زمانی که مسابقات جام جهانی ۲۰۲۱ فوتسال در لیتوانی قرعه کشی شد، خیلی‌ها از گروه سخت تیم ملی ایران در کنار آرژانتین، صربستان و آمریکا صحبت کردند. هم‌گروهی با آرژانتین مدافع عنوان قهرمانی جام و صربستان، یک تیم ناشناخته در ابتدای کار کمی نگران کننده به نظر می‌رسید اما با شروع رقابت‌های جام جهانی و مسیری که پیش روی ایران قرار گرفت، تمام کارشناسان و حتی اعضای کادر فنی تیم ملی کشورمان امیدوار به صعود حداقل تا مرحله نیمه نهایی بودند.
دوم شدن ایران در گروه F بعد از آرژانتین کافی بود تا خوشبینی هواداران فوتسال ایران به صعود در جمع چهار تیم برتر بیشتر هم بشود بخصوص اینکه باید با ازبکستان در مرحله یک هشتم و با قزاقستان در مرحله یک چهارم دیدار می‌کردیم؛ تیم‌هایی که تاکنون در بازی‌های رسمی موفق به شکست دادن ایران نشده بودند.
اما شب گذشته و در بازی با قزاقستان اتفاقاتی رخ داد که تیم ملی ایران باوجود پیش بودن از حریفش، در نهایت نتیجه را واگذار کرد و از جام جهانی حذف شد. خیلی‌ها سن بالای تیم ملی و خیلی‌ها ترسو بازی کردن این تیم را دلیل حذف از این رقابت‌ها می‌دانند اما پرداختن به این ناکامی بزرگ از یک یا دو جنبه نمی‌تواند به صورت کامل بیانگر دلایل نتایج تیم ملی باشد.
در این گزارش سعی شده است به مواردی که عملکرد تیم ملی را در جام جهانی لیتوانی تحت تاثیر قرار داده است نگاه شود.
نحوه صعود به جام جهانی
با لغو مسابقات قهرمانی آسیا به دلیل شیوع ویروس کرونا، تیم ملی فوتسال ایران به همراه ازبکستان و ژاپن سه نماینده آسیا بودند که با نظر AFC به صورت مستقیم راهی جام جهانی شدند. تایلند و ویتنام هم بعد از انجام بازی انتخابی به سه تیم دیگر اضافه شدند. مسابقات جام جهانی هم قرار بود سال ۲۰۲۰ برگزار شود که به دلیل کرونا، یک سال وقفه در آن ایجاد شد.
تکیه بیش از حد بر بازیکنان باتجربه
یکی از مواردی که بعد از جام جهانی کلمبیا بعضی از کارشناسان بر آن تاکید داشتند، لزوم جوانگرایی در تیم ملی بود تا این تیم با بازیکنان آماده و سرحال‌تری راهی جام جهانی لیتوانی شود. سرمربی تیم ملی در چهار، پنج سال گذشته سعی کرد شیب ملایمی را برای جوانگرایی تیم ملی در نظر بگیرد ولی همواره تکیه او بر بازیکنانی بود که در دوره گذشته جام جهانی حضور داشتند. انتقاد به عدم جوانگرایی تیم ملی همواره با این پاسخ مواجه می‌شد که «وقتی نفرات فعلی بهترین عملکرد را دارند و جزو بهترین بازیکنان جهان هستند چرا باید جوانگرایی صورت بگیرد.»
میانگین سنی بالای تیم ملی فوتسال
کادر فنی تیم ملی در نهایت ترجیح داد در لیست ۱۶ نفره اعزام به جام جهانی لیتوانی، ۹ بازیکن را که در دوره گذشته حضور داشتند با خود همراه کند. این موضوع به بالا رفتن میانگین سنی تیم ملی انجامید و باعث شد این میانگین به ۳۲ سال برسد در حالی که در جام جهانی ۲۰۱۶ که با عنوان سومی کشورمان به پایان رسید، میانگین سنی تیم ملی ۲۹ سال بود. جوان‌ترین بازیکن ایران در لیتوانی، مسلم اولادقباد ۲۶ ساله بود!
