سازمان پدافند غیرعامل کشور که از سال 1382 با فرمان مقام معظم رهبری تشکیل شد، از جمله نهادهایی است که مسئولیت مستقیم در زمینه ارتقای تاب آوری ملی در برابر تهدیدات نوین را برعهده دارد.
ماموریت اصلی این سازمان، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هدایت، سازماندهی، نظارت و راهبری موضوع پدافند غیرعامل و دفاع غیرنظامی در چارچوب و در جهت تحقق سیاست‌های ابلاغی و فرامین حضرت امام خامنه‌ای و قوانین موضوعه کشور است. یکی از ماموریت های عملیاتی این سازمان سازماندهی، طرح‌ریزی، هدایت و راهبری عملیات پدافندی مقابله با تهدیدات نوین دشمن از جمله تهدید زیستی است.
در مساله کرونا نیز قرارگاه پدافند زیستی کشور از ابتدای بهمن ماه 1398 در آماده باش کامل بوده و اقداماتی را انجام داده است اما با توجه به تصمیم هیئت دولت، مدیریت و مقابله با کرونا به وزارت بهداشت منتقل شده است.
در ادامه گفتگوی خبرنگار دفاعی تسنیم با سردار غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور درخصوص موضوعات مربوط به کرونا و تهدیدات زیستی را خواهید خواند.
مهمترین مباحث مطرح شده:
- تبیین اقدامات سازمان پدافند غیرعامل در مرحله پیشگیری و پیش بینی
- باورپذیری بروز بحران‌هایی همچون کرونا در کشور وجود نداشت
- ساختارهای تشخیصی و آزمایشگاه‌ها برای همه کشورهای جهان یک گلوگاه است
- تمهید ذخیره استراتژیک تجهیزات و البسه محافظت از فرد به دستگاه‌های متولی اعلام شد
- انعطاف بالای نیروهای مسلح برای ایجاد آمادگی در برابر تهدید زیستی
- رویکرد تهاجمی به بیماری توانست شیوع ویروس را به طور نسبی کاهش داد
- تابآوری دستگاه سلامت و درمان، از نقاط قوت کشور است
- نکته فتواگونه رهبری حجت را بر همه از جمله مسئولان و متولیان مراکز زیارتی و دینی و متدینین تمام کرد
- رهبری سطح مقابله و مدیریت ویروس را از دولت به حاکمیت ارتقا دادند
- بسیج «هوش هیجانی ملی» با ورود رهبری به صحنه فعال می شود
- بحران کرونا اعتبار سیاسی اتحادیه اروپا رو زیر سوال برد
- آمریکا متهم اصلی شیوع تهدیدات زیستی در جهان
- بررسی تخصصی احتمال عامدانه بودن شیوع کرونا در سازمان پدافند غیرعامل کشور
- تشکیل کمیته حقیقت یاب برای بررسی و نظارت بر عملکرد آزمایشگاه‌های سطح 4 آمریکا
- ضرورت ایجاد سامانه مرزبانی زیستی در سطح منطقه و جهان
- پیشنهاد تشکیل پیمان‌های دفاع بیولوژیک منطقه‌ای
تسنیم: به عنوان سوال نخست؛ ارزیابی شما از فرایند مدیریت و مقابله با شیوع ویروس کرونا و همچنین نقش سازمان پدافند غیرعامل کشور در این حوزه چیست؟
سردار جلالی: به‌طور کلی اقدامات انجام شده در برخورد با مسئله گسترش جهانی اپیدمی کرونا به دو بخش تقسیم می‌شود. نخست در مرحله قبل از مشخص شدن آزمایشات تشخیصی و مرحله پیشگیری و پیش‌بینی است. دوم؛ مرحله بعد از معلوم شدن نتایج آزمایشات و مثبت بودن نتایج است که مرحله مقابله و واکنش را تشکیل می‌دهد.
در فرآیند قبل از تشخیص که شامل دیده‌بانی، رصد، پایش، بررسی و ایجاد آمادگی برای مقابله با این جریان بود و جزو وظایف ذاتی سازمان پدافند غیرعامل کشور است و ما باید یک آمادگی را در کشور ایجاد می‌کردیم، به نظرم از چند سال گذشته تاکنون این وظایف تا حد خوبی انجام شده است. ما طرح‌ها، ساختارها و آموزش‌های لازم و حتی رزمایش‌هایی را در سطح استانها و برخی نقاط مانند فرودگاه‌ها انجام دادیم.
