همواره در انتخابات‌های گذشته شاهد شکل‌گیری دوقطبی‌های مختلف انتخاباتی بوده‌ایم؛ دوقطبی‌هایی که معمولا بین دو نامزد یا دو گروه از نامزد‌ها شکل می‌گرفت، نامزد‌هایی که هر یک نماینده گفتمان و جناح انتخاباتی خود بودند، اما در همین راستا سوالی که پیش می‌آید این است که در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ شاهد چه دوقطبی‌هایی خواهیم بود؟
دوقطبی‌های خوب یا بد؟
عده‌ای معتقدند ایجاد دو قطبی به پرشور ترشدن انتخابات می‌انجامد و درمقابل عده‌ای دیگر بر این باورند که شکل‌گیری دوقطبی تعداد انتخاب‌های پیش‌روی مردم را محدود به دو گزینه سیاه و سفید می‌کند و بدین ترتیب، مردم چاره‌ای جز طرد گزینه سیاه نخواهند داشت.
ناصر ایمانی فعال سیاسی اصولگرا درباره شکل گیری دوقطبی‌ها در انتخابات گفت: بین دوقطبی شدن و رقابتی شدن فضای انتخابات تفاوت وجود دارد. آن چیزی که مذموم بوده دوقطبی شدن است و آن چیزی که بسیار مورد تایید است رقابتی شدن است. این دو، دو مفهوم متفاوت هستند.
وی ادامه داد: دوقطبی شدن به معنای این است که یک فضای دروغین، کاذب و به شدت سیاه و سفید به وجود بیاید که مردم احساس کنند اگر به این فرد رای بدهند بهشت می‌شود و اگر به آن فرد رای بدهند، جهنم درست خواهد شد. در چنین فضایی احساسات بر منطق و عقلانیت غلبه خواهد کرد. فضای رقابتی، فضایی است که در آن رقابت وجود دارد، اما سیاه و سفید نیست. دو کاندیدا یا چند کاندیدا با گفتمان‌ها و برنامه‌های مختلف با یکدیگر رقابت خواهند کرد.
فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به این سوال که دوقطبی شدن انتخابات آثار سوء بیشتری دارد یا کاهش میزان مشارکت؟ بیان کرد: شما با این سوال به این نتیجه می‌رسید که راهکار افزایش مشارکت صرفا از طریق دوقطبی‌سازی است، اما من می‌گویم که درست است نتیجه دوقطبی سازی، افزایش مشارکت است، اما آثار سوء آن چنان است که از ارزش میزان مشارکت بالا کاسته می‌شود. قطعا مشارکت بالا مطلوب است، اما راهکار مناسب آن دوقطبی سازی نیست. این مثل یک دارو دوپینگ است که ورزشکار می‌خورد و شاید موجب پیروزی شود، اما آثار سوء هم دارد.
ایمانی با اشاره به عوامل افزایش مشارکت در انتخابات اظهار کرد: یک عامل مهم آگاه سازی مردم است. ما نباید از راه‌های هیجانی و با نتیجه کوتاه مدت استفاده کرده و از راهکار‌های مناسب و اصلی که آثار بلند مدت دارد، غافل شویم؛ این نوعی تن‌پروری ما سیاسیون است. جامعه را سیاه و سفید کردن و مردم را به دو بخش تقسیم کردن و ... بعد از انتخابات هم ادامه خواهد داشت، لذا باید توجه کنیم که با توجه دادن افکار عمومی به آثار مثبت مشارکت در زندگی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آنان بر میزان مشارکت بیفزاییم.
