این ممنوعیت در راستای حمایت از تولید داخلی و در ادامه سیاست محدودیت و ممنوعیت واردات کالاهایی که تولید داخلی دارند، صورت گرفت. با ابلاغ و اجرای این مصوبه، واردات رسمی کالاهای آرایشی و بهداشتی متوقف شد و حتی حجم بالایی از کالاهایی که پیش از ابلاغ این بخشنامه ثبت سفارش شده بودند، اجازه خروج از گمرک را نیافتند. این در حالی است که پیش از این مصوبه چیزی حدود نیمی از نیاز بازار لوازم آرایشی و بهداشتی از طریق واردات غیررسمی تامین می‌شد و ممنوعیت واردات در کنار تقاضای بالا و عدم‌تامین این نیاز از سوی تولیدکنندگان داخلی، فضا را به سمتی برد که اکنون چیزی نزدیک به100 درصد نیاز بازار از طریق قاچاق تامین می‌شود.
به گزارش همشهری براساس آمارهای رسمی، ایران هفتمین مصرف‌کننده لوازم آرایشی در دنیا و دومین در منطقه خاورمیانه است. 29درصد مواد آرایشی منطقه خاورمیانه در ایران مصرف می‌شود. گردش مالی بازار لوازم آرایشی در ایران حدود 2میلیارد و 400میلیون دلار است که این رقم کشورمان را پس از عربستان به دومین مصرف‌کننده منطقه تبدیل کرده است. 2.1 میلیارد دلار از بازار7.2 میلیارد دلاری فروش لوازم آرایشی منطقه در اختیار ایران است و این آمار خیره‌کننده نشان از حجم بسیار بالای تقاضاست؛ تقاضایی که تولیدکننده داخلی به هیچ عنوان پاسخگوی آن نیست و حالا ممنوعیت واردات، مسیر قانونی تامین آن را نیز بسته است.
سهم بازار از تولید تا قاچاق
به گفته کارشناسان، سهم تولیدکنندگان داخلی از بازار لوازم آرایشی و بهداشتی کشور چیزی در حدود 20درصد است و بخش عمده نیاز بازار را واردات تامین می‌کند؛ وارداتی که در بهترین شرایط یعنی زمانی که نه تحریم‌های بین‌المللی وجود داشت و نه محدودیت داخلی، نیمی از آن به‌صورت غیررسمی و قاچاق بوده است. بهمن‌ماه سال گذشته، کیانوش جهانپور، سرپرست مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفتوگو با خبرگزاری‌ها اعلام کرد که بیش از 40درصد کالاهای آرایشی و بهداشتی به‌صورت قاچاق وارد بازار کشور می‌شود و این آمار در برخی موارد به 60درصد هم می‌رسد. وی آن زمان گفت: بازار قاچاق فراورده‌های بهداشتی و آرایشی بیش از 5میلیارد دلار گردش مالی دارد که این مبلغ از مارکتینگ دارو و حتی غذا بزرگ‌تر است.
