبل از انقلاب زمين تا آسمان تغيير كرده است.»
بهداشت، آموزش و جاده
تقويت روستاها و ارايه خدمات بهداشتي به روستاييان و ساخت جاده يكي از مهم‌ترين برنامه‌هاي دولتمردان بعد از پيروزي انقلاب اسلامي بوده است.
تغيير شاخص‌هاي بهداشت نسبت به سال‌هاي پيش از انقلاب، توزيع آب آشاميدني سالم و احداث مدارس نشان از اجراي برخي برنامه‌هاي دولت براي بالا بردن سطح زندگي مردم در روستاها دارد. ساخت جاده‌ها، گسترش بهداشت و آموزش در روستاها، مهم‌ترين برنامه‌هايي است كه از ابتداي انقلاب براي بهبود وضعيت روستاها صورت گرفت.
البته اين معيارها در دولت جديد تبديل به اقدامات ديگري چون پرداخت يارانه به روستاييان شد. اما همچنان سياست‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي دولت براي ساخت راه‌ها و تاثير آن به‌عنوان يكي از عوامل مهم در بهبود وضعيت روستاييان باقي مانده است؛ به‌طوري كه معاون وزير راه و شهرسازي در آبان ماه امسال از اجراي پنج هزار پروژه راه‌سازي در كشور خبر داد و گفت: «توسعه راه‌ها از اولويت وزارت راه است.»
دكتر مرندي، وزير بهداشت و معاون وزير در دهه 60 معتقد است جاده يكي از دلايل توسعه روستاها بوده است. او مي‌گويد: «درگذشته اگر مادري مي‌خواست براي معاينات بهداشت به مراكز پزشكي مراجعه كند، با مشكل روبه‌رو بود. من در سال44- 1343 در روستاي گاچجون گلپايگان عضو سپاه دانش بودم. در آن زمان، اين مسير را در مدت بسيار طولاني طي مي‌كرديم. يك ميني‌بوس بود كه روزي يك‌بار ممكن بود به شهر برود يا برگردد. حتي آن زمان تراكتور هم نبود؛ گاه مردم با الاغ بايد رفت و آمد مي‌كردند. حالا تصور كنيد زن باردار چطور مي‌تواند از اين جاده‌ها عبور كند.»
به خدا توكل مي‌كنيم
خليل به همراه سه همسر و پنج فرزندش در روستاي سني‌نشين «سهيلي» چند كيلومتر دورتر از شهر قشم زندگي مي‌كند.
خانه‌هاي حياط‌‌دار اين روستا در کنار يكديگر قرار دارند و تنها ساختمان نوساز روستا، مدرسه آن است. خانه خليل كمي بزرگ‌تر است و به همين دليل نيز او شانس بيشتري نسبت به ديگر مردم روستايش به دست آورده و مي‌تواند آن را به توريست‌ها و ميهماناني كه در فصل‌هاي خاصي به قشم مي‌آيند، اجاره دهد.
اجاره خانه به گردشگران يكي از منابع درآمد اوست وگرنه آنها نيز كه نه زمين كشاورزي دارند و نه شغلي ثابت، به‌سختي مي‌توانند از راهي ديگر خرج خود را تامين كنند.
خليل در زمان حضور مسافران در خانه‌اش، عمدتا به همسايه‌ها هم سري مي‌زند و صنايع دستي روستاي خود را به مسافران مي‌فروشند. وقتي از او پرسيده مي‌شود كه شغلش چيست، مي‌گويد: «گاهي مي‌رويم و با بقيه جنس مي‌آوريم.»
توريست‌هاي ميهمان خانه خليل بي‌توجه به خانواده او نيستند؛ خانم دكتري كه به همراه گروه آمده، همسر سوم خليل كه ماه‌هاي آخر بارداري‌اش را مي‌گذراند، معاينه مي‌كند. زن بسيار خوشحال است چون براي معاينه بايد راه زيادي را تا شهر برود و اين بار احساس مي‌كند شانس به او رو كرده است. زنان خليل نيز مانند ديگر زنان روستا براي كمك به خانواده و تامين خرج، كارهاي دستي درست مي‌كنند و مي‌فروشند. بيشتر كار خانه توسط زنان انجام مي‌شود.
خليل چندان به فكر رفتن از روستايش نيست. «كجا برويم، براي رفتن پول لازم است، راضي هستيم، توكل به خدا.»
