غفلت وزارت صمت، خواب وزارت‌ امور خارجه و تجارت بین المللی که تعطیل شد!

هرچند این روزها جهان با چهره ای مغموم به جنگ تجاری با یک ویروس مشغول و اقتصادها زخم خورده است اما ناتوانی در ایجاد ارتباط های  تجاری در گذشته, بر بیماری اقتصادها افزوده است. متاسفانه ایران نیز به این ضعف دچار بوده و این روزها هر چند با تلاش مضاعف همچنان درجا می زند.

طبق آخرین آمار تجارت خارجی  در سه ماهه نخست امسال ۱۳ میلیارد و ۹۸۰ میلیون دلار گزارش شده است که ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار به صادرات و هفت میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به واردات اختصاص داشت.

نمودار تبادلات تجاری ایران با برخی از کشورها چین را در رتبه اول مقصد صادرات و سپس عراق را دومین مقصد معرفی می کند.اما آیا رقم مبادلات تجاری ایران که سال گذشته بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار گزارش شده بود رقمی است که ظرفیت واقعی صادرات ایران در سراسر دنیاست؟

اصلی ترین بازوی افزایش تجارت خارجی و یا تقویت دیپلماسی اقتصادی به ترویج و افزایش تعداد رایزنان بازرگانی و یا اقتصادی باز می گردد موضوعی که به طور رسمی می توان گفت سازمان توسعه تجارت و همچنین وزارت امور خارجه در آن غفلت های بسیاری کرده اند.

علت کاهش ۸۰ درصدی تعداد رایزن های بازرگانی چیست؟

وی افزود: همانطور که در این دو کشور اقدامات بسیار موثری در توسعه تجارت و حفظ شراکت اقتصادی علیرغم همه مشکلات به ویژه فراگیری ویروس کرونا انجام شده و حجم تجارت در افغانستان کاهش نداشته است و ایران بیش از 28درصد کل واردات افغانستان را تامین می کند و شریک اول این کشور است در سایر کشورها هم این قابلیت وجود دارد تا با تقویت جایگاه رایزنان بازرگانی و اعزام رایزن به آن کشورها سهم بیشتری از تجارت را نصیب کشورشود.

وی بیان کرد: روزانه بالغ بر ۱۰۰ پیام در ایمیل شخصی رایزن، مبنی بر درخواست مشاوره برای ایجاد فرصت صادراتی از ایران به کشور افغانستان مشاهده می شود.

جوانمرد ادامه داد: این امر بیانگر این است که رایزن بازرگانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. رایزنان علاوه بر ایجاد فرصت های صادراتی کالاها و محصولات کشاورزی، می توانند پاسخگوی درخواست صدور تجربیات و همچنین فروش خدمات مهندسی و گردشگری هم باشند.  ایران با پتانسیل بالایی که در بخش خدمات مهندسی دارد قطعا ظرفیت بسیار بیشتری از مواد معدنی و غذایی خواهد داشت.

بسته مشوق های صادراتی در سال ۹۸

آنطور که شواهد نشان می دهد مشکل اصلی سازمان توسعه تجارت از عدم اعزام رایزنان بازرگانی به کشورهای هدف عدم بودجه در این امر است اما این در حالیست که بودجه سال ۹۸ هم بیانگر رقمی تقریبا ناچیز برای تقویت بنیه رایزنان بازرگانی است.

رقم ناچیزی که حتی منجر به اعتراف دستگاه دیپلماسی به ضعف در سیستم تجاری وزارت امور خارجه شد به نحوی که سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه در این باره می‌گوید: روابط اقتصادی ایران با کشور‌های دوست هم‌پای روابط سیاسی پیش نرفته است. توسعه روابط ما بر توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی متمرکز خواهد بود.

