جایگاه راهبردی رودخانه تمدن‌ساز نیل بر هیچکس پوشیده نیست. از هزاران سال پیش تاب‌آوری اقتصادی ده‌ها میلیون نفر در سه کشور سودان، مصر و اتیوپی به جریان این رودخانه وابستگی تام و تمام داشته است.
به گزارش مهر حال با شروع فرآیند آبگیری سد النهضه اتیوپی که به جای درخواست مصر برای ده ساله بودن آن، طی سه سال انجام خواهد شد، حیات اقتصادی و اجتماعی مصر با جمعیتی که پیش‌بینی می‌شود تا ۱۰ سال آینده به بیش از ۱۴۵ میلیون نفر برسد در خطر جدی قرار گرفته است. بهره‌برداری از سد النهضه موجب می‌گردد که قاهره سالیانه حجمی در حدود ۱۱ تا ۱۹ میلیارد متر مکعب از آب نیل و در پی آن، درآمد حدود ۲ میلیون کشاورز را از دست بدهد.
مصر بشدت به آب نیل نیاز دارد. حدود ۹۰ درصد از منابع آبی مصر از رود نیل تأمین می‌شودمصر به شدت به آب نیل نیاز دارد. حدود ۹۰ درصد از منابع آبی مصر از رود نیل تامین می‌شود. همین مساله اهمیت نیل را برای زندگی و اقتصاد مصر نشان می‌دهد. حدود ۸۶ درصد از آبی که به سد اسوان می‌رسد از ارتفاعات اتیوپی سرچشمه می‌گیرد.
نیمی از رودخانه نیل در مناطق پر بارش بالای خط استوا در کشور‌های تانزانیا و کنیا و نیمی دیگر در مناطق کاملاً خشک مصر واقع شده است. مصر در طول تاریخ خود با کسب بیشترین منافع از این رودخانه و داشتن یک تمدن رودخانه‌ای، رابطه‌ای ناگسستنی با رود نیل داشته است. منافع استراتژیک، ژئوپلیتیک و اقتصادی مصر به دلیل نیاز به آب برای کشاورزی، صنعت و تأمین آب شرب ۹۰ میلیون نفر، همواره اهمیت نیل به عنوان شاخص امنیت ملی این کشور را به روشنی نمایان کرده است.
از سوی دیگر، اتیوپی از اینکه طی دهه‌ها و سده‌های گذشته نتوانسته از موقعیت ژئواستراتژیک خود به عنوان یک کشور بالادستی به لحاظ در اختیار داشتن منابع آبی فراوان بهره گیرد بسیار ناراضی و حتی خشمگین است.
در گذشته دولت آدیس‌آبابا به دلیل در اختیار نداشتن منابع مالی لازم و نیز وضعیت سیاسی ناپایدار نتوانسته بود زیر ساخت‌های مربوط به مدیریت منابع آبی خود را ایجاد کند. اکنون که اتیوپی در زمینه ایجاد زیر ساخت‌های لازم به توانمندی نسبی رسیده است به هیچ وجه حاضر نیست از حق خود در مدیریت آبی رود نیل صرفنظر کند. سد النهضه که در ۱۵ کیلومتری مرز اتیوپی با سودان ساخته شده و در صورت اتمام، بزرگ‌ترین نیروگاه برق آبی آفریقا و هفتمین سد بزرگ جهان خواهد بود.
با ورود رئیس جمهور جنگ طلب و باج گیر آمریکا به موضوع سد النهضه به نظر می‌رسد که اوضاع به مرحله خطرناکی رسیده است.
اظهار نظر جنجالی ترامپ درباره سد النهضه
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا بعد از گفتگوی تلفنی با عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر سودان درباره وضعیت سد النهضه و مسائل دیگر گفت: واشنگتن برای رسیدن به توافق النضه میان مصر و اتیوپی میانجیگری کرد، اما اتیوپی توافق را نقض کرد و ایالات متحده هم اقدام به قطع حمایت مالی از آن کرده است. از سودان خواستم به توافقی با اتیوپی و مصر درباره سد النهضه دست یابد. امیدواریم به زودی به راهکاری دوستانه دست یابیم. به مصر نیز همین را گفتم. وضعیت واقعاً خطرناک است و قاهره احتمالاً سد را منفجر کند!
این اظهارنظر جنجالی ترامپ واکنش‌های زیادی را به دنبال داشته است و ذهن تحلیلگران و ناظران امور را هم به خود جلب کرده است.
«سعید بن ناصر الغامدی» معارض مطرح عربستانی و استاد دانشگاه با انتشار یک پست توئیتری به سخنان دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در خصوص تحریک کردن مصر برای منفجر کردن سد النهضه واکنش نشان داد.
وی نوشت: «به نفع آمریکا است که کارخانه‌های تولید سلاح خود را راه اندازی کرده و تولیداتش را بالا ببرد. به همین دلیل ترامپ مانند کابوی ها، مصر را به منفجر کردن سد النهضه تحریک می‌کند تا سرازیر شدن پول‌های بیشتری را به خزانه آمریکا و کشیده شدن کشور‌های بیشتری به آغوش آمریکا را تضمین کند».
