«انتخاب اول جبهه اصلاح‌طلبان ظریف است.» این جمله را اخیرا سیدحسین مرعشی گفته؛ کسی که به‌زعم روزنامه اصلاح‌‌‌طلب «اعتماد» هم‌اکنون در جایگاه سخنگویی جبهه تازه‌تاسیس اصلاح‌طلبان ایران قرار دارد. مرعشی در گفت‌وگوی اخیرش علاوه بر ظریف از چهره‌‌‌های دیگری نیز به عنوان نامزدهای بالقوه اصلاحات در انتخابات ریاست‌‌جمهوری 1400 نام برده است اما هیچ‌کدام‌شان به اندازه احتمال نامزدی ظریف، جدی تصویر نشده اند. به نظر می‌رسد اکنون همه اصلاح‌طلبان روی ظریف به اجماع رسیده باشند؛ هرچند این اجماع با برخی موانع روبه‌رو است.
رصد اظهارات سیاسی محمدجواد ظریف'>محمدجواد ظریف طی هفته‌‌‌های گذشته نشان می‌دهد که وزیر امور خارجه چندان بدش نمی‌آید که از منظر عموم، خاصه از منظر اصلاح‌طلبان، به عنوان منتقدی جدی نسبت به جریانات و مناسبات حاکم شناخته شود. انتقاد از جایگاه و اختیارات پایین وزارت خارجه، انتقاد از روند مذاکرات در دولت‌‌‌های نهم و دهم و تهدید به بیان ناگفته‌ها پس از تحویل کلید وزارت خارجه، همگی نشان می‌دهند که ظریف برخلاف ظاهر دیپلماتیک آرامش، سری پرشور برای موضع‌گیری سیاسی دارد.
مواضع اخیر سیدحسین مرعشی، سخنگوی جبهه اصلاح‌طلبان ایران در گفت‌وگو با سایت خبرآنلاین، تصویری کلی از گزینه‌‌‌های بالقوه و بالفعل اصلاح‌طلبان برای انتخابات 1400 ارائه کرده و نشان می‌دهد که جایگاه سیاسی ظریف در میان اصلاح‌طلبان برای نامزدی در انتخابات، تقویت شده است.
مرعشی در این گفت‌وگو درباره چهرههایی که ذهن اصلاح‌طلبان را بیشتر به خود مشغول داشته‌اند، تاکید کرد: چیزی که در حال حاضر فراوان است، الحمدلله کاندیداست؛ بنابراین کاندیدا کم نداریم بلکه نفر زیاد است. آنطور که بنده در ذهنم منظم کرده‌ام، ابتدا آقای ظریف است که الان بیشتر مطرح است، بعد آقای زنگنه، آقای جهانگیری و آقای بی‌طرف را هم بعضی از دوستان پیشنهاد می‌کنند، آقای محسن هاشمی و دکتر همتی هم ممکن است جزو کسانی باشند که مطرح می‌شوند، آقای اردکانیان نیز ممکن است مطرح شود، آقای صادق خرازی و آقای عارف هم خودشان اعلام آمادگی کرده‌اند.
مرعشی در عین حال درباره جهانگیری تصریح کرد که اگر در یک ماموریت جبهه‌ای نباشد و جبهه اصلاحات از ایشان تقاضا نکنند، وارد نمی‌شود. مرعشی درباره خرازی و عارف نیز اعلام کرد که این افراد هنوز ستادهای انتخاباتی خود را تشکیل نداده‌اند و برای این کار، منتظر تصمیم جبهه اصلاح‌طلبان می‌‌مانند.او در عین حال درباره احتمال نامزدی محسن هاشمی گفت که او خودش تا به حال نپذیرفته است ولی در حزب کارگزاران از افراد مطرح هستند. مرعشی در عین حال ظریف را انتخاب اول جبهه اصلاح‌طلبان خواند و تصریح کرد: اصلاح‌طلبان آقای ظریف را به عنوان اصلاح‌‌‌طلب قبول دارند. سخنگوی کارگزاران سازندگی اضافه کرد: نظر جبهه اصلاحات در مورد آقای ظریف، قاطع است. برداشت اصلاح‌طلبان این است که آقای ظریف یک دیپلمات اصلاح‌‌‌طلب است.
ظریف؛ گزینه اول اصلاح‌طلبان
لحن قاطع مرعشی درباره طرفداری اصلاح‌طلبان از نامزدی ظریف و اصلاح‌‌‌طلب دانستن او، در نوع خود اتفاقی جدید و نشانگر تغییر و تحولات تازه در جبهه اصلاحات است چراکه اصلاح‌طلبانی نظیر زیباکلام پیشتر تصریح کرده بودند که ظریف مطلقا به میدان نمی‌آید و به‌زعم او، اصلاح‌طلبان هم نمی‌توانند بگویند ظریف نامزد ماست زیرا او هیچ‌وقت اصلاح‌‌‌طلب نبوده است.
