درحالی‌که بسیاری از تحلیلگران اقتصادی در پیش‌بینی‌های خود در مورد وضعیت اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۰، قیمت نفت را بالاتر از ۶۰ دلار پیش‌بینی نکرده بودند، اما با اقدام خصمانه آمریکا در ترور سردار شهید سپهبد سلیمانی، اقتصاد جهان در مسیر متفاوتی قرار گرفت تا نه‌تن‌ها قیمت جهانی نفت برای اولین بار در چند سال اخیر به بالاترین رقم خود یعنی ۷۰ دلار برسد بلکه سیلی ایران به آمریکا نیز بورس این کشور را تحت‌الشعاع قرار داد.
به گزارش برترین ها حدود چند ماه پیش و در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا بود که ترامپ با فشار به اوپک سعی در کاهش تولید و پایین نگه داشتن قیمت نفت داشت تا بدین واسطه مانع نارضایتی رأی‌دهندگان شود. اقدامی که حکایت از حیاتی بودن این طلای سیاه برای ترامپ و نشانه‌ای از راز همراهی طرفدارانش در انتخابات داشت.
اما ترامپ این ماده حیاتی را در خارج از آمریکا نیز به شیوه‌ای دیگر به کار گرفت تا از این طریق بتواند سیاست‌های خصمانه خود در دنیا را دنبال کند. تحریم نفتی ایران و ونزوئلا در گذشته و تهدید عراق به تحریم نفتی در روز‌های اخیر به‌راحتی پرده از راز‌های نفتی آمریکا برمی‌دارد! حال که اهمیت این ماده حیاتی و پایین بودن قیمت آن برای ترامپ بر همگان آشکار است، بسیاری از تحلیلگران سیاسی با این سؤال مواجه شده‌اند که ترامپ با چنین برنامه‌ریزی و عملکردی در حوزه نفت، آیا از ابعاد اقدامات خود در روز‌های اخیر که منجر به افزایش قابل‌توجه قیمت نفت شده، آگاهی نداشته و یا با خطای استراتژیک مواجه شده است؟
سؤالی که همچنان بی‌پاسخ است و اقداماتی که باعث سرگیجه در اقتصاد جهان شده است.
نگرانی کشور‌های منطقه از افزایش قیمت نفت.
اما این افزایش قیمت نفت بسیاری از کشور‌های جهان از جمله کشور‌های منطقه را نیز نگران و با واکنش مواجه کرد؛ به‌گونه‌ای که وزیر نفت امارات در واکنش به سیلی ایران به آمریکا عنوان می‌کند که جهان ظرفیت نفت ۱۰۰ دلاری را ندارد.
المزروعی وزیر نفت امارات در واکنش به حملات ایران به پایگاه‌های آمریکایی گفت: جهان در وضع کنونی تحمل نفت ۱۰۰ دلاری را ندارد، پس هیچ‌کس این قیمت را نمی‌خواهد و هیچ‌کس نمی‌تواند عواقب آن را مدیریت کند.
ادعای آمریکا مبنی بر استقلال انرژی و تأثیر ترور سردار سلیمانی بر اقتصاد آمریکا
تولید روزانه نفت خام آمریکا از زمان شروع به کار دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا (ژانویه ۲۰۱۷) به این سو، رشدی ۴ میلیون بشکه‌ای داشته است. این رشد چشمگیر که تولید نفت خام آمریکا را به ۹/ ۱۲ میلیون بشکه در روز رسانده و این کشور را به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام دنیا تبدیل کرده، به لطف افزایش تولیدات نفت «شیل» آمریکا بوده است.
به نظر می‌رسد این رشد عظیم، یکی از دلگرمی‌های دولت آمریکا برای اتخاذ تصمیمات بی‌پروا در خاورمیانه است، زیرا احتمالاً از نگاه آن‌ها، آمریکا دیگر به نفت خاورمیانه احتیاجی ندارد و می‌تواند از نوسانات قیمتی نیز در امان باشد.
