تولیدات و خدمات کارگران در بستر کارخانه‌های کوچک و بزرگ، کارگاه‌ها و مشاغل آزاد همواره یکی از جریان‌های موثر در پیکره‌ی اقتصادی کشور محسوب می‌شود.
در واقع کارگران با تلاش و زحمات بسیار در کارگاه‌ها و همچنین با توجه به ساعات کاری بالایی که دارند اقدام به تولید می‌کنند تا چرخ‌های اقتصاد کشور بچرخد و از حرکت نایستد.
با این حال کسی صدای کارگران را نمی‌شنود و آن‌ها با مشکلات بسیاری از جمله قرارداد‌های موقت، قرارداد‌های سفید امضا، نبود امنیت شغلی، سختی کار، مشکلات معیشت، دستمزد پایین و برخی هم با نداشتن بیمه دست و پنجه نرم می‌کنند.
قراردادی سفید به سلیقه کارفرما!
قرارداد سفید امضا همانطور که از نامش پیداست کاملا سفید است، اما پایان سیاهی برای کارگران در پی دارد این قرارداد به گونه‌ای است که هیچ چیز خاصی در آن نوشته نمی‌شود تا زمانی‌که کارگر زیر آن را امضا کند!
بعد از اینکه کارگر با امضا کردن مهر تایید بر شرایط و قول و قرار‌های نانوشته‌ای که روحش هم از آن خبر ندارد و کارفرما هر چیزی که به نفع و سلیقه خودش است می‌تواند در آن بنویسد و از آن علیه کارگر استفاده کند.
در این قرارداد نه مدت زمانی که کارگر باید برای کارفرما کار کند مشخص است، نه میزان دستمزد تعیین می‌شود، ممکن است کارفرما، کارگر را بیمه نکند یا بنویسد که به او وام پرداخت کرده یا حتی حقوق تمام سال را با او تسویه کرده است هر چیزی که بخواهد می‌نویسد و کارگر هم راهی برای نجات از دامی که خودش با دستان خودش آن را پهن کرده ندارد.
شاید با خود بگویید هیچ عقل سلیمی حاضر به انجام این کار و امضای چنین قراردادی نمی‌شود، اما باید گفت مشکلات مالی، بیکاری، نبود امنیت شغلی، بالا بودن هزینه‌های زندگی و ترس از دست دادن کار و هزاران دلیل دیگر آن‌قدر بر کارگر فشار می‌آورند که او را وادار به انجام چنین کاری می‌کنند.
پایانی برای تخلفات در قرارداد‌ها
روز‌های زیادی از وعده‌ی وزیر کار و رفاه اجتماعی مبنی بر روی کار آمدن سامانه جامع روابط کار و الکترونیکی شدن اطلاعات قرارداد‌های کارگری و به دنبال آن خداحافظی کارگران با قرارداد‌های سفید امضا می‌گذرد، اما می‌بینیم که این نوع قرارداد همچنان وجود دارد و یکی پس از دیگری امضا می‌شود.
نه قانون که قرارداد‌های سفید امضا را جرم دانسته، نه سامانه جامع روابط کار که به منظور شفافیت در قرارداد‌های بین کارگر و کارفرما به وجود آمده تا حق و حقوق کارگران پایمال نشود نتوانسته در برابر این نوع قرارداد‌ها بایستد.
یکی از دلایل مهمی که باعث شده قانون و سامانه جامع روابط کار نتوانند مانع از سوء استفاده کارفرمایان متخلف از کارگران شوند عدم توانایی کارگران بر اثبات سفید امضا بودن قرارداد است و همچنین آن‌طور که باید و شاید بارگزاری قرارداد‌های الکترونیکی در سامانه کار جدی گرفته نمی‌شود و در نتیجه این کارگران هستند که در این بازی شکست می‌خورند.
کارگران برای گذران زندگی مجبور به امضای قرارداد‌های سفید می‌شوند
فرامرز توفیقی رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شورا‌ها در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره دلایل وجود قرارداد‌های کاری سفید امضا گفت: مادامی که سامانه جامع روابط کار نتواند برای کارفرمایان الزام قانونی ایجاد کند تا مطابق نسخ صریح قانون پس از عقد قرارداد با کارگر و ایجاد ارتباط کارگر و کارفرمایی یک نسخه از قرارداد را در این سامانه بارگزاری کنند قرارداد‌های سفید امضا هم وجود خواهند داشت.
رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شورا‌ها در پاسخ به این پرسش که چند درصد قرارداد‌های موقت سفید هستند بیان کرد: تا زمانی که یک نسخه از قرارداد دست کارگر نباشد و قانون بارگزاری قرارداد‌ها در سامانه کار عملیاتی نشود هرگز نمی‌توانیم راجع به این موضوع صحبت کنیم که چند درصد از نزدیک به ۹۵ درصد قرارداد‌های موقت سفید امضا هستند.
توفیقی با اشاره به پیامد‌های منفی قرارداد‌های سفید امضا تصریح کرد: وقتی قراردادی سفید امضا می‌شود سفید باقی نمی‌ماند و کارفرما آن چیزی که دلبخواه خودش است را در آن می‌نویسد این نوع قرارداد مانند چک سفید امضایی می‌ماند که به هرکسی می‌دهیم قطعا در آن عدد و رقمی نوشته می‌شود که به موقع‌اش با آن ما را محکوم می‌کنند و وقتی این اتفاق می‌افتد دیگر کارگر نمی‌تواند بگوید من این قرارداد را سفید امضا کردم و دلیلی برای اثبات آن بیاورد.
او ادامه داد: در قرارداد‌های سفید امضا اگر مشکل و مساله‌ای پیش بیاید قطعا و یقینا کارفرما سود می‌برد و برنده می‌شود و کارگر صرف اینکه بتواند شکایت کند درخواست بازرسی بزند و بتواند رابطه کارگر کارفرمایی را از یک سری راه‌ها مانند دریافت و واریز حقوق در حسابش ثابت کند خیلی از مسائلی را از دست می‌دهد و دیگر نمی‌تواند آن را به دست آورد.
رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شورا‌ها با اشاره به اینکه در شرایط اقتصادی کنونی کارگران مجبور به تن دادن به این نوع قرارداد‌ها هستند گفت: وقتی عرضه و تقاضا مناسب نیست، وقتی نظارت قانونی وجود ندارد، وقتی که خلاء قانونی وجود دارد، وقتی از سال ۱۳۶۹ تا به امروز قانون کار اجرا نشده و کسی هم پیگیری نکرده نه قوه مقننه، نه قوه مجریه و نه قوه مجریه پیگیر این موضوع نبودند قطعا و یقینا کارگر به خاطر زندگی‌اش و گذراندن معیشت گاهی در تنگنا‌هایی قرار می‌گیرد و در نهایت به قرارداد سفید امضا تن می‌دهد.
چرا سامانه وزارت کار نتوانسته قرارداد‌های سفید امضا را از بین ببرد؟
توفیقی بیان کرد: عزم جزم برای مقابله با قرارداد‌های سفید امضا وجود ندارد، چون خود دولت، بدنه دولت و ترکیب دولت کارفرمایی است دولت ما دولتی است که حجم زیادی از کارگران مستقیم و غیر مستقیم توسط پیمانکاری با دولت ارتباط دارند از وزارت صنعت معدن تجارت، وزارت اقتصاد و دارایی‌اش گرفته تا وزارت کشور، وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی‌اش با زیر شاخه‌هایی مانند شستا پی می‌بینیم که دولت کاملا کارفرماست.
او با بیان اینکه ترکیب دولت کارفرمایی است افزود: رفتن به سمت و سوی قانون سامانه وزارت کار باعث قانونمند شدن ارتباط بین کارگر و کارفرما می‌شود و دود آن اول از همه به چشم دولت می‌رود چرا که دولت بزرگ‌ترین کارفرمای حال حاضر کشور است برای همین سعی می‌کند از این کار فرار کند.
رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شورا‌ها ادامه داد: دولت فقط سعی می‌کند درباره‌ی قانونمند کردن روابط کارگری و کارفرمایی صحبت کند، اما خیلی زیاد به آن ورود نمی‌کند که بخواهد صد در صد آن را اجرایی کند این ربطی به دولت کنونی یا دولت‌های قبل و بعد ندارد و نخواهد داشت بلکه دولت کارفرمایی ماهیتش سرپوش گذاشتن روی این مسائل است.
با همه‌ی این‌ها باید گفت کاملا آشکار و بدیهی است که بازنده اصلی کاغذ بازی‌های قراردادی و قرارداد‌های سفید امضای بین کارگر و کارفرما فقط و فقط کارگران هستند، اما گاهی روزگار قشر زحمتکش جامعه را در شرایطی قرار می‌دهد که برای داشتن شغل و درآمدی هرچند ناکافی و با وجود آگاهی از پیامد‌های منفی قرارداد‌های سفید خود را در دام بیاندازند و تن به امضای این نوع قرارداد بدهند و راه نامعلوم آینده‌ی کاری خود در پیش بگیرند.
