آمارهایی از که تجارت افغانستان در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میلادی منتشر شده نشان می‌دهد که ایران اصلی ترین تامین کننده کالا برای این کشور بوده است.
به گزارش ایسنا هرچند ضعف زیرساخت‌ها و محدودیت‌هایی که اقتصاد افغانستان در تمام سال‌های گذشته با آنها مواجه بوده باعث شده رقم صادرات ایران به این همسایه شرقی محدود باشد اما نقش تعیین کننده در بازار این کشور باعث شده تجار ایرانی نگاهی ویژه به این بازار داشته باشند. در کنار صادرات مستقیم، ترانزیت کالاهای ایرانی از طریق افغانستان به دیگر کشورها نیز گزینه دیگری بود که در سال‌های گذشته از سوی تجار ایران در دستور کار قرار داشت.
در روزهای گذشته و پس از پیشروی طالبان، تعدادی از مرزهای مشترک دو کشور به دست این گروه افتاده و همین موضوع باعث شد رئیس اتاق بازرگانی ایران و افغانستان هشدار دهد که میزان صادرات ایران به این کشور کاهشی حدودا ۸۵ درصدی را نشان می‌دهد. حالا یکی از اعضای اتاق بازرگانی تهران نیز گفته صادرکنندگان ایرانی باید برای افغانستان جایگزینی جدید پیدا کنند.
احمدرضا فرشچیان در این رابطه گفته: در بررسی نوع صادرات به افغانستان باید این مساله را مورد توجه قرار داد که افغانستان معمولا کالاهایی با کیفیت پایین را هم می‌پذیرد و نکته دیگر آنکه، به دلیل تحریم‌ها و سایر موانع موجود، افغانستان به محلی برای ترانزیت کالاهای ایرانی تبدیل شده بود و کالاهای ایرانی از این کشور به مقاصد دیگر ارسال می‌شد.
او افزود: شاید مسایل پیش آمده در مرزهای افغانستان سبب شود که صادرکنندگان تلاش مضاعفی را برای صادرات مستقیم محصولات خود به مقاصد اصلی به کار ببندند. واقعیت این است که تجار ایرانی از این مساله که کالاهایشان ترانزیت می شد، رضایت چندانی نداشتند. البته صادرکنندگان به افغانستان، صادرکنندگان ایرانی نیستند بلکه معمولا این تاجران افغانستانی بودند که کالای مورد نیاز خود را از ایران خریداری می کردند که بخشی از آن به مصارف داخلی این کشور رسیده و بخشی هم به آسیای جنوب شرقی و حتی اروپا صادر می‌شد.
فرشچیان با اشاره به اینکه صادرکنندگان قدیمی و آنها که نسبت به صادرات محصولات با کیفیت اقدام می‌کنند، از نوع صادرات به افغانستان رضایت نداشته‌اند، ادامه داد: صادرات به افغانستان اگرچه برای ایران دارای مزیت است اما افتخارآمیز نیست. اینکه بازارهای رده نخست را از دست بدهیم و به بازار افغانستان اکتفا کنیم این افتخار نیست. البته باز هم تاکید می‌کنم که به دلیل مجاورت، صادرات به این کشور برای ایران مزیت دارد.
او با تاکید بر اینکه «هدف صادرکنندگان ایرانی باید ورود به بازارهای طراز اول باشد» ویژگی این بازارها را چنین عنوان کرد: بازارهایی که محصولات با کیفیت بالا در آن معامله می‌شود و پول بیشتری هم بابت آن پرداخت می‌کنند. در واقع این نوع صادرات ارزآوری بیشتری را هم برای کشور به همراه خواهد داشت. صادرات زمانی افتخارآمیز خواهد بود که کالای ایرانی بتواند در بازارهای طراز اول، با رقبای بزرگ رقابت کند. اگر نه صادراتی که تولیدکننده، بسته بندی کننده و صادرکننده را به سمت ارائه محصول با کیفیت پایین تر سوق دهد، افتخار نیست.
فرشچیان با بیان اینکه به هر حال بخشی از کالاهای صادراتی ایران دارای بازار مصرف در افغانستان بوده است، به سایت اتاق تهران توضیح داد: برای این بخش از کالاها باید به دنبال بازار جایگزینی در کشورهایی نظیر عراق و کشورهای حوزه CIS و آسیای میانه بود. اگر نه ممکن است بخشی از کالاها که تا پیش از این به افغانستان صادر می‌شده روی دست تولیدکنندگان بماند.
او افزود: شاید یکی از دلایلی که خرمای برخی از مناطق کشور از جمله در خوزستان در انبار تولیدکنندگان مانده، کندی تجارت با افغانستان در ماه های گذشته بوده باشد. در واقع مشکلات سیاسی در افغانستان سرعت صادرات به این کشور را کاهش داده است.
