چرا آمریکایی‌ها ۲ بار به شناور نظامی «شهید سیاوشی» نزدیک شدند؟ /سامانه موشکی سپاه که باعث حیرت خارجی‌ها شد +عکس

نیازمندی فوری و غیرقابل تأخیر ناوگان دریایی ایران چه انواع رزمی و چه پشتیبانی به رده های مختلف پدافند هوایی موشکی، از دیرباز روشن و مشخص بوده است. این نیاز از رده موشک‌های دوش پرتاب نصب شده روی سکوهای پایدار شده برای انهدام اهداف کوچک مانند ریزپرنده ها، بالگردها و موشک های کروز مادون صوت تا موشک های برد کوتاه مانند رده تور-ام-۱ تا موشک های برد متوسط و بلند مانند صیاد-۲ و ۳ و سوم خرداد را شامل می‌شود.
سامانه سوم خرداد با سه موشک از آخرین نسل خود، روی شناور شهید سیاوشی

برای اولین بار در نشست خبری فرمانده وقت کل سپاه در اواخر شهریور ۱۳۹۱، نام سامانه پدافند هوایی رعد با برد ۵۰ کیلومتر و ارتفاع هدف تا ۲۷ کیلومتر مطرح شد و این سامانه در رژه نیروهای مسلح در ۳۱ شهریور همان سال در معرض دید قرار گرفت.

مشاهده رعد سبب تعجب کارشناسان خارجی گردید زیرا سامانه ای شبیه به نمونه بوک-ام-۲ روسی اما با تفاوت های محسوس که نشان از طراحی داخلی داشت به نمایش در آمده بود. این سامانه قابلیت درگیری با یک هدف را داشت و مجهز به سه موشک طائر-۲ بود.

در بهار سال ۹۳ و در جریان بازدید فرمانده معظم کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه، سامانه های سوم خرداد به عنوان نمونه جدید سامانه رعد برای اولین بار به نمایش در آمد.

در این سامانه چند خودروی حامل رادار و موشک به همراه چند خودروی صرفاً حامل موشک، به یک رادار جستجو و مراقبت هوایی مانند بشیر متصل شده و جمعاً یک آتشبار سامانه سوم خرداد را تشکیل می دهند. رادار آرایه فازی مستقر شده روی پرتابگر سامانه سوم خرداد دارای ۱۷۰۰ المان بوده و توانایی هدایت همزمان ۸ موشک به سمت ۴ هدف مجزا را دارد.

سامانه سوم خرداد در نمایشگاه سال ۱۳۹۳

در سال ۹۳ برای اولین بار بود که یک سامانه ساخت داخل به توانایی درگیری همزمان با این تعداد هدف دست می یافت. همچنین موشک‌های طائر-۲ب و طائر-۲س نیز در همان نمایشگاه مشاهده شدند که نشان از تنوع موشک های مورد استفاده در این سامانه را داشت.

در توضیحات مسئولین سپاه به فرمانده کل قوا در نمایشگاه سال ۹۳ اعلام شد که سامانه سوم خرداد در آینده به موشک هایی با برد ۱۰۰ و سپس ۲۰۰ کیلومتر مجهز خواهد شد.

نسل آخر موشک‌های به کار رفته در سامانه سوم خرداد موفق به سرنگونی یکی از پیشرفته ترین و گرانقیمت ترین پهپادهای رژیم تروریستی آمریکا در نزدیکی تنگه هرمز در بامداد ۳۰ خرداد سال ۱۳۹۸ شد.

این پهپاد که از خانواده گلوبال هاوک و مخصوص عملیات های نظارتی و جاسوسی در محیط های دریایی بود پس از یک رصد طولانی از پایگاه مبدأ و به گفته وزیر محترم دفاع، ردگیری توسط رادار بومی ثامن، توسط سامانه سوم خرداد مورد اصابت موشک بومی قرار گرفته و منهدم شد.

 

سه نسل از موشک های طائر

این هواپیما در زمان اصابت موشک، ۲۲ کیلومتر از پرتابگر فاصله داشته و در ارتفاع بیش از ۱۵ کیلومتری در حال پرواز بود. بدین ترتیب، اولین شکار عملیاتی توسط یک سامانه تماماً بومی ایرانی، به نام سامانه سوم خرداد ثبت شده و سند محکمی بر توانایی بالای سامانه های بومی پدافند هوایی ایرانی چه رادارهای مراقبت و هشدار اولیه مانند ثامن و چه سامانه های موشکی ارائه کرد. پرنده شکار شده نیز مجهز به پیشرفته ترین سامانه های هشدار فعالیت راداری، هشدار قفل موشک و سامانه یکپارچه جنگ الکترونیک بود. با این وجود نتوانست در مقابل موشک ایرانی مقاومت کند.

سامانه سوم خرداد با موشک های جدید خود

هنوز مشخص نشده که اساساً گلوبال هاوک، هشداری از فعالیت سامانه های راداری ایرانی را دریافت کرده یا نه و در صورت دریافت علائم فعالیت، چرا موفق به شکستن قفل راداری نشده است؟ بدیهی است که سطح بالایی از فناوری در جستجوگر موشک سامانه سوم خرداد به کار گرفته شده که در مقابل جنگ الکترونیک پرنده آمریکایی تسلیم نشده است.

به کارگیری سامانه سوم خرداد روی یک شناور دریایی از چند جهت اهمیت دارد. ابتدا لازم به ذکر است که شناور شهید سیاوشی همان شناوری است که در ساعات ۱۱ شب ۱۸ فروردین ۱۳۹۹ و در بازگشت از یک مأموریت در جنوب شرقی جزیره فارسی، مسیر آن توسط شناور ارتش تروریستی آمریکا در خلیج فارس سد شد که با مواجهه مقتدرانه نیروی دریایی سپاه، مجبور به دورشدن از شناور مذکور شدند.