نگاهی به بازارهای رایج محصولات آرایشی مثل پاساژها، مغازه‌ها، دستفروشی‌ها و اماکن عمومی از قبیل مترو نشان می‌دهد که با وجود گذشت چند‌ماه از ابلاغ و اجرای بخشنامه ممنوعیت واردات این محصولات، نه خریدار در این بازارها کم شده و نه کالا و این نشان می‌دهد که نیاز بازار از طریقی غیراز واردات رسمی و قانونی در حال تامین است. به گفته رئیس هیأت مدیره انجمن واردکنندگان فراورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران توان و تولید داخل برای تأمین بازار مصرفی کشور بسیار محدود است، به‌طوری که خود تولیدکنندگان به این موضوع اذعان دارند و موافق واردات رسمی آن بخش از محصولاتی هستند که در داخل تولید نمی‌شود. اما با ممنوعیت واردات، هم‌اکنون این دسته از فراورده‌ها به‌صورت قاچاق و تقلبی وارد کشور می‌شود که در نتیجه آن ۲۵۰ فعال صنفی با عمر ۳۰ تا ۴۰سال در حال تعطیل‌شدن هستند. حمید مقیمی می‌گوید: لوازم آرایشی، بهداشتی و عطریات بخش گسترده‌ای است و تنوع کالایی بالایی دارد. در بخش عطریات ۸۰درصد متکی به واردات هستیم و در زمینه محصولات بهداشتی مانند انواع کرم‌های تخصصی، ۵۰ تا ۶۰ نیاز بازار با واردات تامین می‌شود، در برخی کرم‌های معمولی نیز تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد تولید داخل داریم و در برخی مواد آرایشی اصلا تکنولوژی تولید داخل نداریم و ۱۰۰ درصد متکی به واردات هستیم. او می‌افزاید: حتی در تولید مسواک هم توان تولید بسیار پایینی داریم و ۷۰ تا ۸۰ درصد متکی به واردات هستیم. او می‌افزاید: در تلاش بودیم که این موارد را بومی‌سازی کنیم و به تولید برسانیم و برنامه خود برای ۳ تا ۴ سال آینده را به وزارت صمت داده بودیم ولی با این بخشنامه‌ای که صادر شد حتی توافقاتی که با شرکت‌های خارجی برای بومی‌سازی داشتیم به مشکل خورد. مقیمی تصریح می‌کند: در زمینه لوازم آرایشی ۶۰ تا ۷۰درصد متکی به واردات هستیم که در این زمینه قاچاق بیداد می‌کند و۹۰درصد اجناس موجود در بازار قاچاق و تقلبی است.
عملکرد برندهای ایرانی
طی سال‌های گذشته شرکت‌های زیادی با سرمایه‌گذاری بر تولید لوازم بهداشتی و آرایشی، برندهای مختلفی را به مصرف‌کنندگان ایرانی معرفی کردند و با تبلیغات گسترده در رسانه‌های فراگیر توانستند در فضایی رقابتی و در سایه قیمت نسبتا بالای اجناس خارجی، بخشی از بازار مصرف کشور را در اختیار بگیرند، اما این برندها نیز با وجود کیفیت نسبتا مناسب و قیمت پایین تنها توانستند بخش کوچکی از حجم بالای تقاضا را پوشش دهند. ضمن اینکه این شرکت‌ها از آنجا که برای تامین مواد اولیه خود متکی به واردات بودند با افزایش قیمت ارز نتوانستند مزیت نسبی قیمت پایین را حفظ کنند و کالاهایشان یکباره با جهش قیمت مواجه شد. قیمت اجناسی که به‌صورت رسمی و از طریق نمایندگی‌ها وارد بازار می‌شد نیز افزایش 2 تا 3 برابری را تجربه کرد. گفتوگو با فروشنده‌ها نشان می‌دهد نوسان دلار، تأثیر مستقیمی بر فروش‌شان داشته و مشتری‌هایشان را کاهش داده است. یکی از فروشندگان می‌گوید: رنگ مویی که قبل 60هزار تومان قیمت داشت حالا 150هزار تومان شده و ریملی که 40هزار تومان می‌فروختم الان باید 120هزار تومان بفروشم. در زمینه اقلام بهداشتی هم شرایط بهتر نیست و قیمت شامپو، ماسک مو و... 3 تا 4 برابر شده است. گران‌شدن دلار، سود قاچاق را هم کاهش داد. فروشندگان می‌گویند قاچاقچیان هم نمی‌توانند مثل قبل سود بالا داشته باشند و فقط ٥ تا ١٥درصد افزایش قیمت داشته‌اند تا بازار را از دست ندهند. فروشندگان هم به همین سود اکتفا کرده‌اند. آنها می‌گویند کاهش قدرت خرید مشتری، اجازه نمی‌دهد بیشتر از ١٠ تا ١٥ درصد افزایش قیمت داشته باشیم و فروشندگان لوازم آرایشی و بهداشتی از سال گذشته تاکنون تنها به همین میزان به قیمت لوازم آرایشی‌شان افزوده‌اند.
