هجدهمین نشست سران جنش عدم تعهد (NAM) قرار است روزهای جمعه و شنبه (۲۵ و ۲۶ اکتبر) سوم و چهارم آبان ماه در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان و به میزبانی «الهام علی اف» رئیس جمهور این کشور برگزار شود.
به گزارش فارس نشست کارشناسان ارشد از دوشنبه ۲۹ مهر ماه به مدت ۲ روز (۲۹ و ۳۰ مهر ماه) آغاز شده و وزرا نیز روزهای چهارشنبه و پنجشنبه اول و دوم آبان ماه (۲۳ و ۲۴ اکتبر) در باکو گردهم می‌آیند تا درباره سند نهایی اجلاس به رایزنی بپردازند.بر همین اساس «غلامحسین دهقانی» معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران در رأس هیأتی به نمایندگی از جمهوری اسلامی در نشست کارشناسی جنبش عدم تعهد در باکو شرکت کرده است.
در نشست کارشناسان ضمن بررسی مقدمات برگزاری هجدهمین اجلاس سران، سند نهایی اجلاس هجدهم و اعلامیه مشترک سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بررسی و این دو سند به اجلاس وزیران که از فردا (چهارشنبه) به مدت ۲ روز در باکو برگزار می‌شود، ارائه خواهد شد.
قرار است محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز امروز (سه‌شنبه) برای شرکت در این نشست راهی باکو شود.
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دیروز (دوشنبه) در نشست هفتگی با خبرنگاران از حضور ظریف و حسن روحانی رئیس جمهوری در نشست باکو خبر داد و گفت: ایران به عنوان یکی از اعضای موثر جنبش همواره در نشست‌های جنبش شرکت داشته و خوشحالیم این اجلاس در کشور همسایه ما آذربایجان برگزار می‌شود و در این نشست گفتگوهایی با مقامات ارشد شرکت کننده از جمله آذربایجان صورت خواهد گرفت.
جمهوری آذربایجان (رئیس آینده) به همراه ایران (رئیس سابق) و ونزوئلا (رئیس کنونی) تروئیکای جنبش عدم تعهد را تشکیل می‌دهند. هفدهمین نشست سران اواخر شهریور ۱۳۹۵ در جزیره مارگاریتای ونزوئلا و شانزدهمین نشست هم نیمه اول شهریور ۱۳۹۱ با شعار «صلح پایدار در سایه همکاری مشترک» در تهران برگزار شد. ریاست جنبش سه ساله است، ولی در پی تحولات سا‌ل‌های اخیر در ونزوئلا، ریاست ایران بر این جنبش چهار سال به طول انجامید.
به گزارش فارس، نشست وزرای دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد و در پایان ریاست ونزوئلا بر جنبش عدم تعهد نیز ۲۹ تیر ماه در کاراکاس برگزار و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در این نشست شرکت کرد.
در همین خصوص غلامحسین دهقانی به خبرگزاری ایرنا گفته است که در نشست مقامات ارشد سند نهایی اجلاس سران مورد بررسی قرار می گیرد و جزئیات آن شامل موضوعات مختلف سیاسی، بین‌المللی و منطقه‌ای، بحران‌های منطقه‌ای و همه مسائلی است که کشورهای عدم تعهد به شکلی با آنها درگیر و دارای مواضع مشترک هستند.
معاون وزیر خارجه افزود که یکی از موضوعاتی که معمولا جنبش عدم تعهد درباره آنها موضع گیری می‌کند بحث تجاوز رژیم صهیونیستی علیه فلسطینی‌ها و کشورهای منطقه و همچنین تحولات و بحران‌های موجود است.
دهقانی همچنین گفت که سران جنبش عدم تعهد برای اصلاح و تخفیف شرایط در بحران‌های منطقه‌ای نیز اعلام موضع می‌کنند.
به گزارش فارس، با توجه به تحولات کنونی در سوریه و تهاجم نظامی ترکیه به شمال این کشور، به نظر می‌رسد یکی از موضوعات مورد گفتگو در نشست سران، تحولات اخیر سوریه است.
اجلاس وزیران امور خارجه جنبش عدم تعهد نیز با شعار «ترویج صلح و امنیت بین المللی برای توسعه پایدار» ۱۶ فروردین ۱۳۹۷ در باکو برگزار و محمدجواد ظریف در نشست مذکور حضور یافت.
