امسال دولت با کاهش درآمدهای نفتی خود سعی به اصلاح نظام بودجهریزی و تأکید بر ایجاد درآمد پایدار برای اداره کشور به خصوص درآمدهای مالیاتی داشته است. اما با همهگیری ویروس کرونا و تأثیرات منفی آن بر بخشهای اقتصادی دیگر نمیتوان به درآمدهای مالیاتی امید چندانی داشت.
به گزارش ایرنا همچنین از طرفی کاهش منابع و درآمدهای دولت از بخشهای مالیات و عوارض با افزایش هزینههای جاری دولت در بخش بهداشت و درمان و افزایش چشمگیر هزینههای حمایتی دولت همراه شده است؛ بنابراین دولت اقدام به خصوصیسازی و واگذاری بخش قابلتوجهی از اموال تحت مالکیت خود کرده است. اما با توجه به رکود چندساله حاکم بر اقتصاد کشور به علت تحریمها جبران خسارتهای ناشی از کرونا بر اساس این اقدام دولت کار بسیار دشواری است.
سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ ایران دچار کاهش سرمایه ثابت در اقتصاد شد و این امر سبب کاهش ظرفیت بالقوه تولید و به دنبال آن کاهش رفاه شده است. از سوی دیگر بالا بودن نرخ تورم برای دو سال پیاپی ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ و همچنین ادامه روند در سال ۱۳۹۹ سبب کاهش توانایی بنگاههای اقتصادی برای ادامه فعالیت شده است. تداوم این روند بر معیشت دهکهای پایین تأثیرات مخرب و صعبالعلاج خواهد داشت.
بر طبق آنچه گفته شد شیوع ویروس کرونا به متأثر شدن شدید تقاضای کل و عرضه کل در اقتصاد ایران منجر شده است. به این صورت که در بخش تقاضا مصرف خانوار به علت کاهش درآمد، عدم تمایل برای خرید، افزایش پسانداز به دلیل نا اطمینانی از آینده و کاهش صادرات به دلیل ملاحظات تحریمی و بهداشتی کشورهای طرف تجاری بهشدت کاهش پیداکرده است. از طرف عرضه نیز با شوکهایی مانند تعطیلی اجباری بخش عمدهای از خدمات، افزایش هزینه و سخت شدن واردات مواد اولیه و آسیب دیدن زنجیره تولید کالا روبهرو است. بر اساس دستهبندی انجامشده از رستههای کسبوکارهای آسیبدیده از بیماری کرونا ۱۴ رسته اصلی از شیوع ویروس کرونا آسیب جدی دیدهاند.
بیکاری نزدیک به سه میلیون نیروی کار در کرونا
بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، بین ۷.۵ تا ۱۱ درصد از کالا و خدمات اقتصاد درنتیجه شیوع ویروس کرونا کاهش خواهد یافت. همچنین بین ۲.۸ تا ۶.۴ میلیون نفر از شاغلین فعلی، متأثر از شیوع ویروس کرونا، شغل خود را از دست خواهند داد.
طبق گزارش سازمان تامین اجتماعی؛ بنا به تخمین یکی از پژوهشهای انجامشده در مرکز آمار و دادههای هیات امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوقهای تابعه حدود ۷.۶۴ میلیون نفر (۳۰ درصد) شاغلین کشور در بخش غیررسمی اشتغال دارند. با این فرض که ۴۰ درصد از نیروی کار غیررسمی در سه دهک پایین درآمدی هستند طبق تخمین سه میلیون نفر شاغل بخش غیررسمی بهشدت به حمایت اجتماعی نیاز دارند.
بر اساس گزارش موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، در اردیبهشتماه سال ۱۳۹۹ با شیوع بیماری کرونا، بسیاری از فعالیتهای اقتصادی در واحدهای صنفی تعطیل شد و اشتغالزایی آنها بهشدت درخطر افتاده است. بر اساس بررسیهای انجامشده تا قبل از بازگشایی اصناف کمخطر و متوسط ریسک در سطح کشور، در اصناف توزیعی از ۹۵۰ رسته حدود ۱۱۵ رسته فعال و بقیه غیرفعال و یا دارای فعالیت اندک بودهاند. در اصناف تولیدی نیز از ۹۸۱ رسته، تنها ۸۰ رسته شغلی فعال و بقیه غیرفعال و یا دارای فعالیت اندک بودهاند. این وضعیت برای اصناف خدماتی و خدمات فنی بسیار نگرانکننده بود و تقریباً رستههای شغلی این دو گروه از اصناف با تعطیلی مواجه هستند. با توجه به محاسبات انجامشده یک کاهش اشتغال موقتی حداقل سه میلیون نفر در اصناف مشاهده میشود. در بین گروههای چهارگانه اصناف، اصناف توزیعی با ۳۵ درصد کاهش شغل با کمترین کاهش مواجه شدهاند، اما به دلیل سهم بالای آن در ایجاد اشتغال این کاهش بسیار بالا است.
