موضع گیری مقامات سیاسی آنکارا علیه آمریکا به خاطر تحریم هایی که علیه ترکیه اعلام شده، همچنان ادامه دارد. اما دست کم در شرایط کنونی، کسی نگران احتمال اعلام تحریم از سوی اتحادیه اروپا نیست. چرا که ظاهراً این اتحادیه چشم خود را به آمریکا دوخته و منتظر آن است که پس از استقرار کامل و تثبیت موقعیت جو بایدن و تیم او، موضع گیری نهایی جهان غرب در قبال مشی سیاسی منطقه ای و فرا منطقه ای ترکیه نیز روشن شود.
اما نباید چنین تصور کنیم که اتخاذ این موضع نسبتاً نرم در برابر ترکیه، یک مکانیسم خودکار، خودجوش و یا یک پدیده تصادفی و اتفاقی بوده است. شواهد نشان می دهد، کسی که در این میان، نقش حیاتی را ایفا کرده و حرف آخر را زده، کسی نبوده جز آنگلا مرکل.
در شرایطی که برخی جریانات تندرو ملی گرا در فرانسه و هلند، علیه ترکیه موضع گرفته اند، صدر اعظم آلمان به داد اردوغان رسیده و فشارها را کاسته است.
آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان نقش مهمی در تعدیل مواضع کشورهای اروپایی علیه ترکیه ایفا کرده و این احتمال وجود دارد که در صورت کنار رفتن او از قدرت، شرایط برای ترکیه دشوار شود.
خشم ماکرون و پادرمیانی مرکل
بخشی از وقت و توان دیپلماتیک امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه، وزیر خارجه کابینه او لودریان و همچنین بخشی از توان مجلس سنای فرانسه در سال 2020 میلادی، صرف آن شد که در برابر ترکیه، یک موضع سفت و سخت اتخاذ شود.
ماکرون ابتدا سعی کرد چند کشور اروپایی را علیه ترکیه تحریک کند و آنان را برای حمایت از پروژه تحریم ترکیه به میدان بیاورد، سپس در قبرس و یونان از همه امکانات پیدا و پنهان خود بهره گرفت تا تیم اردوغان را در آچمز قرار دهد، پس از آن سراغ عبدالفتاح سیاسی مصر رفت و در داخل خاک لیبی نیز با اتخاذ تدابیر شگرف و پناه بردن به جنگ اطلاعاتی – امنیتی و حتی قدرت نمایی دریایی، تلاش کرد همه را علیه ترکیه بسیج کند و نشان دهد که دولت اردوغان نباید در شرق مدیترانه تحرک خاصی داشته باشد.
پس از آن، ماکرون سراغ ناتو رفت و بارها از ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو خواست، در برابر ترکیه اقدامی انجام دهد، سپس به دنبال آن افتاد که در پرونده قره باغ برای ترکیه مشکل ایجاد کند. اما تقریباً در هیچکدام از این بازی ها، ماکرون نتوانست توپ را داخل دروازه کند.
آخرین تیر او نیز تلاش برای اقناع سران اتحادیه اروپا بود تا یک تحریم اقتصادی درست و درمان بر روی میز گذاشته شود و اروپا صاحب ابزاری شود که بتواند با آن، ترکیه را مهار کند.
اما این بار هم نتیجه ای حاصل نشد و دو عامل مهم، ترکیه را نجات داد. عامل نخست، همراهی برخی کشورهای اروپایی نظیر مالت و ایتالیا با ترکیه بود و عامل دوم که بدون شک نقش مهم تری داشته، امانوئل ماکرون صدراعظم کشوری بود که ریاست موقت اتحادیه اروپا را در اختیار دارد.
در برابر اصرار و سماجت ماکرون در مورد ضرورت تنبیه کردن ترکیه، کار به جایی رسید که مرکل ناچار شد از یک دوست قدیمی به نام جو بایدن کمک بگیرد. دوستی که اگر چه هنوز سوگند ادا نکرده و سکان را در دست نگرفته اما نفس تماس او با ماکرون، آب بر آتش ریخت و اروپا را به این تصمیم نهایی رساند که فعلاً صبر کنند.