ساختار قرارگاه پدافند زیستی را با ابلاغ رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در استانها با فرماندهی استانداران و جانشینی فرمانده سپاه هر استان تشکیل دادیم. در بعضی از استانها که در اولویت بودند مانند استان سیستان و بلوچستان، قم، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی و تهران اقدامات آموزشی و رزمایش نیز طراحی و اجرا شد که این اقدامات به طور کامل مستندسازی شده است.
**تبیین اقدامات سازمان پدافند غیرعامل در مرحله پیشگیری و پیش بینی
موضوع دیگر بحث تدوین اسناد راهبردی پدافند زیستی بود که نقشه راه دفاع زیستی کشور را مشخص می‌کند که این اسناد نیز تهیه شد. از سوی دیگر برای اینکه بتوانیم هر نوع تهدید زیستی را از طریق مرزهای هوایی، زمینی و دریایی رصد و کنترل کنیم، دستورالعمل و آئین‌نامه مرزبانی زیستی را تعیین، ابلاغ و اجرایی کردیم که در آن وظایف و مسئولیت‌های همه دستگاه های اجرایی در کنترل مرزهای هوایی، زمینی و دریایی در برابر تهدیدات زیستی معلوم شده است. حتی در چند نقطه آن را از جمله فرودگاه امام خمینی(ره) به صورت عملیاتی مانور و تمرین کردیم تا نقاط ضعف و قوت کار خود را نشان دهد.
اگر بخواهیم به صورت تیتروار اقدامات عمده در مرحله رصد و پایش را بگوییم شامل موارد زیر است:
- تهیه نقشه راهبردی پدافند زیستی
- به تصویب رساندن و اجرایی کردن برنامه های عملیاتی پدافند زیستی برای استانها
- ساختارسازی و تعیین روابط فرماندهی در استانها
- تعیین استانداران به عنوان فرمانده قرارگاه زیستی استانی و جانشینی فرمانده سپاه استان
- تهیه طرح و برنامه پدافند زیستی استانی
- آموزش، تجهیز، تمرین و مانور در استانها
- تجهیز آتش نشانی 46 شهر به تجهیزات رفع آلودگی پدافند زیستی
- ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مسئول
**باورپذیری بروز چنین بحران‌هایی در کشور وجود نداشت
در یک نگاه کلی، در مرحله پیش‌بینی و پیشگیری، اقداماتی که در سازمان پدافند غیرعامل کشور قرار بود انجام شود عملیاتی شد اما شاید چون بسیاری از متولیان دستگاه‌های اجرایی انتظار چنین حادثه‌ای را به این وسعت نداشتند باورپذیری این موضوع برایشان سخت بود.
**ساختارهای تشخیصی و آزمایشگاه‌ها برای همه کشورهای جهان یک گلوگاه است
شاید آن وقت که تاکید می‌کردیم آزمایشگاه برای ما و به طبع برای همه کشورهای جهان یک گلوگاه است و باید هم سطح و هم سرعت آن ارتقا پیدا کند دوستان کمی با ابهام به موضوع نگاه می‌کردند. متأسفانه با آن زمان کوتاهی که ما داشتیم این اتفاق با روندی که ما انتظار داشتیم نیفتاد.
آزمایشگاه‌های مرجع ما تعدادی کیت تشخیص ویروس کرونا از سازمان بهداشت جهانی گرفته بود اما هم نیازمند کیت تشخیصی بیشتری بودیم هم باید آموزش به پرسنل بهداشت و درمان انجام می‌شد و هم پروتکل‌های لازم تهیه و ابلاغ می‌شد که تلاش زیادی انجام شد ولی تا رسیدن به نقطه مطلوب از نظر زمانی فاصله داشت.
نکته دیگر در مرحله پیشگیری، ایجاد یک ذخیره استراتژیک از تجهیزات مورد نیاز در این شرایط بود که آن را پیش‌بینی کردیم و به دستگاه های متولی، همچون وزارت کشور و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کردیم ولی همین باور ضعیف به این مسئله سبب شد که تأمین آن با تعلل انجام شود و وقتی و ویروس داخل کشور کشف شد و اپیدمی وارد کشور شد با افزایش تقاضای ناگهانی، چرخه تأمین با مشکل اساسی روبه‌رو شد در حالیکه با یک اقدام پیشگیرانه می‌شد جلوی چنین اتفاقی را گرفت.