ترور سردار سلیمانی و عیان شدن وابستگی آمریکا به انرژی جهان
از دیگر سو نوسانات قیمت نفت بعد از به شهادت رسیدن سردار سلیمانی نیز نشان داد که مصرف‌کنندگان نفت خام در آمریکا از نوسانات قیمتی رو به بالا بر اثر افزایش تنش در خاورمیانه، در امان نیستند. در این زمینه فایننشیال تایمز، به‌تازگی در گزارشی تأکید کرده «آمریکا نمی‌تواند از نوسانات قیمتی در امان باشد و انقلاب شیل نیز نمی‌تواند به‌تن‌هایی استقلال واقعی انرژی را در این کشور تأمین کند.» بر اساس این گزارش، دهه گذشته برای نفت آمریکا دهه‌ای طلایی بوده که طی آن این کشور به لطف افزایش تولیدات شیل به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت دنیا تبدیل شده است. دونالد ترامپ نیز با تکیه بر این دستاورد صنعت نفت آمریکا، استقلال انرژی آمریکا را اعلام کرد و گفت این کشور از اتکا به نفت‌های خارجی فاصله گرفته است.
به گزارش فایننشیال تایمز، اما افزایش قیمت نفت در روز جمعه که پس از ترور سردار سلیمانی رخ داد، یک یادآوری بموقع بود تا نشان دهد آمریکا هنوز از استقلال انرژی فاصله دارد. درواقع اگرچه خالص صادرات نفت خام آمریکا نشان از کاهش وابستگی به واردات دارد، بااین‌حال هنوز پالایشگاه‌های آمریکا برای تأمین نیاز‌های خود به خرید نفت از سایر کشور‌ها نیاز دارند. این نیاز به‌ویژه به این موضوع بازمی‌گردد که صنعت پالایش آمریکا به‌طورکلی برای پردازش نفت خام سنگین، مانند گرید‌های نفت خام عربستان که از خاورمیانه می‌آید، طراحی شده و نفت خام شیل که بسیار سبک‌تر است تقریباً به کار آن‌ها نمی‌آید. به‌این‌ترتیب رشد قیمتی مانند آنچه در روز جمعه رخ داد و در مقطعی بهای نفت خام را تا بیش از ۴ درصد نیز افزایش داد، به‌رغم مانور مقامات آمریکایی بر استقلال انرژی نشان داد که ایالات‌متحده آمریکا همچنان در معرض تحولات بازار نفت قرار دارد و از آن جدا نیست.
آیا ترامپ نیازمند تنگه هرمز است؟
این برآورد‌ها نشان می‌دهد که علی‌رغم ادعای ترامپ، آمریکا نسبت به انرژی جهان مستقل نشده و همچنان نیازمند تنگه هرمز به‌عنوان شاهراه ارتباطی انرژی جهان است. پس هرگونه اقدام در تنگه هرمز می‌تواند اقتصاد و انرژی آمریکا را نیز با مشکلات جبران‌ناپذیر مواجه کند؛ که البته بسیاری از کارشناسان معتقدند بروز این مشکلات نیاز به بسته شدن تنگه هرمز ندارد چرا که افزایش تنش‌ها در منطقه باعث می‌شود تا بسیاری از نفت‌کش‌ها از این تنگه عبور نکنند یا رفت‌وآمد خود را در آن کمتر کند که تأثیری مشابه با بسته شدن تنگه هرمز دارد. این در حالی است که ۴۵ درصد حامل‌های انرژی جهان از این تنگه عبور می‌کند.
بازار‌های اروپایی و آمریکا وحشت‌زده از خونخواهی ایران
ساسان شاه‌ویسی؛ رئیس مؤسسه اندیشه و تدبیر انقلاب اسلامی در تشریح تأثیر ترور سردار شهید سپهبد قاسم سلیمانی می‌گوید: مهم‌ترین اتفاقات روز‌های اخیر بازار‌های بین‌المللی مالی، تغییرات نسبت به برابری قیمت طلا، برابری قیمت دلار، برابری نرخ‌های مؤثر مثل یورو، پوند و ین نسبت به دلار است.
او گفت: هم‌اکنون تغییرات در بازار‌های آسیایی که بعد از دو سال توانسته بود پیشرفت‌هایی را رقم بزند و به ثبات برساند در شوک هستند.
شاه‌ویسی بیان کرد: بازار‌های اصلی و کالا‌های اصلی بورس نیویورک و شیکاگو دچار کاهشی با شیب ملایم بودند؛ اما به نظر می‌رسد بازار‌هایی که فکر می‌کردند در شروع سال نو میلادی جدید با ظرفیت اثرگذار فعالیت خودشان را آغاز خواهند کرد، دچار شوک شدند.