دوقطبی گفتمان دیپلماسی و نظامی‌گری یا فسادستیزی و روابط خارجی
اگر در انتخابات ۹۲ دوقطبی مذاکره - مقاومت شکل گرفت و همین دوقطبی با شکلی دیگر در انتخابات ۹۶ تکرارشد، اما باید برای انتخابات ۱۴۰۰ دوقطبی دیگری متصوربود. نظرسنجی‌های انتخاباتی نشان می‌دهد که از میان گزینه‌های «آزادی»، «بهبود روابط با کشور‌های خارجی»، «عدالت»، «حمایت از تولید داخلی» و «امنیت در برابر تهاجم خارجی» مردم به دو گزینه عدالت و بهبود روابط با کشور‌های خارجی بیشترین رای را داده اند و از دولت آینده انتظار دارند این دو مورد را در اولویت کاری خود قرار دهد. با نگاهی اجمالی به این نظرسنجی‌ها می‌توان پیش بینی کرد که یکی از دوقطبی انتخابات ۱۴۰۰ می‌تواند بر پایه عدالت و بهبود روابط با کشور‌های خارجی باشد و رقابت اصلی بین نامزد‌هایی باشد که این دو گفتمان را نمایندگی می‌کنند.
همچنین با منتشر شدن فایل صوتی محرمانه محمدجواد ظریف آن هم کم‌تر از ۱۳ روز مانده تا ثبت نام نامزد‌ها در انتخابات ریاست جمهوری دوقطبی دیگری در رسانه‌ها به خصوص رسانه‌ای خارجی مورد توجه قرار گرفت. دوقطبی دیپلماسی و نظامی گری یکی دیگر از دوقطبی‌هایی خواهد بود که بر انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ سایه خواهد انداخت.
عباس سلیمی نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در خصوص ایجاد فضای دوقطبی پس از انتشار صحبت‌های فایل صوتی ظریف گفت: هنوز فضای دوقطبی در جامعه شکل نگرفته است؛ اما هدفشان دوقطبی کردن جامعه هست، در زمان حاضر زمینه ایجاد دعوا را فراهم آورده‌اند و ما هم اصلاً نباید وارد این دعوا شویم و میدان‌داری کنیم.
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در پاسخ به این سؤال که راهکار برون‌رفت از این شرایط چیست؟ گفت: نباید بگذاریم آدم‌های کم‌وزن چه اصول‌را و چه اصلاح‌طلب میدان‌دار شوند. وقتی فضا آرام و منطقی باشد، ما از مسائل اساسی جامعه دور نمی‌شویم و انتخابات در مسیر رشد مردم حرکت خواهد کرد و جامعه به‌لحاظ فکری ارتقاء خواهد یافت.
علی محمد نمازی عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی هم در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره دوقطبی‌های که ممکن است در انتخابات ۱۴۰۰ شکل بگیرد گفت: اگر در زمان کم باقیمانده اصلاح‌طلبان نتوانند کاندیدای مناسبی پیدا کنند که در انتخابات حضور پیدا کند و چنانچه بر روی کاندیدایی به اجماع برسند، چون زمان برای بسیج طرفداران و قشر خاکستری بسیار کم است، به نظر من دو قطبی به معنای واقعی و متداول در انتخابات ریاست جمهوری مثل انتخابات‌های گذشته شکل نخواهد گرفت و حداکثر دو قطبی که شکل خواهد گرفت میان حامیان اصولگرایان سنتی و طرفداران کاندیدای جوان مومن انقلابی خواهد بود و از دو قطبی مورد نظر خبری نخواهد بود.
دوقطبی انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ چه کسانی خواهند بود؟
همواره در انتخابات‌های ریاست جمهوری از میان افراد نامزدشده نام دو نامزد بیشتر از بقیه به چشم می‌آید؛ دو نامزدی که رقابت اصلی انتخابات بین آن دو رقم می‌خورد؛ اما در انتخابات ۱۴۰۰ رقابت اصلی بین کدام یک از نامزد‌ها خواهد بود؟
با توجه به نظرسنجی‌های صورت گرفته و مطالباتی که مردم نسب به دولت آینده دارند می‌توان هر کدام از نامزد‌ها را نماینده یک گفتمان انتخاباتی دانست. آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه و از گزینه‌های احتمالی انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را می‌توان به دلیل عملکردی که در قوه قضائیه نسبت به مبارزه با فساد داشته نماینده گفتمان عدالت و مبارزه با فساد دانست. در مقابل محمد جواد ظریف وزیرامورخارجه و از گزینه‌های مطرح شده میان اصلاح طلبان را هم می‌توان نماینده گفتمان بهبود روابط با کشور‌های خارجی فرض کرد.