براساس رویه جنبش عدم تعهد، در فاصله بین دو نشست سران عدم تعهد، یک اجلاس وزرا برگزار می‌شود که در آن تصمیمات مهم نشست سران بررسی و روزآمد شده و متناسب با شرایط جدید، اسناد و تصمیمات قبلی اصلاح یا تصمیمات و اسناد جدیدی مورد تصویب قرار می‌گیرد.
اعضای جنبش با دسته‌بندی مختلف منطقه‌ای ریاست دوره‌ای را بر عهده می‌گیرند. کشور میزبان به طور خودکار ریاست جنبش را تا نشست بعدی سران بر عهده دارد و مسؤول امور اداری و هماهنگی بین فعالیت‌های این تشکل است. رئیس دوره‌ای جنبش برای پیشبرد امور، بخشی را در وزارت امور خارجه آن کشور برای رسیدگی به امور جنبش طی دوره ریاست خود تشکیل می‌دهد.
جمهوری آذربایجان از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ به مدت سه سال عهده‌دار ریاست جنبش عدم تعهد است. نشست‌های سران هر سه سال یک بار بر مبنای چرخش جغرافیایی برگزار می‌شود و در نشست باکو رئیس بعدی این جنبش نیز مشخص خواهد شد.
*شکل‌گیری نم
جنبش عدم تعهد در سال ۱۹۶۱ میلادی در اوج جنگ سرد و نظام دوقطبی بین‌المللی توسط کشورهایی پا به عرصه وجود گذاشت که عضو هیچ یک از پیمان‌های نظامی ناتو و ورشو نبودند و تلاش می‌کردند در روابط خارجیشان مستقل از دو بلوک شرق و غرب عمل کنند. تیتو، جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر، سوکارنو و قوام نکرومه رهبران یوگسلاوی، هند، مصر، اندونزی و غنا به عنوان بنیانگذاران جنبش عدم تعهد این جنبش را برپایه اصول احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورهای عضو، عدم تجاوز، عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر، برابری و امتیازات متقابل و همزیستی مسالمت آمیز ایجاد کردند و جنبش مزبور به عنوان یک تشکل مهم بین‌المللی، یکی از مجموعه‌های تاثیرگذار بر روند تحولات جهانی است.
همه تصمیمات در جنبش عدم تعهد براساس اجماع و مکانیسمی برای گسترش انسجام و وحدت اتخاذ می‌شود. اجماع در جنبش عدم تعهد متضمن احترام به دیدگاه‌های مختلف است. اگر چه این امر به معنای یک توافق توسط اکثریت قابل ملاحظه کشورهای عضو است، ولی به منزله درخواست یا متضمن اتفاق آراء نیست. در صورتی که کشوری موافق نباشد، می‌تواند تحفظ خود را درباره موضوع در دستور کار اعلام کند. در راستای اهداف عملی، اجماع، در کشورهای عضو جنبش عدم تعهد می‌تواند به معنای وجود یک اکثریت قاطع در حمایت از پیشنهاد ارائه شده باشد.
جنبش عدم تعهد دارای گروه‌های کاری نیز هست که این گروه‌ها پیش نویس قطعنامه‌ها را تهیه و ارائه و برای تصویب درباره آن رایزنی می‌کنند. در حال حاضر، فعال‌ترین گروه‌های کاری در خصوص خلع سلاح، عملیات حفظ صلح، فلسطین، حقوق بشر و اصلاح شورای امنیت هستند.
جمهوری اسلامی ایران نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی پیمان سنتو، خواستار عضویت در این جنبش شد که این درخواست در کنفرانس ششم در هاوانا پایتخت کوبا در سال ۱۹۷۹ به عنوان هشتاد و هشتمین عضو مورد تصویب قرار گرفت.
*نشست‌های پیشین سران غیرمتعهد
پیش از این هفده نشست در سطح سران برگزار شده است.
نخستین اجلاس سران کشورهای غیر متعهد در اول سپتامبر ۱۹۶۱ در بلگراد و دومین اجلاس هم از ۵ تا ۱۰ اکتبر ۱۹۶۴ در قاهره پایتخت مصر برگزار شد. با آنکه قرار بود کنفرانس سران عدم تعهد هر سه سال یک بار تشکیل شود، اما به علت اوضاع و احوال جهان، سومین کنفرانس سران شش سال بعد از اجلاس دوم یعنی در سال ۱۹۷۰ (از هشتم تا دهم سپتامبر) در لوزاکا پایتخت زامبیا با شرکت ۵۳ کشور عضو تشکیل شد.