پیامدهای ممنوعیت واردات
رئیس انجمن واردکنندگان فراورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران می‌گوید: اثری که تحریم‌های داخلی در صنعت فراورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات داشته، تحریم‌های خارجی نداشته است؛ چرا که واردات، تأثیری در تولید نداشت. حمید مقیمی ادامه می‌دهد: در سال گذشته طی3نشست که با وزارت صنعت، معدن و تجارت داشتیم، به این توافق رسیدیم که فقط کالاهایی که تولید داخل داریم را وارد نکنیم. توافق شد تا بخشی از کالاهایی که تکنولوژی تولید آن را در داخل نداریم و بخشی از کالایی که هنوز تولید آن جوابگوی بازار نیست را به‌مدت ۱۸ماه و بخشی هم که هنوز به تکنولوژی آن نرسیدیم به‌صورت نامحدود وارد کنیم ولی متأسفانه با یک بخشنامه شبانه واردات را ممنوع کردند. او با انتقاد از تصمیم غیرکارشناسانه وزارت صنعت و معدن می‌گوید: ممنوعیت واردات نه به نفع تولید بود و نه به نفع مصرف‌کننده، چون از یک‌سو واردات ما زیانی به تولید داخلی وارد نمی‌کرد، تاجایی‌که طی ۲ سال گذشته شرکت‌های واردکننده هم به سمت تولید رفته بودند و بخشی از کالاهایشان که در بازار پرمصرف بود، در داخل تولید می‌شد اما متأسفانه جلوی آن را گرفتند. از سوی دیگر با حذف واردات رسمی میدان برای قاچاقچیان باز شد و هم‌اکنون بازار مملو از کالاهای تقلبی است. مقیمی می‌افزاید: این تصمیم به ضرر دولت هم بود؛ چراکه دولت با این تصمیم، خود را از عوارض گمرکی واردات محروم کرد، درحالی‌که اگر واردات قانونی انجام می‌شد هم حقوق دولت تامین می‌شد، هم کالای استاندارد در دسترس مردم بود. رئیس انجمن واردکنندگان فراورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات با اشاره به دپوی حدود ۲۰۰ کانتینر لوازم آرایشی و بهداشتی در گمرک از ۸ماه پیش، می‌گوید: براساس آخرین گزارش ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، قاچاق از سال ۹۷ تا امسال 3 برابر شده درحالی‌که کالایی که به‌صورت رسمی و استاندارد و باکیفیت وارد شده در گمرک خاک می‌خورد و کالاهای قاچاق بازار را پر کرده است.
نبض بازار
یکی از فروشندگان می‌گوید: رنگ مویی که قبلا 60هزار تومان قیمت داشت، اکنون 150هزار تومان شده و ریملی که 40هزار تومان می‌فروختم را الان باید 120هزار تومان بفروشم. در زمینه اقلام بهداشتی هم شرایط بهتر نیست و قیمت شامپو، ماسک مو و...3 تا 4 برابر شده است
رتبه دوم خاورمیانه
براساس آمارهای رسمی، ایران هفتمین مصرف‌کننده لوازم آرایشی در دنیا و دومین در منطقه خاورمیانه است. معادل 2.1میلیارد دلار از بازار 7.2میلیارد دلاری فروش لوازم آرایشی منطقه در اختیار ایران است و این آمار خیره‌کننده نشان از حجم بسیار بالای تقاضاست؛ تقاضایی که تولیدکننده داخلی به هیچ عنوان پاسخگوی آن نیست و حالا ممنوعیت واردات، مسیر قانونی تامین آن را نیز بسته است
در بخش عطریات ۸۰ درصد متکی به واردات هستیم و در زمینه محصولات بهداشتی مانند انواع کرم‌های تخصصی، ۵۰ تا ۶۰ نیاز بازار با واردات تامین می‌شود، در برخی کرم‌های معمولی نیز تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد تولید داخل داریم و در برخی مواد آرایشی اصلا تکنولوژی تولید داخل نداریم و ۱۰۰ درصد متکی به واردات هستیم.
