سومین مهلت ۶۰ روزه اروپایی‌ها امروز (۱۵ آبان) به اتمام رسید، مسئولان دولتی بار‌ها بر آمادگی ایران برای برداشتن گام چهارم سخن گفته‌اند، اما اروپایی‌ها تاکنون طبق توافق هسته ای به تعهدات خود عمل نکرده اند و تمامی اقدامات و تصمیمات خود را به شرطی نانوشته، یعنی جلب نظر مثبت رئیس جمهور آمریکا گره زده‌اند
به دنبال اجرایی نشدن تعهدات طرف های اروپایی برجام، مقامات کشورمان از بررسی طرح ها در جهت کاهش اقدامات مطرح شده در برجام خبر دادند.در همین راستا هم تاکنون سه گام برای کاهش تعهداتمان برداشته ایم.
با توجه به اینکه درتوافق هسته ای متعهد شده بودیم که همه قطعنامه‌ها و تحریم‌ها برداشته شود؛اکنون بعد از دو ماه به خاطر استمرار اروپایی‌ها در بی‌عملی شان گام چهارم برداشته خواهد شد.
رئیس جمهور کشورمان روز گذشته با حضور در کارخانه نوآوری آزادی، گام چهارم کاهش تعهدات را اعلام کرد و گفت که به سازمان انرژی اتمی دستور می‌دهم از امروز (۱۵ آبان) تزریق گاز به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ در فردو آغاز شود و پیشاپیش به همه کشور‌های ۱+۴ و کشور‌های دوست هم اعلام می‌کنیم که گام چهارم تحت نظر آژانس انرژی اتمی خواهد بود.در حقیقت گام چهارم همانند گام سوم قابل بازگشت خواهد بود و هر زمان که آنها به تعهدات اول ژانویه ۲۰۱۷ خود بازگردند، تهران هم عمل متقابل انجام خواهد داد.
آغاز گازدهی به سانتریفیوژ‌های فردو/نمی‌توانیم یک جانبه به برجام پایبند باشیم
طبق برجام قرار بر این شد که ۱۰۴۴ سانتریفیوژ در فردو بچرخند، اما به آنها گازی تزریق نشود، بنابراین از امروز گازدهی در فردو با دستور رئیس جمهور آغاز می‌شود.
روحانی همچنین پیش بینی کرد که اقدامات ایران در گام چهارم انتقاد و اعتراضات طرف های اروپایی برجام را برانگیزد.
ممکن است با آغاز این گام طرف های مقابل ما در برجام سر و صدا‌هایی ایجاد کنند، اما هر وقت که آنها به تعهدات خود عمل کنند، به عقب برمی گردیم. اروپایی ها باید بدانند که نمی‌توانیم یکجانبه به برجام پایبند باشیم. اما آنها اقدامی نکنند. به گفته حجت اسلام روحانی به تمام مذاکرات پشت پرده برای حل و فصل متعهد هستیم تا به جلو حرکت کنیم.
روحانی همچنین عنوان کرد که برخی از کشور‌ها تلاش کردند که قبل از این فرصت دو ماهه به نتیجه برسیم، اما گام چهارم را از امروز برداشته خواهد شد و آن ها باید بدانند که ظرف ۲ ماه آینده فرصت مذاکره وجود دارد و اگر به راه‌حل درستی دست یافتیم تا تحریم فلزات و نفت برداشته شود و نفت را به راحتی بفروشیم و از پول‌هایمان در بانک‌ها استفاده کنیم، کاملاً آمادگی بازگشت به شرایط قبل را داریم. مطمئناً راهی که انتخاب کردیم، مسیری درست است و دنیا بداند ملت ایران همچنان که ملتی مقاوم و اهل ایستادگی است، اهل مذاکره و گفت‌وگو نیز هست.
ایران براساس ماده ۲۶ و ۳۶ برجام این حق را دارد که متناسب با اقدامات و بی عملی‌های طرف‌های مقابل توافق هسته‌ای یک بخش یا کل تعهدات خود را معلق کند و این کار را خیلی هم با احتیاط و مطالعه شده انجام می‌دهد. در حقیقت نظام جمهوری اسلامی تصمیم گرفته در وضعیت عدم تعادل بین تعهدات و حقوق ما توازنی ایجاد کند که یا طرف مقابل به سمت تعهدات خود بازگردد و حقوق ایران را محترم بشمارد یا ما با کاهش تعهدات خود موازنه‌ای در داد و ستد‌های برجام ایجاد کنیم.