اتاق اصناف ایران؛ ۵۷ گروه صنفی از کرونا آسیب دیده و در مجموع ماهانه بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان (فقط شامل اجاره و دستمزد حداقلی کارکنان طی دو ماه اول شیوع کرونا) خسارت ایجاد شده است. طبق این محاسبات، در حدود ۱.۴۵ میلیون واحد صنفی به طور مستقیم از کرونا آسیب دیدهاند. برآورد شده تا پایان سال جاری، مجموع خسارات وارده حداقل به ۲۰۲.۵ هزار میلیارد تومان برسد.
خسارت بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومانی به کشاورزی و امنیت غذایی
بررسی شواهد آماری نشاندهنده اثرگذاری ۷.۸ درصدی شیوع ویروس در بخش مصرف و ۱۰ درصدی در بخش صادرات، در ماه اسفند ۱۳۹۸ است و درنتیجه میزان حداقل خسارت ناشی از این بحران در ماه اسفند ۱۳۹۸ در حدود سه هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان در بخش مصرف و ۷۰۰ میلیارد تومان در بخش صادرات تخمین زده میشود. تداوم شیوع ویروس کرونا در ماههای فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ توانسته است دامنه خسارتها را بهصورت تصاعدی گسترش دهد.
همهگیری ویروس کرونا سبب افت قابلتوجه میزان صادرات محصولات کشاورزی ایران شده است. این خسارات به میزان ۱۱۴.۱۶۷ هزار میلیارد ریال برای ۶۰ هزار و ۵۷۹ واحد تا اردیبهشت سال ۱۳۹۹ برآورد شده است.
درآمد کشاورزان بهطور متوسط ۷.۸ درصد کاهش یافت و همچنین با توجه به کنترل و محدودیتهای اعمالشده در مبادی گمرکات ایران، تجارت در بخش کشاورزی نیز با ۱۰ درصد زیان روبرو شده است. مجموع خسارت وارده بر بخش کشاورزی حدود ۱۱.۵ هزار میلیارد تومان گزارش شده است.
کاهش ۱۶ میلیارد دلاری تجارت خارجی در دوران کرونا
خسارت ۹ هزار میلیارد تومانی فرهنگ، گردشگری و صنایع دستی با شیوع کرونا
بر اساس گزارش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۰ میلیون نفر گردشگر خارجی وارد کشور شدهاند و انتظار میرود به این دلیل که فصول بهار و تابستان زمان مناسبی برای ورود گردشگران خارجی به کشور است بیش از ۷۰ درصد این درامدهای ارزی ناشی از ورود گردشگران در سال ۱۳۹۹ در معرض خطر قرارگرفته و فعالان بخش گردشگری با کاهش ۸۰ درصدی فروش خود روبرو شدهاند.
پیامد استمرار وضعیت بحرانی همهگیری کرونا و تعطیلیهای سراسری مراکز فرهنگی، هنری و رسانهای و همچنین توقف رویدادهای متنوع ملی و بینالمللیِ بخش فرهنگ، هنر و رسانه در ۶ ماه نخست امسال، خسارات بسیاری را بر کسب و کارها و فعالان اقتصادی بخش وارد آورد.
بنابر فرآیند ثبت اطلاعات فعالان اقتصادی آسیب دیده برای ارائه به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ۱۸۶ هزار نفر فعال آسیب دیده، شناسایی و میزان خسارت وارده بر سه رسته اصلی فعالیتهای اقتصادی فرهنگی، هنری و رسانهای بر مبنای اطلاعات دریافتی تا پایان شهریور ماه ۹۹، حدود سه هزار میلیارد تومان و با تخمین منطقی تا پایان آذرماه بیش از چهار هزار میلیارد تومان برآورد شد.
علاوه بر این شاغلان رسمی بیکار شده در تأسیسات گردشگری از ابتدای شیوع کرونا تا پایان مردادماه سال جاری ۷۸ هزار و ۵۰۵ نفر بودهاند.
همچنین حوزههای فرهنگی، رسانهای و هنری نیز بنا به گفته فعالان و مسوولان این بخش بیش از پنج هزار میلیارد تومان آسیب دیدهاند.
کرونا ۲۵ هزار میلیارد تومان به بخشهای درمانی خسارت زد
همچنین با توجه به خسارتهای شدید شیوع کرونا و تحریمها، کارانه کادر درمانی بیمارستانهای دانشگاهها و دانشکدههای علوم پزشکی تا پایان تیرماه جاری بالغ بر ۹ هزار میلیارد تومان است که از این مبلغ ۵.۶ میلیارد تومان مربوط به معوقات سال ۱۳۹۸ است که مقرر شده پرداخت شود. اما معوقات امسال با مشکل در تامین اعتبار برای پرداخت روبهرو هستند. علاوه بر این در حوزه تحقیقات و فناوری بخش بهداشت در حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان خسارت به کشور وارد شده است.
