حکم الکل در خوراکی‌ها

به گزارش صراط به نقل از تبیان محور این گونه اظهار نظرها و یا پرسشهای فقهی، همان باور رایج و مشهوری است که به آن اشاره کردیم: «الکل نجس است». اما وقتی به کتابهای فقهی(مانند توضیح المسائل و یا مجموعه استفتائات مراجع عظام تقلید) مراجعه می کنیم به احکامی بر می خوریم که چندان با این باور کلی و قاطع سازگار نیست. مانند این فتوا که حضرت آیت الله سیستانی با صراحت تمام می فرماید: «الکل کلاً پاک است»(1)

تعارض بین آن باور و این فتواها سبب شده که افراد در شناخت وظیفه دچار مشکل شوند و با هر ماده ای که اسمی از الکل بر آن است با شدت و یا با تردید برخورد کنند و در واقع نداند که وظیفه شان چیست؟ برای حل این اختلاف به سراغ آن باور مشهور می رویم تا با نقد و اصلاح آن این تعارض را ریشه کن کرده و تشخیص وظیفه را بر مکلفین آسان سازیم.

واقعیت امر این است که آن جمله مشهور و معروف، نیاز به نقد و اصلاح جدی دارد که اگر چنین شد؛ هم اظهار نظرهای غیر کارشناسانه سروسامانی پیدا می کند و هم پاسخ سوالاتی که نقل کردیم به خوبی داده می شود و هم معنای فتواهایی که در این باره وجود دارد به خوبی روشن می گردد.

آیا الکل نجس است؟
با مراجعه به همان کتابهای فقهی که در بالا اشاره کردیم؛ خواهید دید که در بخش «نجاسات» (آنجا که تک تک نجاست نام برده شده و حکم هر یک بیان می شود) عنوانی به نام الکل وجود ندارد؛ بلکه آن چیزی که به عنوان یکی از نجاسات مطرح است ماده مست کننده ای است که اصل آن مایع باشد و اگر هم سخنی از شراب و یا انواع و اقسام مشروبات الکی به میان آمده، برای آن است که این نوشیدنی ها، مست کننده هایی هستند که اصلشان مایع است.

بنابراین:
1. الکل (به خودی خود) نجس نیست؛ زیرا دلیلی بر نجاست آن وجود ندارد و اگر هم حکم به نجاست مشروبات الکلی می شود دلیلش، وجود الکل در آنها نیست؛ بلکه دلیلش مست کننده بودن این مایعات است.(2)

2. اگر مایعی، مست کننده بود (چه کم و چه زیادش)؛ نجس است و نوشیدن آن حرام ؛ خواه در آن الکل وجود داشته باشد (به هر میزان و درصدی)، خواه وجود نداشته باشد.

3. اگر مایعی، مست کننده نبود (چه کم و چه زیادش)؛ چنین مایعی پاک است و حکم به نجاست آن نمی شود، خواه در آن الکل وجود داشته باشد (به هر میزان و درصدی)؛ خواه وجود نداشته باشد.

الکل (به خودی خود) نجس نیست؛ زیرا دلیلی بر نجاست آن وجود ندارد و اگر هم حکم به نجاست مشروبات الکلی می شود دلیلش، وجود الکل در آنها نیست؛ بلکه دلیلش مست کننده بودن این مایعات است یک حکم شرعی
اگر مایع نجسی را به مایع پاک و غیر نجسی اضافه کنیم مایع دوم به کلی نجس شده(3) و باید از خوردن و آشامیدن آن پرهیز کرد و نمی توان با لباس و یا بدنی که با آن مرطوب شده است نماز خواند.

بنابراین اگر ذره ای از یک مایع مست کننده (که گفتیم جزء نجاسات است) را به یک نوشیدنی پاک اضافه شود، تمام آن نجس شده و نوشیدن آن حرام خواهد شد.

تذکر مهم:
دلیل نجس شدن و به دنبال آن حرمت نوشیدن این ترکیب جدید، سرایت یک مایع نجس به درون آن است و ربطی به داشتن و یا نداشتن الکل ندارد.

منشأ آن باور مشهور و گمان ناروا
وجود الکل در اکثر قریب به اتفاق مایعات مست کننده از یک طرف و حکم به نجاست چنین مایعاتی، سبب شده تا ما گمان کنیم که خود الکل نجس است و اگر هم نوشیدن این مشروبات حرام شده دلیلش وجود الکل در آنهاست. با توضیحاتی که دادیم روشن می شود که چنین تصوری از اساس غلط است و حقیقت همان است که بیان شد.

اگر مایع نجسی را به مایع پاک و غیر نجسی اضافه کنیم مایع دوم به کلی نجس شده و باید از خوردن و آشامیدن آن پرهیز کرد و نمی توان با لباس و یا بدنی که با آن مرطوب شده است نماز خواند برخورد فقهی و کارشناسانه با کالایی که در ترکیب آن الکل به کار رفته است

ابتدا باید معلوم شود که آیا در ساخت آن کالا از مایع مست کننده، استفاده شده یا نه؟ اگر استفاده شده و یا خود آن کالا، یک نوشیدنی مست کننده است؛ بی تردید آن کالا، نجس و خوردن و نوشیدن آن هم حرام است.

ولی اگر در تهیه آن کالا، مایع مست کننده و یا نجس دیگری به کار نرفته بود؛ چنین کالایی به صرف وجود الکل در ترکیبش، نجس نیست؛ مگر آنکه ثابت شود این ترکیب موجود، مست کننده است و یا در ساختش از نجاسات (مانند مایع مست کننده) استفاده شده است.

اگر مست کنندگی و یا نجس بودن آن ثابت نشد، آن کالا پاک است؛ ضمن اینکه در صورت وجود شک در پاکی یا طهارت  چیزی، حکم به طهارت آن شده و نیازی به تحقیق و بررسی نمی باشد.(4)

نتیجه بحث
1. کالایی که در ترکیب آن الکل به کار رفته است و ما می دانیم که هیچ مایع مست کننده و یا نجسی در آن وجود ندارد و یا شک داریم که آیا در ساخت آن کالا، مایع مست کننده و یا نجسی به کار رفته است یا نه؟ پاک است و استفاده از چنین کالایی جایز خواهد بود و نیازی هم به تجسس درباره پاکی یا نجسی آن نیست(4)

2. اگر مطمئن شدیم که در تولید فلان نوشیدنی و یا خوراکی از مایع مست کننده استفاده شده و یا اصولا خود آن نوشیدنی از مست کنندهاست؛ بی شک، حکم به نجاست آن می شود و خوردن و نوشیدن آن نیز حرام خواهد بود.            

آخرین اخبار و تصاویر اجتماعی  را در سرویس جامعه صراط بخوانید.