سرود ملی ایران، سرود جمهوری اسلامی ایران است که در مراسم رسمی، یادبودها، مسابقات ورزشی و دیگر مناسبت‌های جمهوری اسلامی در داخل و خارج کشور اجرا یا پخش می‌شود. سرود جمهوری اسلامی دارای دو بخش دکلمه و موسیقی است. این سرود در اصل، چهارمین سرود ملی رسمی ایران است.
ناصرالدین شاه در سال ۱۸۷۳ م. (برابر ۱۲۵۲ ه. خ؛ و ۱۲۹۰ ه.ق) دستور ساخت مارشی را به آلفرد لومر استاد فرانسوی موسیقی دارالفنون می‌دهد که در دیدارهای رسمی شاه در کنار سرودهای ملی دیگر کشورها نواخته شود. این مارش بی‌کلام، سلام شاه نامیده شد و در مراسم‌های رسمی به جای سرود ملی ایران به کار رفت و به همین دلیل اروپاییان از آن به عنوان سرود ملی ایران یاد کرده‌اند. همچنین یوهان اشتراوس در سال ۱۸۶۴ میلادی یعنی ۴ سال پیش از آمدن آلفرد لومر به ایران، مارشی به نام مارش ایرانی (آلمانی:Persischer Marsch) ساخت که سال‌ها بعد در هنگام استقبال از ناصرالدین شاه در وین به جای سرود ملی ایران نواخته شد. پس از آن ساخت سرود ملی احمد شاه توسط سالار معزز با عنوان «مارش ملی ایران» و ارسال نت آن برای کشورهای دوست و بعد «سرود پرچم» رضا خان و تا اینکه در سال ۱۳۵۷ و با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی سرود «پاینده بادا ایران» به عنوان سرود ملی انتخاب شد. و بالاخره در در شب سوم خردادماه سال ۱۳۷۱ سرود جمهوری اسلامی ایران (مهر خاوران) با مدت زمان اجرای ۵۹ ثانیه ساخته و معرفی شد و تا کنون به عنوان سرود ملی ایران باقی مانده است.
چندین سال است که بعضا آهنگسازان و اهالی موسیقی خواستار تغییر سرود ملی جمهوری اسلامی ایران شده اند و این خواسته هم موافقانی داشته هم مخالفان زیادی و در این خصوص گفتگو و مصاحبه هایی هم از کارشناسان و موزیسین ها منتشر شده و فعلا تغییر یا تصمیمی برای تغییر دیده و شنیده نمی شود. با این وجود علی رهبری موسیقیدان ایرانی، رهبر ارکستر و آهنگساز طی نامه ای سرگشاده به وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهان ساخت سرود ملی جمهوری اسلامی ایران با بُن مایه موسیقی ایرانی است که در ادامه متن این نامه آمده است:
جناب اقای صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی
حدود ۵۰۰ سال پیش کشور های جهان برای شناساندن خود و همچنین ارائه فرهنگ و زمینه های تمدنی شان اقدام به تدوین و ارائه سرودی بنام سرود ملی کرده اند که آن سرود را در مراسم رسمی ورویدادهای ملی خود اجرا می کنند. لزوم ارائه ماهیت تمدنی و تاریخی موجب آن شده است که در تدوین این سرود از هنرمندان پرآوازه و گنجینه های فرهنگی خود استفاده کنند و از موسیقی ملی و بومی خود در تهیه کارت ویزیت کشورشان بهره گیرند. چنانچه در کشور اتریش از ساخته آهنگساز بزرگ اتریشی «آمادِ ئوس موتزارت» مدد گرفته اند و یا در آلمان از آهنگ موسیقی دان برجسته ای چون «یوزف هایدن» استفاده کردند. در این زمینه می توان ده ها مثال دیگر آورد که خود من نظر به حرفه ام و سفرهای فراوان به کشور های پیشرفته جهان و شرکت در مراسم رسمی آنها شخصاً با این سرود ها آشنائی کامل دارم.