شاخص‌ها تغيير مي‌كنند
تامين بهداشت و آب آشاميدني سالم براي روستاييان به‌عنوان شاخص‌هاي تغيير وضعيت روستاها را نمي‌توان ناديده گرفت؛ شاخصي كه در دهه 60 به يك‌باره نسبت به سال‌هاي پيش از انقلاب، در سراسر كشور بهبود پيدا كرد و بيشتر اين تغيير آمار مربوط به روستاها بود.
طرح شبكه بهداشت و درمان در سال ۱۳۶۱ مطرح و از سال ۱۳۶۴ اجراي آن شروع شد. در سال ۱۳۶۸ شاخص مرگ‌ومير مادر‌ها از 255 نفر در صدهزار تولد زنده به 5/35 نفر رسيد و در حال حاضر نيز اين شاخص به 5/22 در هر صد هزار تولد رسيده است. همچنين مرگ بچه‌هاي زير يك سال از 104 تولد در هر هزار تولد به ۲۸ نفر در هزار تولد كاهش يافت و شاخص‌هاي مرگ كودكان زير پنج سال و مرگ و مير نوزادان نيز به همين ميزان تغيير كرد.
دكتر مرندي، وزير بهداشت اين دوره دليل اين بهبود سريع را وضعيت بد بهداشتي و انقلابي بودن شرايط آن زمان مي‌داند: «اين مساله يك مقدار طبيعت كار است، وقتي وضع خيلي بد است با تلاش كمتر مي‌توانيد شرايط بهتري را ايجاد كنيد. چون مشكلات زياد بود هر كاري سريع جواب مي‌داد و آمارها سريع‌تر بهبود پيدا مي‌كرد. شرايط كشور هم انقلابي بود و مي‌شد كارها را انقلابي پيش برد و من تمام وزارتخانه و دانشگاه‌ها را براي بهداشت بسيج كردم.»
آب با بوي فاضلاب، طعم...
شاخص آب آشاميدني سالم نيز يكي از شاخص‌هاي بهداشتي است كه مسوولان تاكيد زيادي بر آن مي‌كنند.
آمار رسمي مي‌گويد كه بيش از 90 درصد روستاهاي ايران آب آشاميدني سالم دارند اما با اين وجود، قدس آنلاين تابستان امسال گزارشي منتشر كرد كه براساس آن قائم‌مقام شركت آب و فاضلاب روستايي استان كرمان، گفته است، 624 روستا در اين استان، دسترسي به آب آشاميدني ندارند.
به نظر مي‌رسد كه مشكل آب سالم آشاميدني همچنان در استان‌هاي كم‌آب باقي است.
به گفته اين مقام محلي امور آب در استان كرمان، اين 624 روستا از روستاهاي داراي بالاي 20 خانوار هستند و از سال گذشته تاكنون تنها براي 31 روستا، آب آشاميدني مهيا شده است.
قائم‌مقام شركت آب و فاضلاب روستايي استان كرمان گفته است: «اكنون روستاييان كرماني با بحراني به نام «تشنگي» روبه‌رو هستند كه با احتساب حداقلي هر خانواده، چهار نفر، مي‌توان گفت در كرمان، نزديك به 50 هزار نفر، تشنه مانده‌اند.»
معاون طرح و توسعه شركت آب و فاضلاب روستايي استان گلستان نيز در تابستان اعلام كرده است: «108 روستاي گلستان از آب آشاميدني سالم برخوردار نيستند.»
به گفته او شهرستان گرگان با دو روستا، آق‌قلا يك روستا، آزادشهر يك روستا، مراوه‌تپه 23 روستا، راميان شش روستا، گنبد 22، كلاله 9 روستا و مينودشت با 32 روستا از جمله شهرستان‌هاي استان هستند كه روستاهاي آنان فاقد آب آشاميدني است.
شمال ايران خطه پرآبي است و اصل مشكل كم‌آبي به جنوب ايران ربط پيدا مي‌كند.
جمال در «قلعه چنعان» يكي از روستاهاي خوزستان در نزديكي اهواز زندگي مي‌كند. او زمين كشاورزي يا دامي ندارد بنابراين محصول خاصي ندارند و فقط نان را در تنور خانگي خود مي‌پزند. خانه‌هاي اين روستاييان از بلوك‌هاي سنگين و مصالحي كه از لابه‌لاي ديوار آن بيرون زده، ساخته شده‌اند.
