اروپایی‌ها، مثل دیگر مردم دنیا امیدوار بودند بعد از ماه‌ها بیماری و فلاکت و مرگ به‌خاطر کرونا، ۲۰۲۱ سالی بهتر و شادتر برایشان باشد؛ اما ۲۰۲۱، سال وحشتناک‌تری برای اتحادیه اروپا بوده است.
به گزارش بی‌بی‌سی، برنامه بلندپروازانه اتحادیه برای تامین ۲.۶ میلیارد دوز واکسن، به طرز خجالت‌آوری شکست خورده و کشورهای عضو آن، از انگلیس که به تازگی این اتحادیه را ترک کرده هم عقب‌تر هستند. برخی کشورهای عضو، در سطح ملی با انتقادهای زیادی مواجه هستند؛ برای نمونه، نحوه توزیع واکسن در کشورهای آلمان، بلژیک و بلغارستان منتقدان زیادی داشته است. همه اینها در حالی اتفاق می‌افتد که ویروس به گسترش مرگ‌بار خود ادامه می‌دهد. روز جمعه، ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا و همینطور مؤسسه معتبر رولاند کخ در آلمان تأیید کردند که ایتالیا و آلمان شاهد موج سوم همه‌گیری کرونا هستند. محدودیت‌ها از دوشنبه در ایتالیا بیشتر می‌شود و برای قرنطینه ملی در عید پاک برنامه‌ریزی می‌شود. کشورهای مرکز و شرق اروپا هم که به عملکرد موفق خود در نخستین موج همه‌گیری افتخار می‌کردند، به‌شدت از همه‌گیری رنج می‌برند. لهستان و مجارستان افزایش‌های چشمگیری در تعداد موارد آلوده را تجربه می‌کنند و جمهوری چک و همسایه آن اسلواکی در میان کشورهایی هستند که بالاترین نرخ مرگ به نسبت جمعیت جهان را دارند.
این شرایط قطعا چیزی نیست که کمیسیون اروپا یک سال قبل فکرش را می‌کرد. اواخر بهار سال قبل در ماه ژوئن کمیسیون اروپا از استراتژی اتحادیه برای شتاب دادن به توسعه، تولید و به کارگیری واکسن‌های مؤثر و کارآمد علیه کووید-۱۹رونمایی کرد. در آن زمان بسیاری از این که انگلیس دعوت بروکسل برای همراهی در این پروژه را رد کرده انتقاد می‌کردند. اما چند ماه بعد در میانه زمستان، تیتر روزنامه بیلد آلمان بهترین تعبیر از شرایط موجود را ارائه می‌کرد. این روزنامه در صفحه اول خود تیتر زده بود: «انگلیس عزیز، ما به شما حسودی می‌کنیم.» این که یک روزنامه در آلمان، کشوری که نماد نظم و انضباط و ثروت و علم در اروپاست چنین تیتری زده بود، بیانگر وقوع یک فاجعه در اتحادیه اروپا بود.
- مشکل کجاست؟
در آلمان بحث در آستانه انتخابات سراسری در این کشور به‌شدت سیاسی شده است. دبیر کل حزب سوسیال دمکرات آلمان، رقیب اصلی حزب دمکرات مسیحی آنگلا مرکل، به‌شدت به مرکل و دولت او حمله کرده و گفته است که ایده دادن اختیار به کمیسیون اروپا برای خرید واکسن برای آلمان از ریشه غلط بوده است. حتی برخی مقامات دولتی هم به‌شدت از کمیسیون اروپا انتقاد کرده‌اند. چند هفته پیش حتی این بحث در جریان بود که اورسولا فون درلین، رئیس آلمانی کمیسیون اروپا باید استفعا بدهد چون قراردادهای این کمیسیون با تولیدکنندگان واکسن بسیار دیر و نه چندان سفت و سخت بسته شده است. اما این درخواست‌ها کمرنگ شده‌اند. هم فون درلین معذرت‌خواهی کرده و هم کشورها پشت پرده اعتراف کرده‌اند در این فاجعه به اندازه خودشان مقصر هستند، چون کمیسیون اروپا بعد از مشورت با آنها سراغ خرید واکسن رفته است. یک دیپلمات اروپایی گفته که ناامیدی مردم در سراسر اروپا قابل‌درک است؛ «ما شاهد این هستیم که عزیزانمان و افراد آسیب‌پذیر همچنان باید نگران ویروس باشند درحالی‌که در دیگر کشورها، واکسنی که ما نتوانستیم به سرعت تهیه کنیم در اختیار مردم قرار گرفته است. شرایط می‌توانست بهتر باشد اما پیچیدگی اتحادیه اروپا هزینه‌های خودش را هم دارد.»
