اغراق آمیز نیست اگر گفته شود، در کنار مزیت بزرگی همچون ویژگی های جغرافیای دریایی، مهم ترین مشکل ترکیه، تامین هزینه های دشوار در بخش انرژی است.
به گزارش تسنیم ترکیه برخلاف کشور ما، نفت و گاز کشف شده و به بهره برداری رسیده قابل توجهی ندارد و هر سال ناچار است به طور میانگین، پنجاه میلیارد دلار از درآمدهای خود را صرف واردات نفت و گاز کند.
شهروندان ترکیه در حال حاضر برای خریدن هر 1 لیتر بنزین، رقمی نزدیک به 8 لیره پرداخت می کنند و جالب اینجاست که با اختلافی بسیار ناچیز، گازوئیل نیز با همین قیمت به فروش می رسد.
در نتیجه شبکه حمل و نقل ترکیه و همچنین کشاورزی این کشور، پول هنگفتی برای تامین سوخت پرداخت می کند و این موضوع، بر تمام ابعاد زندگی شهروندان ترکیه تاثیر می گذارد.
در همین حال، فعالیت نیروگاه های گازی نیز مقرون به صرفه نیست و تولید برق آبی همواره اولویت نخست تولید برق در ترکیه بوده است. اما چند سالی است مقامات آنکارا برای گذار از این شرایط سخت، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر را به عنوان یک استراتژی مهم انتخاب و بر روی آن سرمایه گذاری کرده اند.
انرژی بادی، انرژی نور خورشید و استفاده از منابع ژئوترمال، از مهم ترین نقاط تمرکز دولت اردوغان برای تامین انرژی و پایین آوردن قیمت نهایی آن است.
«ژئوترمال»، تبدیل گرمای دل زمین به برق
پیش از آن که به موفقیت های همسایه غربی در حوزه انرژی تجدیدپذیر بپردازیم، لازم است تعریف ساده و کوتاهی از «ژئوترمال» ارائه دهیم.
انرژی زمین گرمایی یا ژئوترمال چیست؟ انرژی زمین گرمایی، در واقع یک منبع انرژی تجدیدپذیر (پایان ناپذیر) است و همچنین به عنوان منبع انرژی پاک شناخته می‌شود، زیرا گاز‌های گلخانه ای آسیب زا تولید نمی‌کند.
این انرژی، از نقاط عمیق و از سنگ ها و سیالات گداخته (ماگما) که دمای بسیار زیادی دارند و کیلومترها زیر زمین هستند نشأت می‌گیرد. واژه ژئوترمال ریشه یونانی دارد. ژئو به معنی زمین و ترمال به معنی گرما است. این واژه اقتباسی مستقیماً معنی آن یعنی گرمای زیر سطح زمین را در بر دارد. این انرژی در طول روزگاران و هزاران سال پیش توسط تجزیه و واپاشی مواد معدنی و جنگل‌ها شکل گرفته است و امروزه برای تولید برق مورد استفاده قرار می گیرد.
مهم ترین عملیات در بهره برداری از این نوع انرژی، حفاری و فرستادن لوله های بزرگ به عمق صدها متری زمین است. استفاده از انرژی زمین گرمایی برای تولید برق به عنوان یک صنعت جدید شناخته شده است.
ایتالیایی ها برای اولین بار در سال 1904 یک توربین ژنراتور را با استفاده از بخار طبیعی از زیر زمین طراحی کردند. در سال 1960 اولین عملیات موفقیت آمیز نیروگاه تولید برق در مقیاس بزرگ در آمریکای شمالی انجام شد.
بسیاری از نیروگاه های انرژی زمین گرمایی در اطراف کالیفرنیا، هاوایی، نوادا، اتاوا، ایدیهو و مونتانا قرار دارند. تبدیل انرژی زمین گرمایی به انرژی الکتریکی در نیروگاه انجام می شود. در نیروگاه ها با استفاده از بخار آب داغ ناشی از انرژی زمین گرمایی برای به چرخش در آوردن توربین ها و تولید برق استفاده می شود.
ترکیه دارنده مقام نخست اروپا و مقام چهارم جهان در «ژئوترمال»
آن گونه که رئیس جمهور ترکیه می گوید، حالا این کشور به شدت به دنبال استفاده از منبع ارزشمند و مهم «ژئوترمال» یا انرژی زمین گرمایی است.
رجب طیب اردوغان، دیروز در جمع کارآفرینان و دانشمندان و متخصصین حوزه انرژی گفت:«در سال 2002 میلادی سهم ما در تولید برق به شیوه ژئوترمال، تنها 18 مگاوات بود و حالا این مقدار به 1613 مگاوات رسیده است.»