زمانی برای تشکل از مرکل
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، شب گذشته در تماسی که به وسیله ویدیو کنفرانس برقرار شد، با صدراعظم آلمان گفتگو کرد و بر این مساله تاکید کرد که ترکیه حاضر است در روابط خود با اتحادیه اروپا، صفحه نوینی بگشاید.
اردوغان در این گفتگو، از مرکل به خاطر تلاش‌های سازنده او تشکر کرد. اما در عین حال، با بیانی کنایی که واضح بود مقصود او ماکرون است، رفتارهای برخی سران اروپایی را به عنوان اقداماتی توصیف کرد که به مذاکرات ترکیه و اتحادیه اروپا، آسیب می رسانند.
دلایل مهم مدارای مرکل با اردوغان
روابط اردوغان و مرکل در سالیان گذشته، همواره با فراز و فرود توام بوده است. همین چند سال پیش بود که اردوغان از برخی مواضع آلمان چنان خشمگین شد که حتی اجازه نداد نیروی هوایی آلمان از انجرلیک استفاده کند. اما مدتی بعد، فضا آرام شد و مرکل در سفر به ترکیه، آینه قدیمی ارزشمندی را به عنوان هدیه از رئیس جمهور ترکیه گرفت که عکس آن زینت بخش روزنامه ها شد.
تحلیل گران بر این باورند که مرکل، به عنوان یک سیاست مدار باتجربه، به دنبال هیجان و تنش نیست و به دنبال آن است که به جای موضع گیری تند در برابر ترکیه، از راه تفاهم، امتیاز دادن و امتیاز گرفت، ترکیه را آرام کند.
به ویژه در شرایطی که پای 5 میلیون پناهجوی پا به رکاب آماده سفر به اروپا در میان باشد، مرکل، زودتر از دیگران عمق فاجعه را می فهمد و همواره بر این مساله تاکید می کند که باید با ترکیه مدارا کرد.
علاوه بر مساله پناهجویان و در نظر گرفتن مصلحت و امنیت آینده کل قاره اروپا، یکی دیگر از اولویت های حساس و حیاتی آنگلا مرکل، در پرونده ترکیه، مسائل داخلی خود این کشور اروپایی است که بیش از یک میلیون شهروند ترکیه ای دارد و علاوه بر این مسائل حاشیه ای دیگری همچون فعالیت انواع و اقسام باندهای پنهانی وابسته به پ.ک.ک نیز در میان است و همه این ها ایجاب می کند که آلمان ناچار شود به طور مداوم با ترکیه در حال گفتگو و در ارتباط مداوم باشد و اجازه بروز تنش ندهد.
اروپا و ترکیه، پس از مرکل
روز یکشنبه 26 سپتامبر 2021 (چهارم مهرماه 1400)، تاریخی است که به عنوان روز انتخابات آلمان در نظر گرفته شده و ظاهراً قرار است در آن تاریخ، فرد دیگری جای مرکل را بگیرد و او پس از 16 سال، با دنیای سیاست، خداحافظی کند.
صدراعظم آلمان که از سال 2005 تاکنون قدرت را در آلمان در دست دارد اعلام کرده که برای پنجمین دوره متوالی نامزد ریاست دولت فدرال نخواهد شد و جای خود را به فرد جوان تری خواهد داد که احتمالاً، آنگرت کرامپ کارنباوئر، رهبر کنونی حزب دموکرات مسیحی است.
مرکل در 15 سال اخیر، نه تنها سکان دار هدایت کشوری بوده که به عنوان دارنده چهارمین اقتصاد جهان شناخته می شود، در عین حال، کانون ارتباطی مهمی برای تنظیم روابط آمریکا، روسیه، چین، کشورهای عربی و ترکیه با اتحادیه اروپا بوده است.
اگر چه به طور مداوم گفته می شود که یک فرد نمی تواند در جهان غرب چندان تاثیرگذار باشد و همچین گفته می شود که ریاست دوره ای نقشی در هدایت اتحادیه اروپا ندارد، اما واقعیت این است که در صورت کنار رفتن سیاست مدار معتدلی همچون مرکل و احتمال قدرت گرفتن چهره های تند و ملی گرا، ترکیه در تنظیم روابط آتی خود با اتحادیه اروپا، با مشکلات جدیدی روبرو خواهد شد.