اما سئوالی که مطرح می‌شود این است که چرا ترامپ از امکان حمله مصر برای منفجر کردن سد اتیوپی سخن رانده است و آنهم در فاصله اندک مانده تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که شرق و غرب عالم آنرا رصد می‌کند؟ چرا ترامپ با این صراحت این حرف را زد به ویژه که آمریکا سرپرستی گفتگو‌های میان سه کشور مصر، سودان و اتیوپی درباره سد النهضه را برعهده دارد؟
هانی رسلان کارشناس مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام این را به مثابه پیامی به اتیوپی دانسته که ادامه روند این سیاست تبعات وخیمی برایش به دنبال دارد. برخی از کارشناسان هم نظر با هانی رسلان این را به مثابه دادن چراغ سبز به مصر برای حمله به سدالنهضه می‌دانند. از دیدگاه این ناظران، السیسی باید فرصت را غنیمت بشمارد و کار را تمام کند و به کابوس چند ساله مصری‌ها پایان دهد. برخی دیگر از کارشناسان هم نظر با هانی رسلان این را به مثابه دادن چراغ سبز به مصر برای حمله به سد النهضه می‌دانند. از دیدگاه این ناظران السیسی باید فرصت را غنیمت بشمارد و کار را تمام کند و به کابوس چند ساله مصری‌ها پایان دهد
از نگاه این ناظران، مصر باید از منافع و امنیت آبی خود حفاظت کند و این سد را هدف قرار دهد و ویران کند و همه تبعات آنرا قبول کند به ویژه که توان نظامی برای این کار را دارد و نیروی هوایی کارآمدی دارد.
برخی دیگر از ناظران هم برای باور هستند که قاهره باید به جنگ نیابتی روی آورد و دشمنان اتیوپی در شاخ آفریقا را علیه آن مورد حمایت قرار دهد از جمله حمایت از جنبش آزادسازی منطقه اوگادین سومالی که اتیوپی به خاک خود ملحق کرده است و نیز جنبش‌های اسلامی داخل اتیوپی و همچنین حمایت از اریتره در اختلافات مرزی این کشور با اتیوپی و دامن زدن به این اختلافات به ویژه که دستگاه اطلاعاتی مصر در شاخ آفریقا توان کافی را دارد.
برخی دیگر، اما دیدگاه دیگری دارند و نظرشان این است که مصر با وضع پیش آمده کنار بیاید و خسارات و تلفات ناشی از آن بپذیرد و از جنگ پرهیز کند که با توجه به انتقاد‌ها روز افزون در مصر و شیوه تعامل دولت مصر تاکنون در برخورد با بحران سد النهضه این امر بعید است.
پاسخ کوبنده اتیوپی به باج گیری ترامپ
آبی احمد نخست وزیر اتیوپی اعلام کرد: اتیوپیایی‌ها سد النهضه را تکمیل خواهند کرد و هیچ گریزی از آن نیست. هیچ قدرتی نمی‌تواند مانع اتیوپی از تکمیل پروژه احداث سد النهضه شود، قبلاً هیچکس نتوانست جلوی احداث این سد را بگیرد و در آینده هم نخواهد توانست. آدیس آبابا بار‌ها پایبندی خود را به همکاری با کشور‌های حوزه رود نیل برای تقسیم آب این رودخانه براساس معیار‌های معقول و عادلانه اعلام کرده است. از زمانی که اتحادیه آفریقا متولی پرونده سد النهضه شده پیشرفت‌های چشمگیری در این این زمینه حاصل شده‌است و این موضوع نشان می‌دهد که اتحادیه آفریقا توانایی حل و فصل این مشکل را دارد. این سخنان به نوعی متضمن تهدیدات نظامی است تا اتیوپی مجبور شود به شروط غیرعادلانه زیادی تن بدهداین سخنان به نوعی متضمن تهدیدات نظامی است تا اتیوپی مجبور شود به شروط غیر عادلانه زیادی تن بدهد. آدیس آبابا این تهدیدات و اهانت‌ها علیه حاکمیت ملی خود را بی نتیجه و برخلاف مقررات بین المللی می‌داند، بنابراین اتیوپی هرگز سر تسلیم در برابر هیچ تهدیدی فرود نخواهد آورد.
وزارت خارجه اتیوپی هم به اظهارات ترامپ درباره امکان انفجار سد النهضه از سوی مصر واکنش نشان داد و سفیر ایالات متحده در آدیس بابا را احضار کرد.
وزارت خارجه اتیوپی در بیانیه‌ای اعلام کرد که سفیر آمریکا در آدیس آبابا در پی اظهارات اخیر رئیس جمهور این کشور مبنی بر احتمال انفجار سد النهضه از سوی مصر به وزارتخانه احضار و مراتب اعتراض به وی ابلاغ شد.
اما جدای از اینکه بحران سد النهضه باید از راه گفتگوی مسالمت آمیز حل و فصل شود؛ می‌توان گفت که دونالد ترامپ رئیس جمهور انتخاباتی در آستانه برگزاری انتخابات به هر دری می‌زند تا برگه‌های بیشتری به نفع خود جمع کند از فشار خرد کننده به سودان برای عادی سازی روابط با تل آویو گرفته که خارطوم تن به این کار داده است تا به راه انداختن جنگی دیگر میان دو کشور آفریقایی با هدف فروش بیشتر تسلیحات آمریکایی و رونق دادن به شرکت‌های اسلحه سازی و نظامی آمریکا.
نتیجه اینکه مصر نباید فریب ترامپ را بخورد و راه درست، دست یابی به توافقی دراین باره میان مصر و سودان و اتیوپی است.