جمال به همراه خانواده خواهرش در يك خانه زندگي مي‌كند و بوي شديد فاضلاب و انبوه زباله‌ها كه در گوشه‌ای از روستا ريخته شده، ماندن در روستا را سخت مي‌كند. با اين حال، جمال مي‌گويد: «ما عادت داريم.» آب در اين روستا به‌سختي به دست مي‌آيد و تنها در ساعاتي از روز فشار آب مناسب است اما باز بدون موتور پمپ، رسيدن به آب ممكن نيست. آبي كه آنها براي خوردن استفاده مي‌كنند بوي زيادي و طعم متفاوتي دارد.
جمال نان‌آور خانواده است و براي درآوردن خرج خانه بيشتر براي كارگري به شهر مي‌رود. بعضي اوقات نيز پسرانش يا پسر خواهرش نيز به كمك او مي‌روند تا خرج خانه‌شان را در بياورند.
آموزش
برخلاف امر بهداشت كه بيش از همه در سال‌هاي بعد از انقلاب نمود پيدا كرد، آموزش مساله‌اي است كه از دوران پيش از انقلاب و با حضور سپاهيان دانش در سال 1341 به آن پرداخته شد اما به صورت كامل گسترده نشد.
بر اساس اسناد منتشرشده از سوي سازمان يونسكو، ايران در سال ۱۳۶۴ شمسي در شمار ۹ كشوري قرار داشت كه قدر مطلق بي‌سوادان آنها از ۱۰ ميليون نفر بيشتر بود و در آمارگيري سال 1365 مشخص شد بيش از ۶۱ درصد افراد بي‌سواد در اين زمان يعني حدود ۹ ميليون نفر، در مناطق روستايي سكونت دارند. در اين ميان استان سيستان و بلوچستان بيشترين آمار بي‌سوادان را داشت.
قائم‌مقام نهضت سوادآموزي در سال 88 در مورد حداقل شرايط اعلام باسوادي در شهرها و روستاها گفت که هشت هزار روستا در كل كشور واجد اين شرايط فوق اعلام شده‌اند و قرار است هفت هزار روستاي ديگر نيز داراي حداقل شرايط باسوادي اعلام شوند.
براساس آخرين آمارگيري در سال 85 نرخ باسوادي به 84 درصد رسيده است و عموم روستاهاي ايران داراي مدرسه هستند و نوجوانان و جوانان روستايي بيش از گذشته به تحصيل اهميت مي‌دهند.
اگر اينترنت نباشد ماهواره هست
بيش از تحصيل و خواندن كتاب‌هاي درسي و غيردرسي، اينترنت بيشترين محبوبيت را در ميان جوانان روستايي، مانند جوان‌هاي ساكن شهرها دارد.
البته نفوذ اينترنت در روستاهاي ايران مربوط به چند سال پيش است و اجراي طرح توسعه روستاهاي اينترنتي در روستاها موجب گسترش آن در روستاها شد.
ايران حدود 60 هزار روستا دارد و با توجه به اعلام وزير ارتباطات 11 هزار روستا در ايران داراي اينترنت پرسرعت هستند.
او در مورد اينكه كدام روستاها داراي اينترنت پرسرعت هستند صحبتي نكرده است. اما با توجه به اجراي طرح روستاهاي اينترنتي، روستاهاي شمالي ايران به‌خصوص روستاهاي استان گيلان داراي بيشترين نفوذ اينترنت هستند.
اين روستاها در سال‌هاي گذشته نيز و با آمدن مخابرات و خط‌هاي تلفن، اولين دريافت‌كنندگان تلفن ثابت و بعدتر از آن تلفن همراه بودند. در حال حاضر، بسياري از روستاهاي ايران اگر اينترنت پرسرعت هم نداشته باشند اما بيشتر آنها داراي اينترنت‌هاي كم‌سرعت هستند.
اينكه روستايي در كدام روستاي ايران باشد، در روستای محروم يا صعب‌العبور بدون آب، بهداشت و مدرسه باشد يا در روستايي با هواي مناسب، زمين‌هاي حاصلخيز كشاورزي، خانه بهداشت، مدرسه و يارانه مناسب، يك واقعيت در اغلب روستاها مشترك است و آن استفاده از ماهواره‌هاست.
در عمده روستاهاي ايران چه رفاه نسبي وجود داشته باشد و چه نه، از بالاي روستا كه به آن نگاه مي‌كنيد در حياط، پشت بام يا ايوان هر خانه روستايي حتما يك ديش ماهواره وجود دارد.
اگرچه آمار رسمي وجود ماهواره يا ضريب نفوذ آن را در بين روستايي‌ها هيچ‌گاه اعلام نکرده است، اما نمي‌توان منكر وجود آن شد.