اما آن طور که از شواهد امر پیداست اروپایی‌ها بسیار نگران‌اند، اما توان مقابله با آمریکا را ندارند، چراکه در غیر این صورت یقیناً نسبت به اقدامات ایران واکنشی نشان می‌داد و این بن بست را برطرف می کردند.
راه اندازی زنجیره ۳۰ تایی سانتریفیوژ‌های IR ۶
دو روز پیش بود که علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی از راه اندازی زنجیره ۳۰ تایی سانتریفیوژ‌های IR ۶ خبر داد. او تاکید کرد که طی ۲ ماه، ۱۵ سانتریفیوژ نسل جدید راه اندازی شده که کاری بسیار بزرگ قلمداد می‌شود، در حقیقت حدود ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده در اختیار داریم که همه آن ۴.۲ درصد نیست و اکنون روزی پنج هزار گرم به آن اضافه می‌شود.
ایران در پیشران هسته‌ای به صورت غیرقابل باوری رو به جلو حرکت کرده است، چراکه گفته می شود قبل از برجام تنوع ۵ نوع ماشین نسل جدید را داشته و بعد از گام سوم این تعداد به ۱۵ نوع رسیده است. این امر بدان معناست که صنعت هسته‌ای ما در ۴ سال بعد از برجام با قدرت و قوت حرکت می‌کند. برنامه گاز دینامیک برای IR ۹ چیزی متجاوز از ۲۰۰ هزار خط است که توسط پرسنل سازمان انجام شده است و دیگر از آستانه‌ها گذشته‌ایم.
هیچ چیز برای ما غیرممکن نیست، این جمله هم بخشی از صحبت های رئیس سازمان انرژی اتمی است. او تاکید دارد که در بحث صنعت هسته ای کشورمان اقداماتی در حد معجزه روی داده است، زیرا باوجود تحریم های بسیاری که علیه ایران اعمال شده ما میتوانیم در یک افق بلندمدت حدود ۴۰ هزار تن اورانیوم غنی سازی کنیم. همچنین در یک پروسه ۱۲ سال هم امکان تولید انبوه سانتریفیوژ‌های نسل جدید ساخته شده در کشورمان وجود دارد.
سانتریفیوژ IR ۶ در سال ۱۳۸۸ کلید خورد و اولین نمونه آن در ۲۰ فروردین ۱۳۸۹ رونمایی شد و حدود ۹ سال از رونمایی اولین نمونه این ماشین می‌گذرد. آن طور که رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرده است؛ قبل از برجام ۵ سال مداوم روی این ماشین کار شده و اکنون اکتشاف و استخراج داریم. در حقیقت تاسیسات تبدیل اورانیوم یا کارخانه فرآوری اورانیوم (UCF) کشور ۹ سال بدون فعالیت بود، اما از یک سال پیش درحال نوسازی است، از جمله حقوق های دیگر کشورمان ساخت نیروگاه‌های قدرت است که بنا بر اعلام صالحی هفته دیگر بتن‌ریزی نیروگاه بوشهر ۲ و ۳ را خواهیم داشت، همچنین روند تحقیق و توسعه کشور را هم ادامه خواهیم داد و در هیچ یک از حقوق خود را واگذار نخواهیم کرد.
ایران از گام اول تا سوم
آمریکا ۱۸ اردیبهشت پارسال به صورت یکجانبه و بدون دلیل خاصی از برجام که مورد تأیید جامعه جهانی و شورای امنیت سازمان ملل بود، خارج شد و اعلام کرد کارزار فشار حداکثری علیه ایران را به راه خواهد انداخت تا صادرات نفت تهران را به صفر برساند و آن را مجبور کند بار دیگر به میز مذاکره بیاید تا «توافق بهتری» برای آمریکا رقم بخورد. این اقدام دولت واشنگتن پس از یک سال «صبر راهبردی» ۱۸ اردیبهشت امسال با اعلام رسمی رئیس‌جمهور کشورمان برای کاهش گام به گام تعهدات برجامی ایران روبه‌رو شد.