**انعطاف بالای نیروهای مسلح برای ایجاد آمادگی در برابر تهدید زیستی
البته با پیشنهادی که به رئیس محترم ستاد کل نیروی‌های مسلح ارائه کردیم، قرارگاه پدافند زیستی در ارتش، سپاه، وزارت دفاع و نیروی انتظامی شکل گرفت. نتیجه اینکه نیروهای مسلح توانستند به سرعت خود را با شرایط هماهنگ کنند تا هم خودشان آسیب نبینند و هم در جهت کمک‌های بسیار ارزنده‌ای به دولت اقدام کنند که در این میان، بسیج یک نقش بسیار جدی و مفیدی را ایفا کرد.
با توجه به اینکه وظایف نیروهای مسلح، حوزه دفاعی و امنیتی را نیز شامل می‌شود، از همین رو تلاش زیادی شد تا با نهایت توان به سیستم بهداشت و درمان کشور کمک شود.
در مرحله بعد از کشف بیماری ما دو رویکرد را تجربه کردیم. رویکرد نخست، بیمارستان محور و در جهت درمان بیماران بود. یعنی روند مراجعه به بیمارستان و بستری با مسیر درمان و قرنطینه کند شود. البته به علت سرعت بالای سرایت ویروس، حجم بالایی از مراجعه به بیمارستان ها روی داد که سبب شد رویکرد مقابله با بیماری و به ویروس تغییر کرده و رویکرد تهاجمی نسبت به بیماری به‌کار گرفته شود که با تشکیل قرارگاه امام رضا(ع) در نیروهای مسلح مصادف شد و منجر به ورود و تشکیل بسیج ملی سلامت و تغییر رویکرد شد. به این صورت که غربالگری بیماری در کل جامعه و جغرافیا اتفاق بیفتد و فضای درمانی به چند درجه؛ خانه، نقاهتگاه، قرنطینه، فضای بیمارستانی عمومی و فضای بیمارستانی ایزوله دسته‌بندی شود که این دسته‌بندی و تریاژ بهتر و مراجعه پزشک به بیمار باعث شد فشار روی بیمارستان‌ها برداشته شود و کشور بتواند کنترل خوبی روی موضوع داشته باشد.
یکی از نقاط قوت در این میان استفاده از ظرفیت‌های فناوری اطلاعات و فضای سایبر و اپلیکیشن‌های موجود بود که استفاده خوبی از این فضا برای غربالگری، کشف و بررسی بیمار و انجام اقدامات پزشکی از راه دور انجام شد که باید ادامه پیدا کند.
تسنیم: وضعیت ایران در راستای مدیریت و مقابله با شیوع بیماری کرونا را را در قیاس با سایر کشورها در چه سطحی قرار دارد؟
سردار جلالی: چون حادثه یک حادثه در ابعاد جهانی است به نظر من می‌توان مقایسه‌ای بین شرایط و اقدامات ایران با سایر کشورهای جهان انجام دهیم و نقاط ضعف و قوت خود را بشناسیم.
با توجه به حجم و وسعت این حادثه و بی‌سابقه بودن آن، این اپیدمی نشان داد که تاب آوری دستگاه سلامت و درمان کشور در همه بخش‌ها بسیار خوب و یکی از نقاط قوت است. البته این به مفهوم نداشتن نقطه ضعف نیست که باید در جای خود به آن پرداخت.
نکته دیگر حائز اهمیت در مواجهه با بحران کرونا، نظام اقتصادی کشورها و نظام اقتصاد خرد است. چون هر کشور در مواجهه با بحران کرونا غیر از سیستم بهداشت و درمان، با تاثیرات اقتصادی به سبب بروز تعطیلی‌ها، تغییر سبک زندگی و کاهش رونق بازارهای مختلف نیز روبه‌رو بود.
خوشبختانه به جهت وجود فروشگاه‌های کوچک سوپرمارکت یا فروشگاه خرده فروشی، شبکه توزیع خوبی داشتیم که متکی به چند فروشگاه بزرگ نبود که با مشکلات برای دسترسی به کالاهای اساسی مواجه شویم. این جزو نقاط قوتی بود که باید آن را تقویت کنیم و اجازه ندهیم از بین برود.
