رشد هزینه تمام‌شده تولید و افزایش نرخ تورم در شرایطی موجب بالا ماندن قیمت میوه‌های تابستانی شده است که با نزدیک‌شدن به فصل عرضه مرکبات، برخی افراد سودجو با رنگ‌رسانی پرتقال و نارنگی نارس، این اقلام را به نام نوبرانه با قیمت‌های بالا عرضه می‌کنند؛ سودجویانی که از علاقه برخی مردم به خرید و استفاده از میوه و مرکبات نوبرانه هر فصل اطلاع داشته و اقدام به عرضه اینگونه اقلام می‌کنند. این در حالی است که رنگ‌آوری این اقلام با استفاده از برخی مواد شیمیایی با گاز اتیلن علاوه بر افت کیفیت و طعم و مزه این مرکبات، سلامتی مصرف‌کنندگان را به خطر انداخته و زمینه زیاندهی کشاورزانی را فراهم می‌کند که به‌دلیل نداشتن نقدینگی و بدهی، ناگزیر به برداشت زودهنگام و فروش این اقلام روی آورده‌اند. مرکباتی که برای رنگ‌رسانی راهی مراکز سورتینگ‌شده و خارج از چرخه رسمی و مشخص عرضه میوه و مرکبات از طریق برخی میوه‌فروشی‌ها یا فروشندگان سیار به نام نارنگی و پرتقال‌های نوبرانه با نرخ چند‌برابری عرضه می‌شوند.
به گزارش همشهری اینگونه مرکبات اغلب فاقد طعم و مزه واقعی یا خشک و ترش بوده و علاوه بر نارضایتی خریداران از کیفیت آن، به‌گفته برخی کارشناسان به‌دلیل برداشت زودهنگام و استفاده از مواد شیمیایی در رنگ‌آوری، غیربهداشتی بوده و برای سلامتی مصرف‌کنندگان زیانبار است.
ممنوعیت ورود مرکبات رنگ‌آوری‌شده به میدان مرکزی میوه
رئیس اتحادیه بارفروشان تهران با بیان اینکه برخی افراد سودجو نارنگی و پرتقال‌های رنگ‌آوری‌شده با گاز اتیلن را به بازار عرضه می‌کنند، گفت: بازار میدان میوه و تره‌بار به هیچ‌وجه اجازه ورود چنین میوه‌هایی به این مرکز را نخواهد داد، اما سودجویان از راه‌ها و در مکان‌های دیگر نسبت به فروش این اقلام اقدام می‌کنند و اگر وزارت بهداشت و وزارت جهادکشاورزی که مسئولیت کشاورزی و سلامت مردم را برعهده دارند به موقع ورود نکنند، در این تخلفات شریک خواهند بود.
مصطفی دارایی‌نژاد افزود: مسئولان وزارتخانه‌های بهداشت و درمان و جهادکشاورزی به هوش و به گوش باشند، برخی افراد برای سودجویی و مطامع شخصی خود نارنگی و پرتقال را از باغدار خریداری کرده، زودتر از موعد مقرر از روی درخت چیده و برای اصلاح ظاهر، آن را با فشار گاز اتیلن رنگ‌آوری کرده و در بازار داخلی و کشور‌های همسایه عرضه می‌کنند.
او افزود: متأسفانه برخی از سودجویان، نارنگی را زودتر از موعد از درخت برداشت و برای رنگ‌آوری و کامل‌شدن قند، آن را در گرمخانه‌ها با فشار گاز اتیلن رنگ‌آوری می‌کنند و به بازار می‌فرستند. دارایی‌نژاد افزود: گرچه رنگ پوست نارنگی و پرتقال بر اثر فشار گاز اتیلن از سبز به نارنجی و زرد تغییر می‌کند، اما متأسفانه درون این مرکبات به‌طور طبیعی رشد نمی‌کند و ورود گاز اتیلن به میوه باعث ضربه به سلامتی مردم می‌شود. او افزود: چیدن مرکبات نارس از درخت و رنگ‌رسانی و عرضه آن به بازار، سود هنگفتی برای سودجویان دارد؛ اما در درازمدت زیان‌های بی‌شماری به بازار داخلی و خارجی و همچنین سلامتی مردم وارد می‌کند. رئیس اتحادیه بارفروشان تهران با اعلام اینکه باید پرتقال از ابتدای آذر‌ماه و نارنگی در ابتدای مهر‌ماه از روی درخت چیده شود، گفت: سودجویان زودتر از موعد نسبت به چیدن نارنگی در شهریور به‌جای آبان‌ماه اقدام کرده و در گرمخانه‌ها نارنگی را با گاز اتیلن و پرتقال را با مواد شیمیایی رنگ‌آوری می‌کنند.
