ظهر امروز چهارشنبه در شهر سوچی در منطقه دریای سیاه، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، میزبان رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه بود.
به گزارش تسنیم اردوغان در شرایطی راهی روسیه شده بود که اختلافات بین آنکارا – مسکو در مورد سرنوشت ادلب به اوج رسیده و علاوه بر آن که 3 نظامی ترکیه در ادلب بر اثر حملات جان داده اند، مواضع معارضین سوری تحت حمایت آنکارا در حومه ادلب و عفرین، به طور گسترده توسط نیروی هوایی روسیه بمباران شده است.
یکی از مهم ترین پیش بینی ها در مورد محتوای گفتگوی اردوغان و پوتین، موضوعی بود که توسط احمد داود اوغلو رهبر حزب آینده و نخست وزیر اسبق ترکیه مطرح شد.
داود اوغلو دیروز اعلام کرد: «محتوای دیدار پوتین – اسد مهم بود. شواهد نشان می دهد که رئیس جمهور روسیه، می خواهد نظرات خود را بر اردوغان تحمیل کند. وادار کردن اردوغان به دیدار با بشار اسد و خروج نظامیان ترکیه از سوریه، از خواسته های مهم پوتین خواهد بود».
اگر چه مشخص نیست که در در دیدار اردوغان و پوتین پشت درهای بسته، چنین چیزی مطرح شده یا نه، اما واقعیت این است که رئیس جمهور روسیه، پس از دیدار با همتای سوری خود بشار اسد، به طور ضمنی، حضور نظامیان ترکیه در سوریه را به عنوان یکی از منابع تنش و بحران در این کشور، قلمداد کرد.
ژنرال خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه نیز تنها یک روز پیش از دیدار اردوغان و پوتین، از تداوم عملیات هوایی روسیه در ادلب و عفرین و حملات آنان به معارضین سوری اظهار نگرانی کرده و گفته بود که این اقدام روسیه در چهارچوب توافق سال 2018 نبوده و به همکاری های نظامی طرفین، لطمه می زند.
قرار نبود چیزی امضا شود
بسیاری از رسانه های نزدیک به حزب حاکم ترکیه (آکپارتی)، طبق معمول و بر اساس سنت مرسوم چند سال اخیر، به بیان پیش بینی های اغراق آمیزی در مورد دیدار امروز پوتین و اردوغان پرداختند.
به کار بردن تیترهایی همچون «چشم به راه نتایج دیدار عالی و تاریخی اردوغان و پوتین»، یا عبارتی همچون «چشمان تمام جهانیان به دیدار اردوغان و پوتین است»، اقدام عجیبی نیست. اما نکته مهم اینجاست که برخی از رسانه ها، پا را فراتر نهاده و ادعا کردند که قرار است یک سند مهم بین اردوغان و پوتین امضا شود.
در چنین شرایطی بود که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، آب پاکی را بر دست رسانه های آکپارتی ریخته و اعلام کرد که پس از دیدار ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، هیچ سندی امضا نمی شود.
پسکوف در ادامه سخنان خود، آشکارا از مواضع ترکیه در مورد فروش سلاح به اوکراین اظهار نگرانی کرد. اما در مورد دیدگاه های اردوغان درباره کریمه، اعلام کرد که دیدگاه های اردوغان در مورد کریمه، مساله ای نیست که روسیه بخواهد با او در این مورد صحبت کند، اما پوتین، شخصاً چندبار از اردوغان دعوت کرده تا به کریمه برود و همه چیز را از نزدیک ببیند.
سخن معنی دار پوتین
در زمان کوتاهی از دیدار اردوغان و پوتین، به خبرنگاران اجازه حضور داده شد. در این بخش، روسای جمهوری ترکیه و روسیه، درباره اهداف دیدار خود، نکات کوتاهی بیان کردند. یکی از مهمترین اظهارات رئیس جمهور روسیه در مورد دیدار با اردوغان این بود:«جلسات ما همیشه بدون مشکل پیش نمی رود. اما نهادهای مربوطه می توانند راهی برای سازش پیدا کنند».
پوتین در ادامه افزود: «سرمایه گذاری ترکیه در روسیه در مجموع به 1.5 میلیارد دلار رسیده در حالی که سرمایه گذاری روسیه در ترکیه بالغ بر 6.5 میلیارد دلار است. تمام پروژه های بزرگ طبق برنامه ریزی ادامه می یابد.»
پوتین در عبارات معنی دار خود نشان داد که برخی از مسائل، در گفتگوی او و اردوغان لاینحل مانده است. به این معنی که یا اردوغان در برابر پذیرش خواسته پوتین مقاومت کرده و یا پوتین، خواسته اردوغان را رد کرده است. اما حواله دادن سازش و توافق به نهادهای زیردست همچون وزارت امور خارجه، وزارت دفاع و سرویس های اطلاعاتی امنیتی دو کشور، هم متضمن بیان راهی برای چانه زنی و توافق است و هم می تواند چنین معنی دهد که پوتین، یک چهارچوب کلی تعیین کرده که اگر چه در نگاه اول، برای اردوغان غیرقابل قبول است اما تیم های سیاسی – امنیتی طرفین، می توانند با برخی ویرایش های جزئی، کار را نهایی کنند.