تعطیلی بازی‌های آماده سازی تا نزدیکی‌های جام جهانی
بزرگترین نگرانی و دغدغه ناظم الشریعه و کادر فنی تیم ملی، عدم برگزاری بازی‌های تدارکاتی در دو، سه سال منتهی به جام جهانی بود؛ یعنی آوردگاهی که می‌توانست در جوانگرایی تیم ملی و استفاده از نفرات جدید برای آبدیده کردن آنها هم موثر باشد اما ضعف در برگزاری بازی‌های تدارکاتی باعث شد تیم ملی لطمه بزرگی بخورد. این موضوع در ابتدا با شیوع ویروس کرونا قابل توجیه بود اما در ادامه، حتی برنامه‌هایی که برای تیم ملی پیش بینی شده بود از جمله تورنمنت صدرا و بازی با تیم ملی ژاپن لغو شد.
پیش از آن هم اقدام موثری برای فراهم کردن بازی تدارکاتی صورت نگرفت در حالی که تیمی مثل ازبکستان نزدیک به ۱۸ بازی تدارکاتی سطح بالا انجام داد و میزان آمادگی بازیکنان این تیم در دیدار با ایران کاملاً مشهود بود. در نهایت فدراسیون فوتبال موفق شد تورنمنت تایلند و بازی تدارکاتی با بلاروس را در آخرین لحظات برای ناظم الشریعه فراهم کند که با توجه به فاصله کم این مسابقات تا جام جهانی، تاثیر آن هم کوتاه مدت بوده است.
باشگاه‌ها هم در ناکامی تیم ملی نقش دارند؟
در یک سال اخیر چالشی بین کادر فنی تیم ملی فوتسال و بعضی از مدیران و سرمربیان باشگاه‌ها به دلیل انتقاد از نحوه بازیکن سازی در لیگ شکل گرفته بود. ناظم الشریعه بارها به نقش لیگ و باشگاه‌ها در بازیکن سازی اشاره کرده بود. وی در یک مصاحبه گفته بود: «برای حضور در جام جهانی بدون شک با ترکیبی از بازیکنان باتجربه و جوان به میدان خواهیم رفت. تیم ملی وقتی جوان می‌شود که لیگ جوانی داشته باشیم. تیم‌های صدر جدول لیگ را ببینید. آمار بگیرید چند بازیکن جوان دارند که چهره شده و از دید ما دور ماندند؟»
بازگشت احمدی به دلیل نداشتن جایگزین مناسب
حمید احمدی بازیکن پرتلاش تیم ملی به دلیل اتفاقاتی که سال گذشته با وحید شمسایی سرمربی باشگاهی خود در گیتی پسند داشت، مدت‌ها از ترکیب این تیم کنار گذاشته شد. اردوهای تیم ملی فوتسال هم در پی اتفاقات باشگاهی این بازیکن، بدون احمدی برگزار می‌شد اما بعد از ارزیابی تمام نفرات، سرمربی تیم ملی فوتسال مجبور شد این بازیکن را مجدداً به اردوهای پایانی دعوت کند چرا که بازیکنان مدنظر برای جانشینی احمدی نتوانستند به اعتماد ناظم الشریعه پاسخ بدهند.
اشتباه محاسباتی در اعزام حسین طیبی به لیتوانی
حسین طیبی بازیکن کلیدی و سرشناس تیم ملی فوتسال ایران در بازی تدارکاتی با بلاروس پیش از شروع جام جهانی آسیب دید تا دست کادر فنی تیم ملی بسته‌تر شود. طیبی که یکی از لژیونرهای تاثیرگذار ایران است و در تیم بنفیکا پرتغال بازی می‌کند، می‌توانست گره‌گشای بازی‌های ایران در لیتوانی باشد. پزشکان در مشورت خود به کادر فنی تیم ملی اعلام کرده بودند طیبی می‌تواند در پایان مرحله گروهی جام جهانی، به ترکیب بازگردد و به ایران کمک کند. این اشتباه باعث شد تا طیبی در لیست نهایی ۱۶ نفره تیم قرار بگیرد اما تا پایان مرحله یک چهارم حتی یک دقیقه هم بازی نکرد. شکستگی دنده طیبی باعث شد تا وی نه تنها دیدارهای گروهی بلکه بازی با ازبکستان و قزاقستان را از دست بدهد که این مسئله تاثیر زیادی در عملکرد تیم ملی داشت. در صورتی که گزارش‌های پزشکی دقیق‌تر به مربیان تیم ملی ارائه می‌شد، تیم ملی می‌توانست به جای طیبی بازیکنانی نظیر سالار آقاپور را اعزام کند.