ساعت ۶ صبح روز بعد نیز مجدداً یک شناور آمریکایی راه همین شناور را سد کرد که این بار نیز خدمه شناور شهید سیاوشی با یک اقدام حرفه ای اقدام به کنار زدن شناور دشمن کردند. شاید شناور شهید سیاوشی در مأموریت مذکور حامل سامانه سوم خرداد بوده و از این جهت، ارتش تروریستی آمریکا نتوانسته باشد جلوی کنجکاوی خود را از دیدن این اتفاق بگیرد.

شلیک موشک از سامانه پدافند هوایی سوم خرداد از روی شناور دریایی

اما در وهله اول حمل سامانه سوم خرداد با شناور دریایی آن هم شناوری در ابعاد کوچک که بیشتر تحت تأثیر امواج دریا قرار می گیرد نشان از آماده شدن مقدمات توسعه کامل نمونه دریایی سوم خرداد دارد که احتمالاً روی شناورهای بعدی نیروی دریایی سپاه قابل نصب خواهد بود.

ایجاد قابلیت عملیات از دریا و شناور دریایی نیازمند رعایت نکات خاصی در سامانه است. جدا از الزامات عملکرد یک سامانه راداری و موشک در محیط سخت و خشن دریا که رطوبت بالا و دائمی از ویژگی های آن است، عملکرد رادار در ردگیری اهداف در شرایطی که سکو دائماً در حال نوسانات ناشی از امواج دریا با دامنه ها و فرکانس های مختلف است بسیار اهمیت دارد. این امر نیازمند اصلاحاتی در نرم افزار سامانه علاوه بر بهبودهای سخت افزاری است.

از سوی دیگر، شلیک موشک از سامانه سوم خرداد نصب شده روی شناور نیز نشان می دهد تغییرات نرم افزاری و سخت افزاری لازم در موشک خصوصاً جستجوگر آن لحاظ شده است تا شرایط ناپایدار سکو مانع از شلیک صحیح موشک نشود.

بنا بر این آزمایش گرم سامانه سوم خرداد نشان می دهد که متخصصین سپاه در سکوت کامل خبری کار را به انجام رسانده و پس از اطمینان از صحت آن، تصاویری از این دستاورد مهم را به نمایش گذاشته اند.

همچنین از تصاویر منتشر شده از سامانه سوم خرداد بر روی شناور شهید سیاوشی، می توان فهمید که این سامانه چند بار مورد تست و آزمایش قرار گرفته و به وجوح تفاوت میان موشک‌ها (در عکس اول و عکس از لحظه شلیک) قابل تشخیص است.

همانطور که اشاره شد بخش اصلی سامانه سوم خرداد یک خودرو حامل رادار، اتاقک خدمه و سه موشک پدافندی است. در نتیجه این سامانه به اندازه کافی کوچک و کم حجم برای جای گیری در یک شناور دریایی است که در صورت توسعه نمونه نصب شونده روی شناور، با حذف خودرو، باز هم کم حجم تر می شود.

به کارگیری موشک های پدافند هوایی سوم خرداد با برد بیش از ۱۰۰ کیلومتر روی شناورهای دریایی سپاه سبب از یک سو ایجاد یک عامل خطر برای پرنده های دشمن برای حفاظت بهتر از شناورهای سپاه در عملیات های هجومی شده و از سوی دیگر یک سکوی دریایی متحرک برای این سامانه پیشرفته و ارزشمند برای گسترش عملکرد آن به فراتر از ساحل را ایجاد می کند.

در واقع در صورتی که شناور دریایی حامل سامانه سوم خرداد در اکثر مناطق خلیج فارس در حدود ۸۰ تا ۱۱۰ کیلومتر از سواحل ایران فاصله بگیرد این سامانه قابلیت درگیر شدن با اهدافی در سواحل جنوبی خلیج فارس را خواهد داشت.

 

نمایش عرض خلیج فارس و پوشش سامانه سوم خرداد با فرض برد ۱۰۰ کیلومتر

با توجه به برد بسیار بالای سامانه های راداری مراقبتی و هشدار زودهنگام ایرانی، امکان دورتر کردن سامانه های پدافند موشکی به دورتر از ساحل به واسطه شناورهای دریایی فراهم می شود؛ امری که در نیروی دریایی ارتش نیز با ناو «دنا» که قرار است در آینده نزدیک در ناوگان جنوب عملیاتی شود نیز دنبال می شود.

افزوده شدن قابلیت پدافند هوایی موشک در بلند متوسط تا بلند و در ارتفاع بالا به واسطه موشک هایی همچون صیاد-۲ و ۳ و موشک های سامانه سوم خرداد، اتفاق مهمی در عرصه دفاعی کشور چه در زمان حال برای افزایش بازدارندگی و چه در زمان درگیری نظامی احتمالی برای ایجاد قابلیت وارد کردن ضربه به ناوگان هوایی دشمن از اهمیت بالایی برخوردار است.

افزایش کمیت در سامانه های پدافند هوایی دریایی و نیز تکمیل حلقه های مختلف آن از برد کوتاه تا بلند، عامل تکمیل کننده تلاش های فوق برای رسیدن به یک پدافند دریاپایه قابل اتکا است که امید می رود با توسعه نمونه دریایی سایر سامانه های پدافند هوایی، به زودی محقق شود.