پوتین در مورد روابط ترکیه و روسیه در حوزه های مرتبط با سوریه، آفریقا و قفقاز گفت:«همکاری ما با ترکیه در سطح بین المللی بسیار موفق بوده است. منظور من، سوریه و تماس هایی است که برای هماهنگی مواضع خود در مورد لیبی ایجاد کرده ایم. همچنین باید بگویم همکاری ما در قره باغ، عنصری مهم در دستیابی به آتش بس و دستیابی به صلح پایدار و قوی در آینده است. مرکز مشترک ترکیه و روسیه که در مرز ارمنستان و آذربایجان واقع شده، فعالیت های خود را به طور فعال ادامه می دهد. این همکاری تضمین جدی برای تداوم ثبات و هماهنگی مواضع طرفین در مورد گام هایی است که باید در جهت تثبیت صلح برداشته شود».
رئیس جمهور روسیه در ادامه، به اهمیت نقش اقتصاد در روابط طرفین اشاره کرده و گفت:«بازار گاز طبیعی اروپا دوره متزلزلی را سپری می کند. اما ترکیه پس از آغاز بهره برداری از خط لوله ترک استریم (TurkStream) احساس امنیت می کند.
حجم تجارت دوجانبه ما در 9 ماهه نخست امسال تقریباً 50 درصد افزایش یافته است. روسیه و ترکیه نه تنها خسارات ناشی از تاثیرات شیوع کرونا را جبران کردند، بلکه حجم تجارت خود را نیز افزایش دادند. کرونا ضربات جدی به صنعت گردشگری در سراسر جهان وارد کرده است. با این حال، امسال 2.5 میلیون گردشگر از روسیه به ترکیه رفته اند».
اختلاف بر سر ادلب، پابرجاست
بر اساس توافق صورت گرفته، قرار نیست که جزئیات دیدار اردوغان و پوتین در مورد ادلب، رسانه ای شود. اما شواهد نشان می دهد که دیدار پوتین و اردوغان نیز به اختلافات موجود پایان نداده است.
فئودور لوکیانوف مدیر مطالعات علمی باشگاه گفتگوی بین المللی والدا در این مورد گفته است:«با توجه به اوضاع پرتنش در ادلب و تنازع آشکار منافع بین روسیه و ترکیه، نباید از دیدار پوتین و اردوغان انتظار حل کامل مسئله ادلب را داشت. اما لازم است که طرفین، راهی جدید برای دستیابی به توازن منافع بیابند. شاید باید شکل متفاوتی از مکانیسم نظارت و همکاری نظامی ایجاد شود. اما من شک دارم که در حال حاضر هر چیزی قابل حل باشد، این کاملاً غیرممکن است».
همچنین آندری کورتونوف رئیس کمیته روابط بین الملل روسیه در گفتگو با مطبوعات مسکو اعلام کرد:«در این دیدار دوجانبه می توان درباره همکاری های نظامی و فنی ترکیه با اوکراین، به ویژه تحویل هواپیماهای بدون سرنشین قابل استفاده در منطقه دانباس بحث کرد».
کورتونوف با اشاره به صحبت های اردوغان در مورد کریمه قبل از سفر خود به روسیه گفت که اصرار بر تکرار این موضع ممکن است باعث ناراحتی و رنجش خاطر مقامات مسکو شود.
وی گفته است: «روسیه نگران انجام مسئولیت های ترکیه در خصوص حذف گروه های رادیکال در ادلب است. زیرا هنوز هم شبه نظامیان، قلمرو این مناطق را کنترل می کنند».
به گفته کورتونوف، نباید از این دیدار انتظار ایجاد یک تحول جدی داشت».
در پایان باید گفت، علاوه بر مسائل مرتبط با سوریه و به ویژه ادلب، موضوعات مهم دیگری همچون تحولات افغانستان و تصمیمات مشترک مسکو – آنکارا در قبال امارت طالبان، تمدید یا عدم تمدید قراردادهای گازی بین ترکیه و روسیه و چندین موضوع مهم دیگر مورد بحث قرار گرفته است و می توان چنین انتظار داشت که در روزهای آتی، بخشی از این موضوعات رسانه ای شود.
اما در مورد پرونده سوریه باید گفت، دیدار امروز روسای جمهوری ترکیه و روسیه، آن گونه که تحلیل گران و رسانه های وابسته به آکپارتی انتظار داشتند، حاوی نتایج روشن و قاطعانه ای برای گذار از تنش ها و اختلافات موجود نبود. به ویژه شواهد نشان می دهد که در ماجرای اختلاف نظر مسکو – آنکارا در مورد تعیین تکلیف ادلب، اتفاق خاصی روی نداده و ترکیه و روسیه در این مورد، نیاز به مذاکرات بیشتری دارند.