عدم حمایت فدراسیون از تیم ملی
تیم ملی فوتسال نه تنها در بحث بازی‌های دوستانه از سوی فدراسیون فوتبال حمایت نشد (به ویژه فدراسیون با ریاست مهدی تاج) بلکه حتی در بحث پاداش‌ها هم بدقولی‌های زیاد ی به بازیکنان صورت گرفت و این پاداش‌ها بعد از جنجال زیاد و چند سال تاخیر، سرانجام چند ماه پیش به حساب بازیکنان واریز شد. به این مسئله می‌توان عدم برگزاری مراسم بدرقه برای تیم ملی را هم اشاره کرد که بر خلاف دوره‌های گذشته، فدراسیون هیچ برنامه‌ای نداشت. هرچند که مدیران فدراسیون بعدها رعایت پروتکل‌های بهداشتی را دلیل اعزام بی سر و صدای تیم ملی به لیتوانی عنوان کردند!
ضعف تیم ملی در نیمه دوم و آشفتگی در دفاع
تیم ملی ایران به جز دو بازی مقابل صربستان و آمریکا که تحت تاثیر اخراج حمید احمدی و علیرضا صمیمی قرار گرفت، در سایر مسابقات متزلزل ظاهر شد به طوری که در نیمه دوم مقابل حریفانش عقب می‌نشست و گل می‌خورد. در بخش دفاعی در بعضی از زمان‌های بازی آشفته بودیم و بازیکنان ناهماهنگ ظاهر می‌شدند. حسین شمس سرمربی پیشین تیم ملی فوتسال در این خصوص می‌گوید: «اگر بازی‌های تیم ملی را در این رقابت‌ها مورد ارزیابی قرار دهیم، در تمامی نیمه دوم‌ها گل دریافت کردیم. این نشان‌دهنده خستگی بالای بازیکنان و سن بالای آنها بود.»
آینده مبهم کادر فنی تیم ملی
فدراسیون فوتبال پیش از شروع مسابقات جام جهانی، قرارداد کادر فنی تیم ملی فوتسال را تمدید کرد تا مربیان این تیم با خیال راحت و بدون دغدغه نسبت به آینده کاری خود روی نیمکت بنشینند. اما مشخص نیست سیاست فدراسیون در قبال عملکرد کادر فنی فعلی چیست. حسن کامرانی فر سرپرست دبیر کلی فدراسیون فوتبال اعلام کرد که کار بررسی عملکرد تیم ملی با نگاه به تمام جوانب از امروز آغاز می‌شود. وحید شمسایی معاون کمیته فوتسال هم موضع شفافی در قبال حمایت از ناظم الشریعه نگرفته و گفته است: «من نمی‌خواهم وارد این مقوله شوم، اما ورزش مسیری دنباله‌دار است. من روزی به‌عنوان جوان‌ترین بازیکن وارد تیم ملی شدم؛ روزی هم مُسن‌ترین بازیکن تیم بودم و سپس کنار گذاشته شدم. ورزش همین است و "بودم بودم" مهم نیست، "هستم هستم" حساب است.»
زودتر به خودمان بیاییم
حذف تیم ملی فوتسال هنوز برای خیلی از هواداران این رشته هضم شدنی نیست. ایران مسیر خوبی تا صعود به مرحله نیمه نهایی داشت و تقریباً همه کارشناسان به این موضوع اذعان دارند اما حالا همه چیز تمام شده است. فدراسیون فوتبال باید هرچه زودتر بررسی خود را درباره عملکرد تیم ملی انجام بدهد و مسیر را برای مسابقات آینده هموارتر کند. حدود یک سال دیگر مسابقات قهرمانی آسیا که تیم ملی کشورمان مدافع عنوان قهرمانی است برگزار می‌شود و بعد از آن هم باید برای مسابقات جام جهانی ۲۰۲۴ آماده شد. از دست دادن زمان جایز نیست و با برنامه ریزی مناسب می‌توان ناکامی لیتوانی را در دوره بعدی جام جهانی جبران کرد.