البته در زمینه تأمین لوازم بهداشتی مانند ماسک و دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده همه دنیا دچار غافلگیری شدند. البته ما توانستیم به سرعت واحدهای تولیدی را تقویت کرده و کمبودها را جبران کنیم. به عقیده من با ادامه روند فعلی ما می‌توانیم در آینده نزدیک در زمینه صادرات اقلام بهداشتی نیز نقش ایفا کنیم.
اما از منظر امنیتی و اجتماعی نیز ما توانستیم یک انسجام اجتماعی به دست آوردیم به طوری که بخش خصوصی، دولتی، نهادهای نظامی، دانشگاهی و حوزوی با توجه به تکالیف، نصایح و توصیه‌های مقام معظم رهبری به یک تشریک مساعی، انسجام و هم‌افزایی دست یافتند که به تشکیل بسیج ملی مبارزه با کرونا منجر شد. این امر به نتایج درخشانی منجر شد از جمله اینکه عقب ماندگی‌های اولیه تا حد بسیار زیادی جبران شد.
یکی از کلیدی‌ترین عوامل که به مدیریت این بیماری کمک کرد نقش مقام معظم رهبری (مدظله العالی) است. ایشان دو نکته مهم را مطرح کردند. نخست آنکه هر اقدام موثر در پیشگیری را حسنه و هرکاری که بیماری را گسترش دهد را سیئه اعلام کردند. در واقع یک نکته فتواگونه را مطرح کردند که حجت را بر همه از جمله مسئولان و متولیان مراکز زیارتی و دینی و متدینین تمام کرد.
نکته دیگر اینکه رهبر معظم انقلاب چندین بار از اقدامات و جانفشانی‌های کادر درمانی تقدیر کردند و جانباختگان بهداشت و درمان که در راه مبارزه با کرونا جانشان را از دست داده‌اند شهید خدمت اعلام کردند و در واقع یک نگاه والای معنوی و اجتماعی ماندگار به کار این عزیزان بخشیدند.
**رهبری سطح مقابله و مدیریت ویروس را از دولت به سطح نظام ارتقا دادند
همچنین هنگامی که ایشان به نیروهای مسلح فرمان دادند به صحنه بیایند در واقع توان بسیج و حتی حوزه‌ها و همه ظرفیت‌های اجتماعی به میدان آمد. در واقع وظیفه مقابله با کرونا را از دولت فراتر برده و به کل نظام و اجتماع گسترش دادند.
به این نکته باید توجه داشت که در بسیاری از کشورهای دنیا نیروی‌های مسلح وارد کار مقابله با ویروس کرونا شد اما در کشور ما این ورود متفاوت بود.
در همه دنیا وقتی نیروهای مسلح به میدان آمد در راس کار قرار گرفت و در واقع حکومت نظامی تشکیل شد. اشکال این روش این است که به سبب نوع نگاه نیروهای نظامی که معطوف بر ملاحظات امنیتی و دفاعی است ممکن است برخی از نکات و ملاحظات ظریف بهداشتی و درمانی مغفول واقع شود اما رهبر فرزانه انقلاب این نکات را نیز مدنظر قرار دادند و فرمودند که ظرفیت نیروهای مسلح در اختیار سیستم بهداشت و درمان قرار گیرد. این مدلی است که نهادهای نظامی ما از یک نهاد غیرنظامی پشتیبانی و حمایت می‌کنند. این حمایت همه جانبه در واقع یک آرامش روانی نیز برای جامعه به ارمغان آورد که ما ثمرات آن را شاهد بودیم.
**بسیج «هوش هیجانی ملی» با ورود رهبری به صحنه فعال می‌شود
اگر ما در برخی بحران‌ها دچار خواب‌رفتگی یا غفلت می‌شویم قابلیتی در مردم ما وجود دارد که من نام آن را «هوش هیجانی ملی» گذاشته‌ام. این قابلیت که با ورود رهبری به حوادث فعال می گردد سبب می‌شود جامعه با همه ظرفیت‌های آشکار و نهان کشور به صحنه بیاید که توفیقات بسیاری برای کشور ما دارد. در واقع یکی از مهمترین نقاط قوت و منحصر به فرد کشور ما همین توان بسیج عمومی و ملی است.
با نگاهی به ظرفیت‌های داخلی در کشور اگرچه نقاط ضعفی نیز مشاهده می‌شود ولی در کل شرایط ما نسبت به کشورهایی که ادعای پیشرفت و توسعه یافتگی دارند در زمینه بهداشت و درمان کارنامه قابل قبول و بلکه خوبی است. در حال حاضر با توجه به مشارکت و همراهی مردم، در مرحله مدیریت شیوع این ویروس قرار داریم و چنانچه شهروندان همچنان توصیه‌ها را رعایت کنند می‌توانیم امیدوار باشیم که با عبور از این مرحله وارد فاز مهار بیماری شویم.