دود رنگ‌رسانی مرکبات در چشم مردم
نایب‌رئیس خانه کشاورز با بیان اینکه رنگ‌رسانی به مرکبات به‌خصوص نارنگی انجام می‌شود، گفت: متأسفانه علت این امر سودجویی برخی دلال‌های خارج از شبکه تولید است که با این اقدام خود به تولید ضربه زده و مردم را از مزه مرکبات خوب و با‌کیفیت محروم می‌کنند. این افراد کیفیت مرکبات را از بین می‌برند، مرکباتی که بدون رنگ و مزه و با قیمت بالا عرضه می‌شود.
عنایت‌الله بیابانی افزود: این اقدامات از عهده تولید‌کنندگان بر‌نمی‌آید و به‌سادگی می‌توان با این تخلفات برخورد کرد، چراکه عرضه‌کنندگان مرکبات رنگ‌آوری‌شده افرادی محدود و قابل شناسایی هستند. او با بیان اینکه با نزدیک‌شدن به فصل پاییز، رنگ‌رسانی به مرکبات نیز تازه شروع شده، عده‌ای منافع زیادی برده و مردم و کشاورزان متضرر می‌شوند، افزود: آمار دقیقی از میزان رنگ‌آوری مرکبات نداریم، اما در بین ۷استان کشور که مرکبات تولید می‌شود، رنگ‌آوری این محصولات در استان‌های شمالی مانند مازندران و گیلان یا استان‌های اطراف تهران صورت می‌گیرد. بیابانی با اشاره به اینکه نظارت بر همه تولیدات بخش کشاورزی بر عهده وزارت جهادکشاورزی است، اما متولیان سلامت مانند وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های نظارتی نیز وظیفه برخورد با این دزدی آشکار را دارند، گفت: اکنون برخی مردم به‌دلیل نوبرانه‌بودن و آزمایش‌کردن نسبت به خرید اینگونه محصولات بی‌کیفیت اقدام می‌کنند، اما توصیه می‌کنیم تا از خرید مرکبات رنگ‌آوری شده خودداری کنند؛ چراکه این اقلام علاوه بر قیمت‌های نجومی، سلامتی آن‌ها را به خطر انداخته و دود این کار به چشم بخش‌های تولید و صادرات کشور می‌رود.
او با بیان اینکه امسال از نظر تولید نارنگی، پرتقال و کیوی نه‌تن‌ها کمبود نداریم بلکه می‌توانیم به کشور‌های همسایه صادر کنیم، افزود: در ۷استان تولید مرکبات داریم که امسال در برخی شهر‌های کوهپایه‌ای سرمازدگی موجب کاهش تولید شده، اما در سایر مناطق کشور وضعیت تولید مرکبات خوب بوده و پیش‌بینی تولید بیش از ۳ میلیون تن پرتقال و نارنگی و حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تن کیوی را داریم.
گرم‌تر‌شدن بازار رنگ‌آوری مرکبات
نایب‌رئیس خانه کشاورز با بیان اینکه قبلا مرکبات تا این حد رنگ و عمل‌آوری نمی‌شد، گفت:، اما امسال شرایط بسیار متفاوت است چراکه فقر و مشکلات تولید‌کنندگان موجب شده تا این رویه افزایش یابد و تولید‌کنندگانی که دچار تنگنای مالی هستند، مجبور به فروش مرکبات نارس به دلال‌ها شده و آن‌ها نیز از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند.