در ایران آغاز تدوین موسیقی سرود ملی سابقه چندان طولانی ندارد و حدود ۱۴۸ سال پیش توسط افراد غیر ایرانی (اروپائیان) نگارش شد. به عنوان یک موزیسین حرفه ای و ایران دوست باید خدمتتان عرض کنم که در کمال تاسف، موسیقی سرود ملی فعلی کشور ما همچنان به صورتی است که گویا توسط غیر ایرانیان نوشته شده است و بوئی از ایران از آن به مشام نمی رسد. این تنها نظر من نیست . این ایرادی است که موسیقیدانان فراوانی به این آهنگ گرفته اند. سرود ملی کشوری که یکی از آرمان های اصلی اش «نه شرقی، نه غربی» بوده است شباهت بسیار چمشگیری به سرود ملی کشور کره جنوبی دارد و بسیاری از قطعات آن، کپی سرود این کشور است که خود آن به گمان من از موسیقی غربی گرفته شده است. این از نظر من یک دغدغه جدی است. چگونه است که کشوری چون ایران با چنین تاریخ و فرهنگ جهانگیر که مبنا و منبع الهام فرهنگی بخش بزرگی از جهان است و خاستگاه رودکی و فارابی بوده، این گونه دچار قحط الرجال موسیقیدان می شود که در تدوین کارت ویزیت اش باید از هنرمندان کشوری دیگر، نه آنکه با فرهنگی مشابه، بلکه با فرهنگی از خاور دور کپی برداری کند. همانطور که حتماً مستحضر هستید، مردم ما در جشن های مختلف بیشتراز سرود «ای ایران» نوشته زنده یاد استاد «روح الله خالقی» استفاده می کنند، زیرا ملودی سرود ملی فعلی اصلاً روح ایرانی ندارد و برای ایرانیان کمی غریبه است. زیرا استاد خالقی موسیقی ایرانی را می شناخت. زیرا برعکس ایشان، سازنده سرود فعلی این موسیقی را نمی شناخت و در رشته موسیقی سنتی و ملی تحصیل نکرده بود.
جناب آقای وزیر، اینک وقت آن رسیده است که در این خصوص اقدامی صورت گیرد. موسیقی این سرود با وصفی که عرض کردم مناسب ایران نیست. زمان تغییر کرده است. شاید آن موقع می شد آنگونه رفتار کرد و چیزی برملا نشود. اما امروز فضای مجازی و اینترنت این امکان را به تمامی مردم جهان داده است که با یک کلیک روی کامپیوتر سرود ملی تمامی کشورهای جهان را گوش کنند و این کپی برداری یا تشابه را ببینند. راستی، زمانی که مردمان کره جنوبی در مراسم رسمیِ حضور مسئولان ایرانی در کره سرود ملی را می شنوند، چه فکر می کنند؟
جناب آقای دکتر صالحی، هم اکنون ما در ایران ده ها آهنگساز بسیار ورزیده داریم که هم با موسیقی ملی ما و هم با موسیقی جهان واقعاً آشنائی کامل دارند. پیشنهاد من این است که فراخوانی داده شود و از آهنگسازان خواسته شود تا روی شعر فعلی آهنگی بسیار ایرانی نوشته شود و آهنگسازان مبرّز در موسیقی غربی آن را برای ارکستر بزرگ و گروه کُر تنظیم کنند تا خروجی آن مورد پسند موسیقی دانان حرفه ای و عامه مردم قرار گیرد. به نظر من بهتر است برای این کار از هیأت داوران بیطرف شامل هنرمندان و قشرهای مختلف مردم ایران استفاده شود تا ماهم دارای سرودی ملی با موسیقی ای نزدیک به مردم ایران شویم.
با آرزوی موفقیت برای شما
با احترام
علی رهبری