وی گفت: یکی از مهم‌ترین شاخص بازار‌های جهانی که اقتصاد امریکا را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بهای نفت هست که در کمتر چند ساعت گذشته بیش از ۳ دلار تحریک‌پذیری و افزایش قیمت داشته است.
شاه ویسی تصریح کرد: اقدام امریکا نه‌فقط در منطقه که در بازار‌های بزرگ بین‌المللی باعث تکانه‌هایی شده است که عدم کارایی مؤثر بازار‌ها در نمودار و نشان‌دهنده این است که در اکثر بازار‌های مؤثر بین‌المللی شوک کاهشی برای کاهش ارزش بازار‌ها رو مشاهده می‌کنیم.
رئیس مؤسسه اندیشه و تدبیر انقلاب اسلامی بیان کرد: چیزی که بازار‌های جهانی مهم‌تر از اقدام امروز امریکا به دنبالش هستند، پاسخ ایران به خونخواهی سردار شهیدش است.
وضعیت قرمز در بورس‌های آمریکا
بر اساس آمار منتشر شده «مارکت واچ» بورس آمریکا هفته اول سال نوی میلادی را قرمزپوش به پایان رساندند. دلیل اصلی این مسئله عملیات ارتش این کشور در به شهادت رساندن سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی بود که در پی آن ایران اعلام کرده که انتقام سختی خواهد گرفت.
ترس از انتقام ایران و انتشار اخبار ضعیف از فعالیت صنعتی در آمریکا باعث شد تا تنها شاخص داو جونز ۲۳۴ واحد بریزد. در همین زمینه آمار‌های منتشر شده حاکی از آن است که فعالیت صنعتی در آمریکا به کمترین میزان در ۱۰ سال گذشته رسیده است و در کنار ریزش داو جونز، دیگر بورس‌های آمریکایی نیز نتوانستند خود را از معرکه کنار کشیده و ۳ شاخص اصلی بورس آمریکا قرمز بسته شدند.
سقوط ۲ درصدی بورس آمریکا پس از حمله ایران.
اما اقدام تروریستی آمریکا در ترور سردار سلیمانی، گریبان خود آمریکا را نیز به‌طور مستقیم گرفت به‌گونه‌ای که با گذشت دقایقی پس از انتشار خبر حمله ایران به پایگاه عین الاسد آمریکا در عراق، شاخص‌های بورس آمریکا منفی شد. در همین زمینه بسیاری رسانه‌ها گزارش دادند که با انتشار خبر حمله انتقام‌جویانه ایران به پایگاه عین الاسد آمریکا در عراق شاخص‌های بورس آمریکا همه با هم منفی شدند و بورس آمریکا ۲ درصد سقوط کرد.
بازار‌های مالی جهان با لرزش عین الاسد تکان خوردند
حمله موشکی سپاه پاسداران به پایگاه نظامیان آمریکا در عین الاسد عراق بازار‌های مالی جهان را دستخوش تکانه‌های شدیدی کرده است. در همین زمینه بازار گزارش داد که بامداد امروز چهارشنبه هجدهم دی‌ماه، با انتشار اخبار اولیه حمله موشکی ایران به پایگاه نظامیان آمریکا در عراق موسوم به عین الاسد بازار‌های مالی در نقاط مختلف دنیا تحت تأثیر قرار گرفت.
طلا به‌عنوان مطمئن‌ترین بازار سرمایه‌گذاری در این گونه شرایط اولین واکنش را نشان داد و قیمت خرید نقدی هر اونس طلا، جهش کرد و به رکورد ۱۶۱۱ دلار هم رسید. قیمت فروش، اما با کمی افت به ۱۵۹۰ دلار رسید.
در بازار‌های بورس اولین خبر از بورس توکیو آغاز شد و شاخص سهام بازار بورس توکیو، نیکی ۲.۴ درصد سقوط کرد. در شرق آسیا همچنین کامپوزیت شانگ‌های ۰.۵۷ درصد و هانگ‌سنگ هنگ‌کنگ ۰.۷۶ درصد افت کردند.