علی محمد نمازی عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی در مورد کاندیداتوری رئیسی و ظریف گفت: اگر ظریف و رئیسی کاندیدا باشند و با هم به رقابت بپردارند دو قطبی شکل گرفته و موجب حضور مردم در انتخابات خواهد شد؛ همچنین ریزش آرا در کم ترین حد خود خواهد بود.
دوقطبی دیگری که می‌تواند بین نامزد‌های اصلی شکل بگیرد دوقطبی لاریجانی _ جلیلی خواهدبود. علی لاریجانی به دلیل تلاشی که برای به تصویب رسیدن برجام در مجلس و امضا سند همکاری ایران و چین داشته است گفتمان بهبود روابط با کشور‌های خارجی را نمایندگی می‌کند و در مقابل او سعید جلیلی نماینده گفتمان نگاه به داخل خواهد بود.
سعید نورمحمدی عضو شورای مرکزی حزب ندای ایرانیان درباره قرار گرفتن نام علی لاریجانی در میان گزینه‌های اصلاحات برای ریاست جمهوری سیزدهم گفت: بعید می‌دانم که چنین اتفاقی رخ دهد؛ مگر اینکه شورای نگهبان همه نامزد‌های جریان اصلاحات را رد صلاحیت کند و هیچ گزینه‌ای جز لاریجانی برایشان نماند.
سید حسین نقوی حسینی رئیس ستاد انتخابات سعید جلیلی در شهرستان‌های استان تهران در انتخابات سال ۹۲ هم درباره حضور سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ بیان کرد: با توجه به اینکه جلیلی در انتخابات سال ۹۲ حضور داشت و رای خوبی هم بدست آورد، آمادگی نامزدی برای حضور در ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را هم دارد، اما تمامی گزینه‌ها در جریان اصولگرا منتظر سید ابراهیم رئیسی هستند تا ببینند موضع انتخاباتی وی چه چیزی است.
او افزود: اگر سید ابراهیم رئیسی نامزد شود و به انتخابات بیاید، نامزد‌های اصولگرایان و سعید جلیلی از او حمایت خواهند کرد، در غیر این صورت فکر می‌کنم جلیلی وارد میدان خواهد شد.
رقابت سومی که می‌تواند بین دونامزد دیگر شکل بگیرد؛ رقابت قالیباف _ جهانگیری خواهد بود. این دو گزینه احتمالی که یک بار در انتخابات سال ۹۶ هم روبروی هم قرار گرفته بودند باز هم می‌توانند در انتخابات ۱۴۰۰ هم دوقطبی دیگری را رقم بزنند.
حبیب الله بوربور دبیر کل جمعیت وفاداران انقلاب اسلامی درباره کاندیداتوری محمدباقر قالیباف گفت: اگر سید ابراهیم رئیسی در عرصه انتخابات حضور پیدا نکند گزینه جدی بعدی از بین اصولگرایان محمدباقر قالیباف است که دوست دارد در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند.
همچنین سید کمال سجادی سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری و دبیرکل جامعه اسلامی کارمندان درباره احتمال نامزد شدن اسحاق جهانگیری برای انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم بیان کرد: بعد از ظریف که مورد اجماع بسیاری از شخصیت‌های جریان اصلاحات است؛ جهانگیری هم یکی از گزینه‌های مد نظر این جریان است؛ البته شاید در نهایت از یک چهره نیابتی حمایت کنند.
این که در نهایت رقابت اصلی بین چه گفتمان و چه نامزد‌هایی خواهد بود را فقط زمان مشخص خواهد کرد؛ ما در این گزارش فقط احتمالاتی را بررسی کردیم که ممکن است در انتخابات ریاست جمهوری۱۴۰۰ رخ دهد، انتخاباتی که شاید شگفتی دیگر در راه داشته باشد.
