ساخت سریال درباره اتفاقات و شخصیت های بزرگ صدر اسلام، همواره با حساسیت های بسیار مواجه بوده و البته به تحقیق و پژوهش بسیار نیاز دارد. پیشینه سریال های تاریخی مذهبی نشان از آن دارد که تعداد کارگردان هایی که شهامت تولید چنین کارهایی را به خود می دهند و تلویزیون هم به آنها اعتماد می کند، شاید به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسد؛ البته هر از گاهی یک نفر به این جمع محدود اضافه می شود و از آن طرف عده ای هم به دلیل همین دشواری و حساسیت ها، جمع را ترک می کنند و به تولید پروژه هایی آسان تر با موضوعات روز می پردازند.
به گزارش همشهری مدتی است که خبر ساخت سریالی درباره یکی از بانوان مطرح تاریخ اسلام ـ حضرت معصومه (س) ـ به گوش می رسد و از جواد افشار به عنوان سازنده این اثر یاد می شود؛ کارگردانی که ساخت سریال هایی چون «گاندو»، «آنام»، «مادرانه» و «کیمیا» را در کارنامه دارد و حالا با ساخت این سریال مذهبی، می رود که نام خود را به شکل جدی تری به عنوان یک سازنده سریالهای مذهبی در تلویزیون مطرح کند. البته افشار پیشینه ساخت سریال های مذهبی مثل «جابر بن حیان» را هم در کارنامه دارد اما عمده پروژه های او ملودرام های اجتماعی بوده اند که گاه با درون مایه ای مذهبی یا سیاسی، اتفاقا در جذب مخاطب تلویزیون هم موفق شده اند.
روند تولید سریال «حضرت معصومه (س)» آن طور که افشار اعلام کرده است، تا پایان سال ۹۹ ادامه دارد و در سال ۱۴۰۰ برای پیش تولید و تولید سریال آماده می شوند. این پروژه ۳۰ قسمتی در رده سریال های الف ویژه قرار می گیرد و در سیمافیلم ساخته خواهد شد.
ابراهیم حاتمی کیا دیگر کارگردانی است که با پذیرش ساخت سریال «حضرت موسی (ع)» این روزها نام خود را در جمع سازندگان پروژه های تاریخی مذهبی تلویزیون می بیند و بر اساس پیش بینی ها چندسالی از دوران کارگردانی اش را صرف این پروژه عظیم خواهد کرد.
اما در کنار کارگردان هایی که این روزها تلاش می کنند جایگاه تثبیت شده تری در ساخت پروژهای مذهبی به دست بیاورند، برخی دیگر هم با اشاره به دشواری و حساسیت های این قبیل کارها، مدتی است که از این حوزه فاصله گرفته اند.
مهدی فخیم زاده از جمله کارگردان هایی است که پس از ساخت سریال های «تنهاترین سردار» (روایت قصه کوتاهی از زندگی امام حسن مجتبی (ع)) و «ولایت عشق» (با موضوع زندگی امام رضا (ع))، سراغ ساخت سریال های اکشن و پلیسی رفت و به صرف بازی در پروژه های مذهبی بسنده کرد.
از فخیم‌زاده نقل قولی در برنامه «چهل چراغ» تلویزیون پخش شد با این محتوا که بعد از ساخت دو اثر تاریخی ـ دینی، پیشنهادهای مشابهی برای کارگردانی به او شد که در نهایت نپذیرفت؛ «بعد از ساخت «ولایت عشق» به من پیشنهادهای زیادی شد به خصوص ساخت مجموعه‌ای درباره امام حسین(ع) و زندگی ابوطالب(ع) که خیلی درباره‌اش صحبت شد. اما من دیگر به سراغ این کار نرفتم و دو دلیل اساسی دارد؛ یکی این است که روایت‌های تاریخی و دینی مختلف است و اظهارنظرهای مختلفی توسط آدم‌ها انجام شود و خیلی خودمانی بگویم که این کار مبصر زیاد دارد که صاحب نفوذ هم هستند. حالا در زمینه تاریخی آدم سعی می‌کند چیزی خلاف را نیاورد اما درباره شریعت و اعتقادات سخت است.»
فخیم زاده با اشاره به این که خود علاقه ای برای نمایش چهره معصومان ندارد، این نکته را عنوان کرده است: «به خاطر این که هر کسی اعتقاداتی دارد نمی توان این کار را کرد. همان زمان فکر کردم کدام بازیگر را باید جای امام رضا(ع) بگذارم!؟ چون این امام برای هر کدام از ما یک تصویر زیبا دارد و این زیباترین چهره وقتی به شکل عینی دربیاید، حتما می شکند. در نتیجه من صلاح نمی دانم که معصوم را نشان دهم و از طرفی همان زمان به شک افتادم که گفتن جزئیات زندگی ائمه برای مردمی که ارادت بسیاری دارند اصلا لازم است!؟»
او با اشاره به این که تصویر در عین بهره مندی از ابزارهایی قدرتمند، توانایی ارائه همه چیز را ندارد، گفته است: «مدیوم تصویر این قدرت را ندارد که بتواند به تمامی موجب انتقال مفاهیم دینی شود.»
با این همه هستند کارگردان هایی که با تاکید بر تاثیرگذاری ساختار نمایش برای انتقال پیام به مخاطب و خصوصا نسل جوان، همچنان بر تولید پروژه های تلویزیونی با موضوعات تاریخی مذهبی تاکید دارند و سال های زیادی از عمر خود را وقف ساخت این آثار می کنند. داوود میرباقری نمونه ای از این دست کارگردان هاست. در کارنامه هنری میرباقری سریال های بسیاری به چشم نمی خورد اما ثبت پروژه هایی مانند «امام علی (ع)»، «معصومیت از دست رفته»، «مختارنامه» و حالا هم «سلمان فارسی»، برای یک کارگردان کافی است تا نامش را به عنوان یکی از شناخته شده ترین سازندگان سریال های مذهبی کشور جاودان کند.
و البته در کشور ما انگشت شمارند تعداد کارگردان هایی که این توانمندی را در خود ببینند و تلویزیون هم بپذیرد روی آنها سرمایه گذاری کند. ضمن اینکه ساخت هر کدام از پروژه هایی که نام برده شد، چند سالی از عمر هنری یک کارگردان را به خود معطوف می کند، پس طبیعی است که زندگی برخی از شخصیت های بزرگ مذهبی، همچنان ساخته نشده باقی مانده باشد.
با این همه آیت الله سید محمد قائم مقامی از استادان حوزه و دانشگاه که تحلیل گر فیلم های مذهبی نیز هست، واکاوی ماجرای مربوط به حضرت فاطمه(س) ـ یعنی حوادث و وقایع بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) که با محوریت حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه(س) اتفاق افتاد ـ را یک ضروت می داند.
او می گوید: پرداختن به مسائل و واکاوی ماجرای بعد از رحلت با محوریت حضرت فاطمه(س) توفیق بسیار می خواهد و رعایت تمامی نکات در آن دشوار است و باید طوری بیان شود که باعث توهین و تفرقه در بین مسلمانان نشود و آن فیلم برای ایجاد وحدت، نزدیک کردن به حقیقت و دعوت به توبه و جبران مافات باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه تاکید می کند: ساخت سریال درباره حضرت فاطمه زهرا (س) نیازمند تلفیق زبان علمی و محتوایی از علما و زبان فنی و هنری از هنرمندان متدین، متعهد و مذهبی است.
