همین چند ماه قبل در سالروز میلاد امام رضا(ع) در مشهد بزرگترین کیک جهان اسلام تهیه شد و با حضور مسئولان کشوری (وزیر ارشاد) افتتاح گشت. گرچه وزیر ارشاد بعدا" اطلاع قبلی از تهیه این کیک را تکذیب کرده و دلیل حضور خود در آن مراسم را اتفاقی خواند، اما نمی توان تاثیر حضور ایشان را در رسمیت دادن به چنین کارهایی نادیده گرفت. (جهان نیوز، کد مطلب 190134)
به عنوان سومین نمونه می توان به طبخ بزرگترین ساندویچ شترمرغ در تهران اشاره کرد که مسئولین مربوطه هدف از این کار را ترويج غذاي سالم، فرهنگ‌سازي براي استفاده از گوشت شترمرغ به عنوان گوشت سالم، بدون كلسترول، داراي سطح انرژي پايين و بالاترين سطح آهن و پروتئين عنوان کرده بودند. جالب اینکه کارشناسان کتاب رکوردهای جهانی "گینس" برای ثبت این رکورد به ایران دعوت شده بودند، ولی ساندویچ مزبور پیش از ثبت جهانی به مصرف رسید و ثبت آن ناکام ماند! (تابناک: کد خبر 21421)
متاسفانه تعداد قابل توجهی از این دست اقدامات قابل شمارش است که با یک موازنه ساده هزینه و فایده می توان نتیجه گرفت که انجام آنها مطلوب نیست. حتی برخی از این امور که وجهه مذهبی تری دارند، مانند نگارش بزرگترین قرآن، نصب بزرگترین پرچم عزا و... را نیز می توان در این دسته بندی قرار داد.
از عیوب اینگونه کارها می توان به موارد زیر اشاره کرد: وقتی در یک شب، به ظرفیت 300 هزار نفر آش نذری پخته میشود و بسیاری از مردم هم از پخت چنین آشی بی خبرند، احتمال اسراف مقدار زیادی از غذا وجود دارد. از طرف دیگر هزینه های اضافی ناشی از توزیع و... وجود دارد. اصلا" همین که چند هزار نفر از سر شب تا صبح برای یک ظرف آش انتظار بکشند، خود یک آسیب فرهنگی به شمار می رود که باید درمان شود، نه اینکه مسئولین و خبرنگاران از آن با افتخار یاد کنند. حتی برای خطاطی بزرگترین قرآن نیز مزیتی به ذهن بنده نمیرسد.
برای اینکه قضاوت بهتری نسبت به این امور داشته باشیم، پرداخت به این موضوع را با داستانی از زندگی حضرت رسول(ص) آغاز می کنم. معروف است كه روزي رسول خدا (ص) به عده اي برخورد که با بلند کردن سنگي زورآزمايي مي کردند فرمود:" اين چيست؟ گفتند: "بلند کردن اين سنگ معياري است که با آن مي فهميم قوي ترين فرد کيست." فرمود:"مي خواهيد بگويم قوي ترين و توانمند ترين شما چه کسي است؟ گفتند:" آري ،اي پيامبر خدا!" فرمود:" قوي ترين و توانمند ترين شما کسي است که هنگام خرسندي، به گناه و باطل نيفتد و خشم وي را از سخن حق دور نسازد و به هنگام قدرت، به کاري که شايسته و حق نيست، روي نياورد."
با توجه به اینکه خداوند، رسولش را الگویی برای مسلمانان قرار داده است، باید از ماجراهای زندگی حضرت پند بگیریم. در این ماجرا، رسول خدا هیچ تمجیدی از مسابقه "قویترین مردان" که ملاک قویتر بودنشان با زور بازویشان مشخص میشود، نکردند. بلکه معیار قوت انسان را چیزهایی قرار دادند که به طور خلاصه میتوان آنها را "توانایی کنترل نفس" نام نهاد.
اگر در موتورهای جستجوگر اینترنتی نظیر گوگل، کلمه " بزرگترین" را وارد کنید، بیشترین نتایجی که مشاهده می شود، عبارتند از: "بزرگترین سایت دانلود فیلم"، " بزرگترین سایت دانلود موزیک"، " بزرگترین سایت ماهواره"، " بزرگترین سایت دانلود بازی" و... . این جستجوی ساده نشان می دهد که بخش عمده ای از اعضای جامعه برای زندگی خود برنامه و هدف بزرگی ترسیم نکرده اند و لذا به دنبال دانلود فیلم و بازی و موزیک برای پر کردن اوقات فراغت خود می گردند. البته وقتی مسئولین فرهنگی کشور، بزرگترین آش نذری یا بزرگترین شیرینی خامه ای و... را با هدف بسط فرهنگ اسلامی! تدارک می بینند، شاید انتظار چندانی از مردم عادی نباشد که دنبال جستجوی "بزرگترین خصلت خوب"، "بزرگترین کار نیکو"، "بزرگترین عامل موفقیت"، "بزرگترین هدف خلقت" و... باشند.