به گفته رئیس جمهور ترکیه، امروزه این کشور 63.5 درصد از انرژی مورد نیاز خود را به شیوه ملی و خودکفا تامین می کند و از این میزان، 52 درصد آن، انرژی تجدیدپذیر و پاک است.
در حال حاضر 58 ایستگاه تولید برق گرمازمین به طور رسمی ثبت شده و در حال فعالیت هستند و با توجه به درخواست های صورت گرفته، پیش بینی می شود که در چند سال آتی، تعداد این نیروگاه ها به بیش از یک هزار مورد برسد.
اردوغان همچنین به این موضوع اشاره کرده که ظرفیت استخدام در حوزه تولید انرژی ژئوترمال بالا است و تنها در 4 نیروگاه مانیسا، 1 هزار و 700 نفر استخدام خواهند شد.
ایران و انرژی «ژئوترمال» یا انرژی زمین گرمایی
نخستین نیروگاه ژئوترمال ایران در حوالی مشکین شهر در استان اردبیل و در دامنه کوه سبلان احداث شده است. این پروژه، قرار است اواخر سال جاری به بهره برداری برسد و ایران با بهره برداری از نیروگاه زمین گرمایی مشکین شهر به عنوان نهمین کشور دارنده فناوری زمین گرمایی به باشگاه جهانی کشورهای دارنده ژئوترمال خواهد پیوست.
در فاز نخست با راه‌اندازی نیروگاه زمین گرمایی مشکین شهر در مرحله اول مقدار پنج مگاوات انرژی برق به شبکه برق‌رسانی مشکین شهر تزریق خواهد شد.
هم اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا بخشی از تامین برق توسط نیروگاه های زمین گرمایی صورت می‌گیرد و بیش از 13 هزار مگاوات برق توسط همین نیروگاه‌ها تولید می‌شود.
بیشترین ظرفیت نصب شده مربوط به آمریکاست. بعد از آن در کشورهای آتش فشانی همچون ایسلند، نیوزلند، فیلیپین و ژاپن به سراغ تولید برق از گرمای زمین رفته اند و آلمان و ترکیه نیز در این حوزه، وارد شده اند.
آیا ژئوترمال، مقرون به صرفه است؟
برخی از کارشناسان معتقدند که خرج کردن پول در بخش ژئوترمال، یک ریسک بزرگ و یک روند تولیدی بسیار گرانقیمت است و و از آنجایی که ایران در دو حوزه خورشیدی و بادی، مزیت ها و ظرفیت های خاصی دارد، بهتر است در این دو حوزه کار شود. اما هواداران انرژی گرمازمین بر این باورند که مزیت اصلی این بخش، 24 ساعته بودن روند تولید است.
انرژی خورشیدی فقط در نیمی از شبانه روز می تواند برق تولید کند و انرژی بادی نیز مشروط و منوط به وزیدن باد است. اما ژئوترمال، یک انرژی مداوم، لاینقطع و بدون گسست است و ظرف مدتی کوتاه، سرمایه گذاری اولیه باز می گردد.
البته از بسیاری جهات، ترکیه از حیث تولید و بهره برداری انرژی با ایران قابل مقایسه نیست. به عنوان مثال، بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی ترکیه، در حل حاضر 68 درصد از مردم این کشور از نعمت گاز طبیعی برخوردارند که البته این گاز، وارداتی است و با قیمت گزافی به دست مردم می رسد.
در همین حال، تولید سالانه برق در ترکیه در حد 96 هزار مگاوات است که تقریباً چیزی در حد یک سوم ظرفیت تولید برق در ایران است. چرا که در ایران تعداد قابل توجهی از نیروگاه های گازسوز وجود دارند که با سوخت ارزان قیمت کار می کنند و از این گذشته، مقدار تلفات توزیع، چیزی در حد 11 درصد است.
خیز بلند ترکیه برای تولید و بهره برداری از منابع انرژی تجدید پذیر و پاک، رفته رفته مزیت های بیشتری در اختیار این کشور می گذارد و در این میان، یکی از مسائل بسیار مهم، این است که اولاً بخش خصوصی در ترکیه برای تولید، عرضه و ساماندهی و حتی صادرات انرژی، از توان و تجربه بالایی برخوردار است و دوم این که با توجه به گران بودن قیمت برق در ترکیه، مدیریت استفاده از انرژی در این کشور در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
با توجه به گران بودن برق و گاز در ترکیه، وابستگی صنعت و تجارت به برق و گاز و همچنین منوط بودن توسعه اقتصادی ترکیه به قدرت گرفتن در حوزه انرژی، می توان چنین پیش بینی کرد که راه های تامین انرژی در همه حوزه ها و به ویژه در حوزه های تجدیدپذیر و هسته ای، برای دولت ترکیه، بیش از پیش مهم و حیاتی شود.