تسنیم: برای برخی این سوال مطرح است که چرا کشورهای توسعه یافته که از نظر قدرت اقتصادی و سیستم بهداشت و درمان نسبت به ما از وضعیت بهتری برخوردارند با چالش‌های جدی در زمینه مقابله با بحران کرونا روبه‌رو شدند؟
سردار جلالی: این کشورها از تجربه کافی در مورد الگوی مقابله با یک بیماری پاندمیک برخوردار نبودند. یعنی فکر می‌کردند دیگر کشورها درگیر می‌شوند ولی خودشان درگیر این بیماری نخواهند شد. همچنین کشورها اروپایی روی کمک سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز حساب می‌کردند.
در واقع این بحران روی اعتبار سیاسی اتحادیه اروپا نیز تأثیری منفی گذاشت به طوری که به علت سرعت بالای شیوع این ویروس، عملاً کشورهای اتحادیه اروپا نه تنها نتوانستند به یکدیگر کمک کنند بلکه شاهد مواردی همچون دزدیدن ماسک از یکدیگر و بستن مرزها بر روی هم دیگر بودند و هر کشور مجبور شد رو توان داخلی خودش حساب کند. نکته دوم اینکه این ویروس ضعف این کشورها در زمینه دیدبانی زیستی و سامانه تشخیصی و پاسخ سریع را نشان داد.
همچنین در مورد بیماری کرونا باید دانست که بخشی از مقابله با آن از جنس سبک زندگی است چون نه دارو دارد و نه واکسن و پیشگیری از آن به رعایت مسائل بهداشتی برمی‌گردد.
در این میان ممکن است برخی از موارد بهداشتی که باید رعایت شود با بعضی سبک‌های زندگی کشورهای اروپایی متفاوت باشد مانند نوع خوراک و غذا و .... این بیماری می‌تواند جوامع را به سمت رعایت سبک زندگی متفاوتی ببرد. در حالیکه بسیاری از مسائلی بهداشتی که در مورد این بیماری باید رعایت شود در سبک زندگی منطبق بر دین اسلام نیز بر آن تأکید شده است.
از سوی دیگر عدم توانایی در پاسخگویی، آموزش و بسیج عمومی ظرفیت‌های جامعه اروپایی نیز در بحرانی‌تر شدن شرایط این کشورها در مواجهه با کرونا بی‌تأثیر نیست. به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی در خواب سنگینی فرو رفته بودند که نتوانستند برای این بحران چاره اندیشی کنند. امیدواریم با وجود این خسارت‌های سنگین، این کشورها نیز بتوانند از این بحران درس بگیرند و ساختار بهداشتی و درمانی و دفاع بیولوژیک خود را ارتقا دهند.
تسنیم: از نظر شما فرضیه جنگ بیولوژیک بودن بیماری کرونا تا چه حد معتبر است و سازمان پدافند غیرعامل کشور چه اقداماتی را برای بررسی جوانب مختلف این موضوع انجام داده است؟
سردار جلالی: پرداختن به یک پدیده نیازمند بررسی دو مولفه است. نخستین بررسی شواهد اطلاعاتی و تحلیل‌های راهبردی است که مبتنی بر گمانه‌زنی افراد استراتژیست، متخصصان، نظامیان و رهبران در دنیاست که با توجه به ظرفیت‌ها و توان کشورها و نوع ویروس، امکان سلاح بیولوژیکی بودن آن را بررسی می‌کنند.
**آمریکا متهم اصلی شیوع تهدیدات زیستی در جهان
برای مثال آمریکا بزرگترین ارتش بیولوژیک جهان را در اختیار دارد و ایالات متحده با داعیه رهبری جهانی یک برنامه تعامل و همکاری بیولوژیک طراحی کرده و در راستای آن 25 آزمایشگاه سطح 3 و سطح 4 ایمنی را در مناطق مختلف دنیا مستقر کرده که تحت نظارت هیچ ساختار بین‌المللی نیست و به کسی گزارش نمی‌دهند. به لحاظ سابقه نیز نمونه اقدامات بیولوژیک انجام شده از سوی آمریکا وجود دارد از جمله آنچه در جنگ ویتنام رخ داد.