خداوند میل به "ترین" ها را بدان علت در وجود انسان به ودیعت نهاده است که این برترین مخلوق، برای رسیدن به خالق خود انگیزه داشته باشد. زیرا خداوند خود منبعی برای تمام "ترین" هاست و انسان هرچه به این منبع بی نهایت نزدیک شود، چیزی از مسافت راه کاسته نمی شود. غربی ها طبق جهان بینی مادی، خود را با "ترین" ها در عرصه انتخاب ملکه زیبایی، بلندترین سبیل، پیرترین فرد و... سرگرم می کنند، اما ما که به منبع غنی وحی و احادیث نورانی ائمه معصومین(ع) دسترسی داریم، باید ببینیم آن بزرگواران ما را به سمت کدام "ترین" ها سوق داده اند و راه حرکت بدان سوی را چگونه برشمرده اند.
جهت اینکه نقدمان به مسئله "ترین" ها ایجابی شود، چند راهکار برای پر کردن این خلا ارائه می شود. نخستین راه، به کار گیری هنر به عنوان ابزاری جهت اشاعه "ترین" های مطلوب خداوند در جامعه می باشد. از زمان های گذشته نمونه هایی برای این کار وجود دارد. مثلا" سعدی شیرازی با اشعار زیبایی که در بوستان و نثرهایی زیبایی که در گلستان نگاشته است، سجایای اخلاقی را با استفاده از داستانهای شیرین و کوتاه، به اذهان مخاطبانش وارد کرده و در بهبود وضعیت فرهنگی جامعه خود نقش بسزایی ایفا کرده است. گرچه در زمان معاصر نیز تیغ شعر و ادبیات و رمان همچنان برنده است، اما جای فیلم و مستند را پر نمی کند. جای تاسف است که سالانه میلیاردها تومان در سینمای ایران صرف ساخت آثاری بی محتوا و یا دارای محتوای منفی میشود و در مقابل، این حجم عمده از فضای خالی در حوزه فرهنگ وجود دارد که کسی سراغ پر کردن آن نمی رود. به عنوان مثال می توان فیلمی ساخت که در آن قوت یک فرد کظم غیظ کننده نشان داده شود و این فرد به عنوان الگو و سوپرمن، مورد توجه افراد جامعه قرار گیرد. طبیعی است که نوآوری و تلاش زیاد، از پیش شرطهای خلق چنین آثاریست.
دومین راهکاری که به ذهن میرسد و انجام آن به موازات راهکار اول توصیه میشود، ایجاد عقبه فکری و اندیشه ای برای موضوع "ترین" هاست. باید رابطه بین تفریح و کار، بین بلا و ناامیدی، بین شجاعت و صبر، بین افتخار و ایمان، بین راز و مرگ، بین استاد و تجربه، بین سود و فرزند نیک، بین هدیه و عفو، بین سرمایه و اعتماد به نفس، بین گناه و ترس و... هویدا شده و راهکاری برای رسیدن از یکی به دیگری و یا پیشگیری از یکی جهت نرسیدن به دیگری تعیین شود. به عنوان یک نمونه اگر بخواهیم به رابطه بین تفریح و کار از دیدگاه معصومین(ع) نگاه کنیم، به نتایج جالبی خواهیم رسید. در جامعه کنونی، کار به عنوان ابزاری برای کسب درآمد و یافتن موقعیتی برای بیشتر تفریح کردن و بیشتر لذت بردن محسوب میشود، اما اگر کار را یک تفریح و یک ابزار کسب لذت تلقی کنیم، آنگاه نقش کار از "مقدمه کسب لذت" به "ایجاد کننده لذت" تبدیل شده و این تبدیل نقش، منجر به تقویت وجدان کاری در عاملین به کار می شود.
"ترین" های جامعه در واقع نوک پیکانی است که نشان دهنده مسیر جامعه است. همانطور که "ترین" های جامعه غرب، لاس وگاس و لیبرال دمکراسی و آرنولد و آنجلیناجولی و... می باشند، "ترین" های جامعه اسلامی انسان های معصوم و اولیاء الله هستند که خوشبختانه با استفاده از تعالیم آن بزرگواران می توان شخصیت مجسمی از آنها را برای الگو قرار دادن، ایجاد کرد. لذا اصلاح "ترین" ها در جامعه مساوی است با تغییر رویه زندگی افراد جامعه که نتیجه آن، همان هدف خداوند است از آفرینش مخلوقات.