الجزیره پایتخت الجزایر نیز میزبان چهارمین اجلاس سران غیرمتعهدها از ۵ تا ۹ سپتامبر ۱۹۷۳ بود و پس از آن نوبت به سریلانکا رسید و پنجمین کنفرانس سران در کلمبو پایتخت سریلانکا از تاریخ ۱۶ تا ۱۹ اوت ۱۹۷۶ برگزار شد.
ششمین کنفرانس سران هم سوم تا هفتم اکتبر ۱۹۷۹ در هاوانا پایتخت کوبا و هفتمین اجلاس سران عدم تعهد در ماه مارس ۱۹۸۲ در دهلی نو، با حضور ۹۹ کشور و به ریاست خانم ایندیرا گاندی برگزار شد.
حراره پایتخت زیمبابوه نیز از اول تا ششم سپتامبر ۱۹۸۶ میزبان هشتمین نشست سران بود و اجلاس نهم نیز با حضور ۱۰۹ کشور از چهارم تا هفتم سپتامبر ۱۹۸۹ در بلگراد برگزار شد.
اجلاس دهم سران جنبش عدم تعهد نیز از تاریخ ۲۸ اوت ۱۹۹۲ در جاکارتا پایتخت اندونزی آغاز به کار کرد و یازدهمین اجلاس سران جنبش نیز از تاریخ ۱۸ تا ۲۰ اکتبر ۱۹۹۵ در شهر کارتاهنا در کلمبیا برگزار شد.
دوازدهمین اجلاس سران هم از تاریخ ۲۹ اوت تا ۳ سپتامبر ۱۹۹۸ در شهر دوربان آفریقای جنوبی و با حضور نمایندگان ۱۱۴ کشور به ریاست نلسون ماندلا برگزار شد.
براساس تصمیم اجلاس دوازدهم سران در دوربان، بنگلادش به عنوان میزبان بعدی اجلاس سران تعیین شد و قرار بود اجلاس وزرای خارجه عدم تعهد در ژانویه و اجلاس سران در آوریل سال ۲۰۰۲ برگزار شود، اما با انصراف بنگلادش و سپس اردن از برگزاری اجلاس سران، در سیزدهمین اجلاس وزرای خارجه عدم تعهد در دوربان آفریقای جنوبی، کشور مالزی به عنوان میزبان اجلاس سیزدهم سران تعیین و اجلاس مذکور از ۲۰ تا ۲۵ فوریه ۲۰۰۳ در کوالالامپور پایتخت مالزی برگزار شد.
چهاردهمین اجلاس سران نیز از ۲۰ تا ۲۵ سپتامبر ۲۰۰۶ در هاوانا پایتخت کوبا برگزار و شرم الشیخ مصر نیز میزبان پانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد از ۱۱ تا ۱۶ ژولای ۲۰۰۹ بود.
شانزدهمین اجلاس سران ۲۶ تا ۳۱ اوت ۲۰۱۲ (نیمه اول شهریور 1391) در تهران و هفدهمین نشست سران ۱۳ تا ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۶ (اواخر شهریور ۱۳۹۵) در جزیره مارگاریتای ونزوئلا برگزار شد.
*اعضای اصلی و ناظر
جنبش عدم تعهد در حال حاضر دارای ۱۲۰ عضو شامل ۵۳ کشور از آفریقا، ۲۶ کشور آمریکایی، ۳۶ کشور از قاره آسیا، ۲ کشور اروپایی (آذربایجان و بلاروس) و سه کشور از اقیانوسیه است.
قبرس، مالت و یوگسلاوی اعضای سابق این جنبش هستند.
جنبش عدم تعهد دارای ۱۷ عضو ناظر شامل آرژانتین، ارمنستان، بوسنی و هرزگوین، برزیل، چین، کاستاریکا، کرواسی، السالوادور، قزاقستان، قرقیزستان، مکزیک، مونته‌نگرو، پاراگوئه، صربستان، تاجیکستان، اروگوئه و اوکراین است و ۱۰ سازمان نیز عضو ناظر این جنبش هستند که از آن جمله می‌توان به اتحادیه آفریقا، اتحادیه عرب و سازمان ملل اشاره کرد.