علی صوفی، عضو کنونی جبهه اصلاح‌طلبان ایران نیز دوم آذرماه 99 در گفت‌وگو با «صبح‌نو» در پاسخ به این سوال که آیا حمایت اصلاح‌طلبان از آقایان ظریف یا لاریجانی، به کلی منتفی است، تاکید کرد: قطعا منتفی است. اصلاح‌طلبان بنا ندارند از کاندیدای غیراصلاحطلب حمایت کنند. این راهبردی است که شورای‌عالی سیاست‌گذاری در سال98 تنظیم کرد و هنوز هم محکم و پابرجاست.
از 30 تیر تا پاستور!
اینکه چه اتفاقی رخ داده که ظریف را در منظر اصلاح‌طلبان از فردی غیراصلاحطلب یکباره به اصلاح‌طلبی ششدانگ تبدیل کرده، خود جای بحث دارد. خود ظریف پیشتر بارها و بارها احتمال نامزدی‌اش در انتخابات را رد کرده بود. او یک‌بار در گفت‌وگویی در توضیح عدم‌تمایلش به نامزدی گفته بود: سیاستمدار نیستم. من یک کارگزار دیپلماسی هستم، به غیر از این هیچ‌کاری در زندگی‌ام نکرده‌ام؛ یا درس دادم یا کار دیپلماتیک کردم. او آذر امسال در گفت‌وگو با سایت انتخاب نیز موضع قبلی‌اش درباره نامزدنشدن در انتخابات را این گونه تکرار کرد: دیگر با چه زبانی باید بگویم که نمی‌آیم؟ من بارها گفته‌ام نه چنین قصدی دارم و نه برای خودم چنین موقعیتی قائل بوده ام.
با وجود اینکه ظریف همواره عدم‌تمایلش نسبت به نامزدی انتخابات آینده را به کرات و با صدای رسا اعلام کرده، اما در برابر این علامت سوال که آیا حاضر است در دولت سیزدهم روی صندلی وزارت خارجه بنشیند، پا سست کرده و با اما و اگر جواب داده است. ظریف در همین گفت‌وگویش با انتخاب، درباره احتمال تصدی پست وزارت خارجه، گفته بود: با وجود تمامی دشواری‌ها، این آمادگی را دارم که وزیر امور خارجه دولت بعدی باشم. اما اعتقاد دارم وزیر امور خارجه باید با اجماع ملی کار کند.
ظریف پیش از این نیز در گفت‌وگویی دیگر اعلام کرده بود که در انتخابات 1400، صرفا حاضر است از نامزد اجماع ملی حمایت کند و در دولت آن نامزد اجماعی، به مسوولیت وزارت خارجه ادامه بدهد. همین اظهارات و تمایلات گاه و بیگاه ظریف برای ابقا در مسند وزارت خارجه، شائبه‌‌‌های نیرومندی درباره احتمال دوقطبی‌‌‌سازی اصلاح‌طلبان از ظریف و علی لاریجانی در انتخابات پیش رو ایجاد کرد؛ به این معنا که لاریجانی نامزد اصلی اصلاح‌طلبان شود و در صورت پیروزی، همچون حسن روحانی، ظریف را وزیر خارجه خود کند.اظهارات اخیر مرعشی اما نشان می‌دهد که ظریف در نگاه اصلاح‌طلبان قرار است در دولت بعدی، یک پله صعود و از خیابان 30 تیر به خیابان پاستور تهران عزیمت کند.
شاید یکی از دلایل این تصمیم، این باشد که در مانیفست جبهه اصلاح‌طلبان ایران، اجماع روی یک نامزد غیر اصلاح‌‌‌طلب و ائتلافی ممنوع اعلام شده و بنا بر شواهد دیگر قرار نیست اصلاح‌طلبان دیگر روی چهره‌‌ای با پیشینه اصول‌گرایی قمار کنند. همین رویکرد نیز باعث شده تا اصلاح‌طلبان در دل شب، نور انداخته و افتان و خیزان در پی نامزد اصلاح‌‌‌طلب باشند.