بیابانی افزود: در حالی حدود ۵ میلیون تن مرکبات تولید می‌کنیم که روسیه سالانه ۵۰۰ هزار تن از این اقلام را وارد می‌کند و دولت باید به تولید‌کنندگان وام بدهد نه اینکه با چشم‌بستن به اینگونه تخلفات، راه خیانت به منافع ملی را باز بگذارد. او افزود: شناسایی این افراد متخلف به‌سادگی امکان‌پذیر است، خانه کشاورز در همه روستا‌ها، شهرستان‌ها و استان‌ها عوامل اجرایی دارد و می‌توانند این متخلفان را شناسایی کنند، اما متأسفانه اصل موضوع فدا شده تا تولید‌کننده کم‌درآمد ساکت بماند و منافع ملی به خطر بیفتد. می‌توانند یقه میوه‌فروش را گرفته و پیگیری کنند که از چه کسانی مرکبات رنگ‌آوری‌شده را خریداری کرده است. بیابانی با اعلام اینکه رنگ‌آوری مرکبات نارس در توان کشاورز نیست و در مراکز سورتینگ میوه و انبار‌های مخصوص انجام می‌شود، افزود: در سطح کشور چند مرکز سورت مرکبات وجود دارد که می‌توانند از آن‌ها پیگیری کنند که مرکبات نارس را از کجا آورده و رنگ‌آوری می‌کنند. اکنون قیمت کیوی در حالی از ۸ به ۱۲ تا ۱۵ هزار‌تومان افزایش یافته که برخی با نارس چیدن و عمل‌آوری آن به طعم و کیفیت این محصول ضربه می‌زنند و دولت نیز نظارتی بر چیده‌شدن کیوی نارس ندارد.
او گفت: برداشت هر محصولی فصلی دارد و در همه دنیا محصولات کشاورزی زمان برداشت دارد، اما متأسفانه این موضوع در کشورمان رها شده و باید وزیر جدید جهادکشاورزی در جریان مسائل قرار گرفته و به کشاورزان نیازمند، تسهیلات کم‌بهره بدهند تا نیاز‌های کوتاه‌مدت آن‌ها برطرف شود.
نایب‌رئیس خانه کشاورز گفت: گردش مالی چندین میلیارد تومانی محصولات کشاورزی و قدرت تبدیل‌شدن سریع این محصولات به پول، عامل سودجویی برخی افراد است، اما باید از تولید ملی دفاع و با این تخلفات برخورد کنیم.
رواج عرضه مرکبات رنگ‌آوری‌شده
رئیس اتحادیه باغداران کشور نیز با تأکید بر رایج‌شدن عرضه مرکبات رنگ‌آوری‌شده در میوه‌فروشی‌ها و عرضه سیار این اقلام، گفت: عمل‌آوری در برخی میوه‌های ذاتا شیرین مانند موز، خرما، کیوی و ازگیل با درجه کمتررسیدن قند این اقلام و با تغییر دما صورت می‌گیرد، اما در مجموع کیفیت اینگونه میوه‌ها نیز چندان مناسب نیست؛ میوه‌هایی که زودتر برداشت شده، در سردخانه نگهداری و در زمانی خارج از فصل به بازار عرضه می‌شوند.
مجتبی شادلو افزود: برخی میوه‌های نارس مانند ازگیل با تغییر دما رسیده و آماده عرضه به بازار می‌شوند، اما در مورد موز باید فرایند تغییر دمای ۱۰ درجه‌ای طی مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از عرضه در اتاقی با دمای بالاتر انجام شود و این حالت موجب تغییر رنگ و بازار‌پسندی آن شده و خسارت چندانی نیز به طعم و مزه و کیفیت آن نمی‌زند.
او افزود:، اما در خانواده مرکباتی که ترش بوده یا به شیرینی خانواده اقلامی مانند خرمالو و موز نیست، افزایش قند و رنگ‌رسانی به روش‌های شیمیایی انجام می‌شود. دمای مناسب تولید مرکبات در مناطق خزری کمتر از ۱۵ تا ۱۶ درجه نیست، اما در زمان برداشت این دما شب‌ها به ۴ تا ۵ درجه بالای صفر می‌رسد و این اختلاف دمای ۱۵ درجه‌ای موجب توقف رشد، افزایش قند میوه و آبگیری و تغییر رنگ دانه‌های موجود در پوست اینگونه مرکبات و رنگ و طعم مناسب آن می‌شود. همچنین از نظر اقتصادی نیز آب‌افتادن و افزایش قند مرکبات موجب افزایش وزن میوه می‌شود.