در واقع آمریکا همواره در ماجراهای بیولوژیک مانند ابولا و... متهم بوده که یا عامدانه یا تصادفی نقش داشته است و بیشترین احتمال اقدام عامدانه را به آمریکاییها نسبت می‌دهند.
در زمینه شواهد و قرائن تخصصی، ژنتیک، ویروس‌شناسی و بررسی پروسه درمان نیز با الفبای علمی و تخصصی موضوع را مورد بررسی قرار دادیم.
در این زمینه در سازمان پدافند غیرعامل کشور، کارگروه‌هایی را تشکیل داده‌ایم و جوانب مختلف را هم در داخل کشور و هم شواهد بین‌المللی را مورد بررسی قرار داده‌ایم. در این میان گمانه‌هایی وجود دارد.
به طول کلی سه احتمال درباره شیوع ویروس کرونا وجود دارد؛ اول اینکه یک فرایند «طبیعی» رخ داده باشد؛ یعنی ویروسی از حیوانی به انسان منتقل شده باشد مثل چیزی که بعضاً ادعا می‌شود. حالت دوم اینکه به صورت «تصادفی» از آزمایشگاه‌های سطح سه و چهار و مشابه که روی ویروس کرونا در برخی کشورها کار می‌کنند فرار کرده باشد.
و حالت سوم احتمال «تعمدی» بودن دستکاری در این ویروس است که با اهداف جنگ بیولوژیک علیه کشورها انجام شود. آمریکا اصلی‌ترین متهم در این موضوع است. کما اینکه خود مقامات چینی هم ادعا می‌کنند که کرونا از طریق ورزشکاران آمریکایی به چین برده شده است.
از سوی دیگر، بررسی رفتار و عملکرد کرونا ویروس یا کووید 2019 نیز از سوی ویروس شناسان ما در حال بررسی است که مطالعات همچنان در مراحل تحقیقاتی و نسبتاً زمان بر است.
برخی از ویروس شناسان معتقدند در حالت طبیعی، تطابق ویروس کرونا برای اینکه میزبان خود را از خفاش به انسان تغییر دهد 200 سال به طول خواهد انجامید و وقتی این انتقال در چند سال انجام شده است یعنی در این میان یک تسهیلگر یا اصطلاحا کاتالیزوری وجود داشته است که عامدانه یا تصادفی این اتفاق افتاده است. البته این موضوعات همچنان در حال تحقیق و بررسی است و به جمع بندی نهایی نرسیده است.
سؤالات دیگری در مورد عامدانه یا غیرعامدانه بودن مدل انتشار و تاثیر ژنوم‌های مختلف انسان در عملکرد ویروس است که این موضوع نیز در کارگروه های تخصصی در دست بررسی است.
**تشکیل کمیته حقیقت یاب برای بررسی و نظارت بر عملکرد آزمایشگاه‌های سطح 4 آمریکا
به نظر من از آنجایی که این پدیده از اپیدمی در یک شهر به پاندمیک در سطح جهان تبدیل شده است چند اقدام به صورت جهانی باید شکل بگیرد. نخست اینکه یک کمیته حقیقت یاب توسط کشورهای مستقل از اعمال نفوذ سایر کشورها مانند آمریکا برای بررسی جوانب این موضوع شکل بگیرد.
دوم اینکه از آزمایشگاه‌های متهمان بازدید کرده و از آنها در مورد اقداماتشان در مورد این ویروس گزارش خواهی انجام شود.
سوم اینکه یک پروتکل و کمیته نظارت جهانی بر 25 آزمایشگاه سطح 3 و 4 آمریکا که در سطح جهان پراکنده است تشکیل و بر عملکرد آنها نظارت شود.
چهارم تشکیل یک کمپین جهانی برای تعطیلی آزمایشگاه‌های تحقیقاتی است که بدون نظارت از سوی به اصطلاح نهادهای بین‌المللی در کشورهای مختلف در حال فعالیت هستند.
احساس تهدید جهانی بودن نسبت به این آزمایشگاه‌ها باید در سراسر جهان به عنوان یک مطالبه جدی مطرح و پیگیری شود. درخواست ما از وزارت امور خارجه این است کشورهایی که بیشترین آسیب را در بحران کرونا متحمل شده‌اند دور هم جمع شوند و این را به یک مطالبه جهانی تبدیل کنند.