در این میان، چون چهرههایی با وجاهت عمومی نسبی، کمتر در میان اصلاح‌طلبان یافت می‌شوند، جبهه اصلاحات سعی دارد با الصاق عنوان اصلاح‌طلبی به ظریف، او را به نمایندگی از خود راهی کارزار انتخابات کند. سعید نورمحمدی، عضو شورای مرکزی حزب ندای ایرانیان درخصوص کاندیدای اصلاح‌طلبان در انتخابات ۱۴۰۰ به ایرنا گفته است: از محمدجواد ظریف خواهش کردیم تا نامزد انتخابات ریاست‌‌جمهوری شوند و اگر این اتفاق بیفتد، نه‌تنها حزب ما بلکه افراد و گروه‌های دیگر هم از او حمایت می‌کنند.
موانع ظریف؛ از محسن هاشمی تا عارف
با وجود اینکه مرعشی، سخنگوی جبهه اصلاح‌طلبان ظریف را اصلاح‌‌‌طلب خوانده و او را نامزد اول جبهه عنوان کرده اما وزیر امور خارجه برای دست‌یافتن به پست ریاست‌‌جمهوری، علاوه بر رقیب بیرونی، باید از پس رقبای درون‌جریانی اصلاحات نیز برآید.
یکی از این رقبای سرسخت، محسن هاشمی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران و رییس فعلی شورای شهر تهران است که از قضا هواداران مهمی نیز در این حزب دارد. روز گذشته غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی در گفت‌وگویی با ایرنا، تمایلش به نامزدی محسن هاشمی را این گونه ابراز کرد: اگر محسن هاشمی تایید صلاحیت شود، جزو نیروهای فعال و توانمند است؛ او شخصیتی اجرایی است و اگر بعد از تایید صلاحیت‌ها نظر جمع بر او باشد، مورد حمایت قرار می‌گیرد.
مانع مهم دیگر ظریف، قطعا محمدرضا عارف است. رییس فراکسیون امید در مجلس دهم که به واسطه کناره‌گیری‌اش به نفع حسن روحانی در انتخابات ریاست‌‌جمهوری 92، اکنون خود را مستحق نامزد اصلی اصلاح‌طلبان در انتخابات آینده می‌داند، چندی است که دوباره پاشنه ورکشیده و مجددا خیال پاستور به سرش زده است. عارف چندی پیش در گفت‌وگویی اعلام کرد که در نامزدی برای انتخابات آینده «هیچ تردیدی» ندارد.
حسن رسولی، عضو بنیاد امید ایرانیان و از چهره‌‌‌های نزدیک به عارف اوایل آذر امسال در گفت‌وگو با ایرنا تعداد نامزدها، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و میزان رضایت مردم از مجموعه مسوولان کشور را به عنوان پیش‌شرط‌‌‌های حضور عارف در انتخابات اعلام کرده بود. رسولی یک ماه بعد از این گفت‌وگو، در مصاحبه‌‌ای با مهر، صراحتا با بیان اینکه عارف احتمالا در انتخابات ریاست‌‌جمهوری 1400 نامزد خواهد شد، گفت: عارف در سال ۹۲ در لیست داوطلبان انتخابات ریاست‌‌جمهوری قرار داشت و فقط اصلاح‌‌‌طلب حاضر در آرایش انتخاباتی آن زمان بود که بنا به مصالح ملی و در تبعیت از رهبری اصلاحات و خرد جمعی اصلاح‌طلبان به نفع روحانی کناره‌گیری کرد.
در کنار عارف و محسن هاشمی، باید از اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری نیز یاد کنیم که او نیز مدتی است زبان به انتقاد از وضعیت جاری کشور گشوده و سعی می کند با گرفتن ژست اپوزیسیونی، حسابش را از دولت فعلی جدا کند. این در حالی است که فعالیت هشت‌ساله جهانگیری در دولت‌‌‌های یازدهم و دوازدهم و عدم‌استعفا از سمت معاون‌اولی، او را در میان نامزدهای احتمالی منسوب به اصلاح‌طلبان از کمترین وجاهت برخوردار کرده است.
به نظر می‌رسد که تمایل اصلاح طلبان به ظریف و اصلاح طلب فرض کردن او، بیشتر از باب گرم کردن فضای انتخابات به نفع خود باشد تا با حضور طبقه رای اصلاحات، در نهایت گزینه اصلی جبهه اصلاحات یعنی علی لاریجانی با افزایش شانس پیروزی مواجه شود. اصلاح‌طلبان می‌دانند که در میان نامزدهای تماما اصلاح طلب، چهره های کمی شانس عبور از فیلتر نظارتی را دارند و آنهایی هم که توان عبور دارند، سابقه مدیریتی آنچنانی در کارنامه خود برای عرضه ندارند.