شادلو افزود: متأسفانه عده‌ای سودجو مرکبات را مانند میوه‌های شیرین در حالت کال مطلق برداشت و رنگ‌رسانی می‌کنند. این در حالی است که برداشت پرتقال خزری زودتر از پایان آبان‌ماه مجاز نیست و تنها می‌توان نوبرانه آن را در ابتدای آبان برداشت کرد، اما وقتی پرتقال و نارنگی اکنون ۲ یا چند‌ماه زودتر برداشت شده و با تغییرات دمایی بالا، گاز یا مواد شیمیایی رنگ پوست آن عوض می‌شود، مرکبات به‌دست آمده، طعم و رنگ طبیعی و قند و آب کافی نداشته، زود خراب می‌شود و برای سلامت مصرف‌کنندگان مضر است.
تأثیر سیاست‌های غلط بر شیوع رنگ‌رسانی مرکبات
رئیس اتحادیه باغداران کشور برداشت زودهنگام و رنگ‌آوری مرکبات را اشتباه بزرگی دانست که اکنون در کشور رایج شده و گفت: با وجود ممنوعیت عرضه مرکبات رنگ‌آوری‌شده در میدان مرکزی میوه و تره‌بار، باید در سطح خرده‌فروشی نیز عرضه این اقلام مصداق محصولات قاچاقی تلقی و به‌دلیل کیفیت پایین و قیمت غیرواقعی با آن برخورد شود.
شادلو با بیان اینکه از بین رفتن بخشی از مرکبات در سال گذشته به‌دلیل سیاست‌های غلط دولت را علت برداشت نارنگی و پرتقال نارس و شیوع رنگ‌رسانی این اقلام دانست و افزود: در سال گذشته با وجود تولید مناسب سیب و پرتقال، وزیر وقت صمت از دی تا فروردین‌ماه صادرات این اقلام را متوقف کرد و با از بین رفتن این اقلام به کشاورزان ضربه زد. وارد‌کردن تنش به بازار سیب و مرکبات با ممنوعیت صادرات سیب و پرتقال توسط معاون وقت بازرگانی داخلی وزیر صمت در اسفند‌ماه سال گذشته تکمیل و موجب از بین رفتن سیب و پرتقال موجود در انبار‌ها و وارد‌شدن آن به چرخه صنایع تبدیلی با حداقل قیمت شد.
او افزود:، اما این توجیه درستی نیست که اگر قبلا با سیاستگذاری‌های غلط، کشاورزان متضرر شده‌اند، اکنون میوه‌های نارس را که قند مناسب ندارد، بفروشند تا با رنگ‌رسانی به بازار عرضه شود. همچنین معمولا پرتقال‌های والنسیا در مناطق جنوبی و نوار خزری از ابتدای سال تا تیر‌ماه برداشت می‌شود، اما عرضه پرتقال تامسون پیش از موعد زیانبار است و نارنگی تخم ژاپنی نیز از شهریور تا مهر، نارنگی انشوی ساری در مهر و آبان و در ادامه نارنگی یافا و بژ محصول نوار خزری و سپس نارنگی بم به بازار می‌آید.
به‌گفته رئیس اتحادیه باغداران جلوگیری از رنگ‌رسانی اینگونه مرکبات نارس در مراکز سورتینگ بر عهده وزارت جهادکشاورزی و در سطح بازار برعهده وزارت صمت و سایر دستگاه‌های نظارتی مانند تعزیرات حکومتی است و نباید رفع تکلیف شود.
او افزود: رنگ‌رسانی مرکبات نارس از نظر اخلاقی، علمی و اقتصادی منطقی نیست، گرچه رنگ‌آوری در مورد مقدار قابل‌توجهی از مرکبات تولیدی صورت نمی‌گیرد و حداکثر ۵ تا ۱۰ درصد از تولید ۳ میلیون تنی نارنگی و پرتقال یعنی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تن را در‌بر‌می‌گیرد، اما میزان واقعی عرضه این نوبرانه‌های بی‌کیفیت تابع اقبال مشتریان و نیاز بازار است.