علاوه براین در حوزه درمان خسارات واردشده ذیل سازوکارهای مختلف شامل افت درآمدهای اختصاصی بیمارستانها به شکل متوسط ۳۰ درصد بوده که در هفت ماهه (منتهی به مهر) امسال باعث کاهش درآمد به میزان پنج هزار میلیارد تومان شده است.
هزینه اقلام حفاظتی برای بیماران و کادر درمان نسبت به سال گذشته چهار هزار میلیارد تومان افزایش داشته است.
افزایش ساعت کاری سبب پرداخت ۴۴۵ میلیارد تومان پرداختی اضافه به کادر درمان شده است.
ارتقای سیستم اکسیژن طبی در بیمارستانهای علوم پزشکی در حدود ۲۵۰ میلیارد تومان هزینه در بر داشته است.
هزینه تامین تجهیزات پزشکی مراکز درمانی کشور به میزان ۵.۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
ناتوانی در پرداخت اعتبارات مربوط به بیماران روانی، سوختگی، مسمومین و مصدومین غیر تصادفی، بیماران خاص و صعبالعلاج به میزان ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
درآمد آزمایشگاههای دولتی و غیر دولتی به دلیل عدم مراجعه حضوری به ترتیب به میزان ۵۰۰ میلیون تومان و ۲ هزار میلیارد تومان افت داشته است. همچنین هزینه تفکیک محیطهای بیماران در آزمایشگاههای کشور به میزان ۲۵ میلیارد تومان افزایش هزینه داشته است.
هزینه خرید تجهیزات و لوازم آزمایشگاهی مورد نیاز برای انجام تستهای تشخیصی مولکولی کووید ۱۹ به میزان ۳۷۵ میلیارد تومان بود و در مجموع خسارت وارد شده به حوزه سلامت ناشی از بیماری کرونا در حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان تخمین زده میشود.
خسارت ۱۵۰ میلیارد تومانی کرونا به بخش جوانان
کرونا و خسارت بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومانی به بیمه
همچنین توقف و کاهش بخش عمده انجام بازرسی دفاتر قانونی اشخاص حقوقی در ماههای اسفند ۱۳۹۸ و فروردین و اردیبهشتماه سال جاری بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان فرار مالیاتی به همراه داشته است. علاوه بر اینها در سال ۱۳۹۸ بیش از ۹۵۰ هزار نفر از رانندگان حملونقل درون و برونشهری با پرداخت ۱۳.۷ درصد حق بیمه سهم خود، از ۱۳.۵ درصد سهم هدفمند سازی یارانهها برخوردار بودهاند که با توجه به وضعیت جاری، مبلغ امهال حق بیمه سهم راننده در دوماهه اول سال ۱۳۹۹ بابت هرماه بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان است.
ضرر ۲۵ هزار میلیارد تومانی کرونا به بخش حمل و نقل
در صورت ادامه وضع موجود حداقل کاهش درآمدی سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ برای ۶ ماهه دوم سال در بخش مسافری در سه زیر بخش جادهای، ریلی و هوایی به ترتیب ۲.۶، ۰.۳۱ و ۱۹.۳ هزار میلیارد تومان برآورد میشود. همچنین در بخش باری نیز در هر سه زیر بخش جادهای، ریلی و هوایی به ترتیب ۰.۳۶، ۰.۸ و ۱.۷۱ هزار میلیارد تومان حداقل کاهش درامد برآورد میشود.
خسارت ۸۷۰ میلیاردی کرونا به آموزش و پرورش
کرونا و آسیب یک هزار میلیارد تومانی شرکتهای دانش بنیان و استارتاپها
بر اساس آخرین آمار موجود در معاونت علمی و فناوری رییسجمهور و صندوق نوآوری و شکوفایی، به بیش از ۴۰۰ شرکت آسیب دیده از کرونا در حدود پنج هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال تسهیلات ویژه تخصیص یافته است.
همچنین بوسیله صندوقهای غیردولتی پژوهش و فناوری از شرکتهای فناور غیر دانشبنیان نیز که از این بیماری آسیب دیدهاند، حمایتهایی به وسیله این معاونت و صندوق نوآوری و شکوفایی انجام شده است. در این راستا به بیش از ۹۲ شرکت بیش از ۶۱۰ میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شد. با توجه به حمایتهای انجامشده در این معاونت، صندوق نوآوری و شکوفایی و سایر صندوقهای و سازمانهای حمایتی در حوزه دانشبنیان از مشاغل آسیبدیده، برآورد میشود بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال به این حوزه خسارت وارد شده باشد. به این مبلغ میبایست افت میزان فروش شرکتهای دانشبنیان که در سال گذشته بالغبر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان بوده است را نیز اضافه نمود که متأسفانه آمار دقیقی از آن در دسترس نیست.