کمیسیون اروپا به‌خاطر بوروکراسی سنگین خود در این مسئله و همینطور وابستگی زیادش به شرکت آسترازنکا مورد انتقاد است. اما برخی منابع خبر داده‌اند که کشورهای عضو به‌شدت بر خرید این واکسن اصرار داشته‌اند چون ارزان‌تر بوده است. از نظر آنها فایزر گران بود و کل پروژه از نظرشان مشکوک بود چون فکر می‌کردند آلمان می‌خواهد با اصرار به خرید این واکسن، سود زیادی را به جیب شرکت آلمانی بیون‌تک بریزد. همه اینها باعث شده تا این احساس در اتحادیه اروپا جان بگیرد که «دست همه آنها در یک کاسه است». این وضعیت باعث شده تا بازار واحد و توافق شنگن در سیبل قرار بگیرند. یک دیپلمات اروپایی گفته است پروسه واکسیناسیون به همین شکل مؤثر است و اگر قرار بود اعضا، کشور به کشور به فکر واکسیناسیون باشند، مصونیت جمعی در اروپا شکل نمی‌گرفت. اما این نگاه چندان هوادار ندارد؛ سباستین کورتز، صدراعظم اتریش روز جمعه به‌شدت به کمیسیون اروپا حمله کرد و از فعالیت آن در «بازار» واکسن و ناتوانی‌اش برای تامین واکسن کشورها براساس جمعیت و اندازه آن انتقاد کرد. این انتقاد البته از سوی کمیسیون رد شد.
ای‌ام‌ای، سازمان بهداشتی اروپا هم به‌خاطر کندی‌اش در تأیید واکسن‌ها به‌شدت مورد انتقاد قرار دارد. حالا که اعضا به فکر خرید واکسن‌های چینی و روسی افتاده‌اند، انتظارشان این است که ای‌ام‌ای با سرعت بیشتری تأییدیه‌های موردنیاز را صادر کند.
یک مشکل بزرگ اتحادیه اروپا بدقولی شرکت‌ها بوده است. اتحادیه تا حالا واکسن‌های مدرنا، آکسفورد-آسترازنکا، جانسون‌اند جانسون و بیون‌تک-فایزر را تأیید کرده است و تک‌تک آنها مشکل تحویل مرسوله داشته‌اند. از نظر کمیسیون اروپا بزرگ‌ترین ضربه را آسترازنکا به آنها زده است. این شرکت اتهام‌ها را رد می‌کند اما انگشت اتهام کمیسیون اروپا همچنان به سمت این شرکت است. دیگر متهمان بحران واکسن در اتحادیه اروپا دولت‌های خارجی هستند؛ شارل میشل، رئیس شورای اروپا هفته گذشته انگلیس را متهم کرد که با اعمال محدودیت در صادرات واکسن، بر اتحادیه اروپا فشار وارد کرده است. انگلیس این اتهام‌ها را بی‌اساس خوانده است. میشل همچنین گفته که آمریکا هم محدودیت مشابهی را اعمال می‌کند. واشنگتن هم این ادعاها را رد کرده و گفته است که هیچ محدودیتی بر صادرات واکسن اعمال نکرده است.
اروپایی‌ها امیدوارند ورق را به‌زودی برگردانند. قرار است رهبران کشورها با هم همکاری و ملاقات داشته باشند و وعده داده شده که در ماه آوریل (ماه بعد) سرعت تحویل واکسن‌ها بیشتر شود و قرار است تا ابتدای تابستان ۳۰۰ میلیون دوز واکسن توزیع شود. این بار اروپایی‌ها امیدوارند کمیسیون اروپا بتواند به وعده‌ای که داده عمل کند و سربلند بیرون بیاید.