این وزارتخانه با تاسیس معاونت سیاسی در درون شاکله خود قصد برافزایش حمایت از تجار ایرانی در کشورهای هدف کرد و حال اما نتیجه مطلوبی در دست نداشته و با پیگیری های خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان مبنی بر تماس با رایزنان اقتصادی این مجموعه برای دریافت آمار از عملکرد این نهادها به در بسته و عدم همکاری این نهادها برخورد!

روابط تجاری اولویت بر روابط سیاسی است

خالقی, دبیر خانه صنعت و معدن ایران در این باره می گوید:‌ معاونت اقتصادی سفارتخانه ها باید در پایان هر سال و حتی اتمام هر دوره از سکانداری سفارتخانه ها پاسخگو باشند که تا چه در گسترش روابط اقتصادی محور تلاش کرده اند.

وی در پایان گفت: کشورهایی نظیر ترکیه برای تجار و رایزنان بازرگانی خود شرایط  دیپلماتیک ایجاد می کنند. به طور مثال برای آن ها گذرنامه دپلماتیک صادر می کنند تا درکشورهای هدف با آزادی و حفاظت قانونی محکم تری همراه باشند. روابط تجاری برای بسیاری از کشورها آنقدر حائز اهمیت بوده و هست که گاهی بر سر یک مشکل ایجاد شده برای یک تاجر روابط سایر کشورها بر هم زده می شود.

انتخاب رایزن های بازرگانی از بخش خصوصی 

بهزاد خسروی کارشناس اقتصادی در این باره به غفلت جدی سازمان توسعه تجارت اشاره کرده و می گوید: برگ برنده کشورها در رشد تجارت فرامرزی اهمیت قابل توجه به رایزن های بازرگانی است. متاسفانه هنوز برای رایزن های بازرگانی شخصیت دیپلماتیک قائل می شوند. کشورهایی نظیر تاجیکستان و کره جنوبی هم اکنون در این مسیر پیشرفت قابل توجهی را داشته اند.

وی بیان کرد: امروزه کشورهای پیش رو و در حال توسعه نیز جایگاه رایزن های بازرگانی را به بخش خصوصی منتقل کرده اند و به نوعی رایزن ها از میان تجار خوشنام یک کشور انتخاب می شوند. قوانین تجارت بین الملل برای رایزن های بازرگانی باید بروزرسانی شود و این شخصیت ها به عنوان دیپلمات در یک جایگاه خشک قرار نگیرند. 

این کارشناس بازرگانی به عقب ماندگی در تعداد رایزنان بازرگانی اشاره کرد و گفت: متاسفانه تعداد رایزن های بازرگانی روز به روز کمتر شده و این برای جایگاه اقتصادی ایران در کشورهای همسایه خطرناک است. چرا که هستند کشورهایی که برای نشستن بر سرجای ایران در بازارهای هدف تلاش فراوان می کنند. بهتر است ایران ابتدا بازار کشورهای همسایه را اولویت رایزنی های تجاری قرار دهد.

در ادامه این بررسی ها، به گفته زادبوم رئیس سازمان توسعه تجارت که خود روزی رایزن بازرگانی بوده بر می‌خوریم که خبر از اعزام ۲۰ رایزن بازرگانی به کشور‌های هدف می‌دهد و، اما جزئیاتی از این ادعا مطرح نمی‌کند. منابع خبری در گمرک جمهوری اسلامی ایران هم از آزمون خطای این نهاد برای انتخاب این تعداد از رایزن خبر می‌دهند و اما همچنان از کمبود بودجه در این بخش گلایه می‌کنند.

تکلیف وزارت صمت در برنامه ششم توسعه

در پایان گفتنی است، آنطور که برآوردها نشان می دهد ایران جایگاه صادرات تا مرز ۳۰۰ میلیارد دلاری را نیز حتی در شرایط فعلی دارد. رایزنی و شناخت صحیح بازارهای هدف که بر عهده دیپلماسی است باید جدی گرفته شده و برای آن برنامه ریزی صحیحی صورت گیرد.