بر همین اساس تهران در گام نخست خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ذخایر آب سنگین ندانست و از همان تاریخ به کشور‌های باقی‌مانده در برجام ۶۰ روز فرصت داد تا به تعهدات خود در حوزه‌های بانکی و نفتی عمل کنند.
اما روند اقدامات اروپا در مدت زمان ضرب‌الاجل ۶۰ روزه بیش از پیش ثابت کرد که این کشور‌ها به هیچ عنوان حاضر نیستند تعهدات برجامی خود عملیاتی کنند، بنابراین ایران تصمیم به برداشتن گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود گرفت.
ایران دومین گام خود را ۱۶ تیرماه سال جاری ضمن انتقاد از «وقاحت سیاسی اروپا» را برداشت و عنوان کرد که به سقف غنی‌سازی ۳.۴۷ درصدی مشخص‌شده در برجام پایبند نخواهد بود، یک روز بعد بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگویی خبر داد که سقف غنی‌سازی اورانیوم ایران به ۴.۵ درصد رسیده است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز این موضوع را تأیید و اعلام کرد که این ذخایر در کمتر از دو ماه به بیش از ۲۵ کیلوگرم رسیده است.
در عین حال جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده که این اقدام برای کاستن از تعهدات برجامی با استناد به بند‌های این توافق انجام شده است و به معنای خروج از این توافق نیست؛ چراکه کشور‌های طرف برجام در بند ۲۶ متعهد شده‌اند «از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آنها براساس برجام لغو شده است» خودداری کنند. در این بند همچنین آمده است که «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد».
در گام سوم کاهش تعهداتمان ۱۶ شهریور نیز محدودیت تحقیق و توسعه را کنار گذاشتیم و سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان یک روز بعد ضمن تشریح گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران گفت که بنا به دستور رئیس‌جمهور گام سوم ما آغاز شد و سازمان انرژی اتمی مکلف است بر اساس نیاز‌های فنی بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های برجامی فعالیت‌های علمی و پژوهشی هسته‌ای را آغاز کند و شتاب بخشد.
برخی اقدامات در گام‌های کاهش تعهدات برجام قابل برگشت نیست. سانتریفیوژ‌های جدیدی را که نصب کردیم داده‌برداری می‌کنیم و اطلاعاتی که به دانش ما افزوده، سر جایشان است. برخی ابعاد گام‌هایی برداشته شده خیلی برگشت‌پذیر نیست، ولی بخش قابل توجه آن برگشت‌پذیر است. ۱۶ گزارش آژانس نشانگر متعهد بودن ایران به تعهداتش است، چراکه گام‌هایمان را صریحاً اعلام کردیم و در اظهاریه‌هایی که به آژانس داده‌ایم که این نوع سانتریفیوژ را نصب و این فرآیند‌ها را طی می‌کنیم .
هیئت نظارت بر برجام مسائل را درباره گام‌های کاهش تعهدات برجام رصد می‌کند و پیشنهاد‌های سازمان انرژی اتمی را دریافت کرده، در نتیجه از روی تحولات بین‌المللی و پیشنهادات تصمیمی گرفته و در نهایت دولت تصمیم نهایی را می‌گیرد.
جمهوری اسلامی ایران همچنان که بار‌ها اعلام کرده تنها در صورتی به اجرای کامل برجام باز می‌گردد که قادر به فروش نفت خود و دسترسی به عواید ناشی از آن به صورت کاملا قابل استفاده و بدون هرگونه محدودیتی باشد، همچنین برای مراحل بعد از گام چهارم نیز برنامه‌ریزی‌های لازم دیده شده و اگر اروپایی‌ها همچنان به بی‌تعهدی خود ادامه دهند و کار را به‌پیش نبرند، بر اساس طراحی‌ها اقدامات متقابل ایران انجام خواهد شد.
در حقیقت ایران در بین کشور‌های در حال توسعه پیشتازترین کشور در همه ابعاد حوزه فناوری هسته‌ای است، پس میتوانیم بگوییم که ما در همه ابعاد هسته‌ای جلو رفته ایم و آستانه‌های این فناوری را عبور کرده ایم، اما این به مفهوم به بلوغ رساندن آن نیست.