تسنیم: برای بسیاری این سوال مطرح است که اگر کووید 2019 یک سلاح بیولوژیک است پس چرا در کشورهایی که در این زمینه متهم هستند نیز به یک بحران تبدیل شده است؟
سردار جلالی: ممکن است کشوری برنامه‌ای در این زمینه داشته باشد اما به هر دلیلی نتواند این برنامه را اجرایی کنند و کنترل آن از دستش خارج شود. برای مثال در بسیاری مواقع بوده است که کشوری در هنگام استفاده از مواد شیمیایی در جنگ خود نیز از عوارض آن آسیب جدی دیده است.
ممکن است بسیاری بگویند این اتفاق به صورت طبیعی افتاده است اما سوال اینجاست که پس این 25 آزمایشگاه در جهان چه می‌کنند. وقتی ویروس‌شناسان می‌گویند این ویروس دستکاری شده است سناریو طبیعی بودن تضعیف می‌شود. گمان دوم تصادفی یا عامدانه بودن این واقعه است. تصادفی یعنی اینکه اتفاقی ویروس از آزمایشگاه به بیرون منتقل شده است حال با اشتباه پرسنل آزمایشگاه یا مانند آن. آنچه تغییر نمی‌کنند مسئولیت این اقدام است که کمافی السابق باقی است.
اما عامدانه بودن ممکن است به کار جنبه مجرمانه نیز بدهد و این مسئله ایست که باید حتما پیگیری و دنبال شود.
تسنیم: چه درس‌هایی و عبرت‌هایی از بحران کرونا گرفته‌ایم؟ آیا اساساً بحران کرونا به تنهایی از سوی یک کشور قابل مدیریت است یا نیازمند مباحثی همچون دیده‌بانی زیستی در سطح منطقه‌ای و حتی بین‌المللی هستیم؟
سردار جلالی: کرونا درس‌های بسیار زیادی به ما داده است که شاید بسیاری از آن در آینده مشخص شود. اما درس‌هایی که تا به امروز از این بحران گرفته‌ایم این است که دنیا می‌تواند با پدیده‌های زیستی و بیولوژیکی مواجه شود که از قبل قابل پیش‌بینی نبود. بنابراین نیازمند بازنگری در ساختارهای تشخیصی و آزمایشگاهی و ایجاد ساختارهای دفاع بیولوژیک، مراقبتی، دیده‌بانی زیستی، پاسخ سریع درمانی هستیم. همچنین آموزش‌های عمومی و سبک زندگی نیازمند بازنگری‌های اساسی است. باید در مکانیسم‌های تصمیم‌گیری و فرماندهی نیز بازنگری کنیم. هر کشوری که این ساختارها را اصلاح کند در برابر حوادث احتمالی آینده آسیب کمتری خواهد دید.
**ضرورت ایجاد سامانه مرزبانی زیستی در سطح منطقه و جهان
در مورد اینکه آیا یک کشور می‌تواند به تنهایی بر چنین بحرانی غلبه کند اگر ورود یک عامل بیولوژیک از بیش از یک را کشور باشد می‌توان با ردیابی و دیده‌بانی سریع با تشخیص بالا و پس از آن با پاسخ سریع، کانون تهدید محدود شود.
اما با توجه به افزایش تعاملات بین کشورهای جهان و ارتباط کشورها از طریق خطوط هوایی، نظام بین‌المللی و کشوری مرزبانی زیستی، اهمیتی روزافزون خواهد یافت. الزام مسافران به ارائه کارت سلامت برای خروج از کشور و کنترل شرایط مسافران در مقصد می‌تواند در کاهش انتشار حجم زیادی از بیماریها موثر باشد.
**پیشنهاد تشکیل پیمان‌های دفاع بیولوژیک منطقه‌ای
این در حالیست که مقوله همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای مقابله، کنترل در زمینه تهدیدات بیولوژیک بین کشورها بسیار مهم و اساسی است. ما برای کشور خودمان نیز توصیه می‌کنیم در قالب پیمان‌های دفاع بیولوژیک منطقه‌ای، همکاری‌هایی بین ایران و کشورهای همسایه داشته باشیم تا چنانچه با اپیدمی‌های منطقه‌ای روبه‌رو شدیم بتوانیم در قالب پروتکل‌ها، برنامه‌ها و الگوهای یک نواخت و یکسان با آن مقابله کنیم.