سقوط بی‌سابقه شاخص صنعتی داو جونز
شاخص صنعتی داو جونز، شاخص اصلی سهام در بازار بورس نیویورک هم ۱۱۹۷ امتیاز سقوط کرد. این اتفاق در یک دهه اخیر برای بورس آمریکا بی‌سابقه بوده است. شاخص دلار که نرخ برابری آن در مقابل سبدی از ارز‌های جهانی را اندازه می‌گیرد، در معاملات امروز با کاهش ۰.۴۷ درصدی نسبت به روز قبل و در سطح ۹۶.۶۵۵ واحد بسته شد.
در بازار ارز‌های دیجیتال، بیت‌کوین در عرض یک ساعت افزایش ۲۰۰ دلاری را تجربه کرد و به نظر می‌رسد باید شاهد افزایش بیشتری هم بود.
اما قیمت نفت که سقف ۸ ماهه خود را شکست و در پی حمله موشکی ایران به پایگاه نظامی آمریکایی در عراق با رشد ۴.۵ درصدی به سقف ۷۲ دلار نزدیک شد. این رقم بیشترین قیمت نفت در طی ۸ ماه گذشته است. لطمه ندیدن تأسیسات نفتی از این حمله باعث شد قیمت نفت مجدداً کمی کاهش پیدا کند.
وضعیت مبهم بورس تهران/فروشنده‌ها بیشتر از خریداران
بازار‌های مالی ایران که از زمان ترور سپهبد سلیمانی دچار نوسان‌های زیادی شده است از صبح امروز واکنش‌های خود را به حمله موشکی نشان داد. برخی کارشناسان ایرانی معتقدند پاسخ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ترور سپهبد قاسم سلیمانی و حمله موشکی به مواضع ارتش آمریکا در عراق فضای جدیدی را به وجود آورده است که ادبیات بازار‌های مالی قادر به توضیح آن نیست و بورس تهران در حال ورود به مرحله‌ای است که حتی قدیمی‌ترین و باتجربه‌ترین اهالی بازار نیز هیچ ایده‌ای در مورد آن ندارند. این وضعیت باعث شد تا سازمان بورس تهران به‌منظور حمایت از بازار سهام، دامنه نوسان مجاز برای معامله سهام در روز جاری را به محدوده ۲- تا ۲+ درصد کاهش دهد که اتخاذ این سیاست با توجه به افزایش فشار فروش‌ها در بازار به قفل شدن عرضه‌ها در صف‌های فروش و کاهش شدید نقدشوندگی سهام در معاملات روز جاری می‌انجامد.
اذعان کارشناس بورس توکیو به اقدام غیرمنتظره ایران در انتقام
یوشیریو اوگاوا، استراتژیست ارشد بورس توکیو گفت: معامله‌گران با خبر امروز کاملاً شوکه شدند؛ چرا که ایران خیلی سریع‌تر از چیزی که خیلی‌ها فکر می‌کردند پاسخ داد. وی افزود: اکنون همگی دست‌به‌عصا شده‌اند و تقاضا برای خرید دارایی‌های امن خیلی بالا رفته است.
همچنین در بازار فلزات گران‌بها، بهای هر اونس طلا برای تحویل فوری با افزایش ۱.۱۹ درصدی به ۱۵۹۳.۰۵ دلار رسید. هر اونس نقره با افزایش ۱.۲۳ درصدی به ازای ۱۸.۶۲ دلار مبادله شد.
ایران تأثیرگذار در اقتصاد ۲۰۲۰ جهان
اگرچه تحقیقات و نظرسنجی از ثروتمندان و سرمایه‌گذاران بزرگ جهان حکایت از آن دارد که وقایع ژئوپلیتیکی شامل جنگ تجاری آمریکا و چین و انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۰، بازار‌ها را پیش می‌برد نه زیرساخت‌های تجاری مثل سودآوری، درآمد و رشد؛ اما به نظر می‌رسد با توجه به نزدیک شدن آمریکا و چین برای پایان دادن به جنگ تجاری، این افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا در سال ۲۰۲۰ است که بازار جهان را به پیش خواهد برد و حوادث این روز‌ها نشان داده است که اقدامات ایران در منطقه و تلاش برای بیرون راندن آمریکا از منطقه، اقتصاد آمریکا را نیز با چالش جدی مواجه می‌کند. این فرآیندی تأثیرگذار در اقتصاد جهان است که در نظرسنجی‌های قبل از ۲۰۲۰ از نظر سرمایه‌گذاران به دور مانده است.
