ساعت ۱۰ صبح یکی از روز‌های سرد پاییزی مهرماه است، امروز قرار است یک مصاحبه متفاوت غیر از آن چیزی که تاکنون بوده تجربه کنم.
به گزارش رکنا، تمام مدتی که در راهم جمله معروف شخصیت اصلی سریال «کارآگاه حقیقی» که می‌گوید: «زمان مثل یک چرخه است؛ هرکاری که کرده‌اید و یا می‌کنید و خواهید کرد، به شکلی دوباره به شما بازخواهد گشت.
دوباره و دوباره و دوباره» در ذهنم تکرار می‌شود، بالاخره به مقصد می‌رسم، نگهبانی اجازه ورد نمی‌دهد، باید ساعت و گوشی‌ام را تحویل دهم، زیربار نمی‌روم و کارت خبرنگاری‌ام را نشان می‌دهم.
پس از چند دقیقه هماهنگی لازم انجام می‌شود، دوباره تا رسیدن به محل مصاحبه باید مسیری را طی کنم، با اینکه عادت به دیر رسیدن ندارم، اما دیر شده است، بعد از طی کردن یک راهروی باریک به یک سالن می‌رسم، شخصی با نظام لباسی منتظرم است.
بر خلاف تصوراتی که کارآگاه باید مردی بارانی‌پوش باشد با یک کلاه شاپو و سیگار کوتاهی که دودش توی چشم می‌رود با ذره‌بینی در دست که در صحنه جرم و جنایت به دنبال سرنخی از قاتل یا سارق می‌گردد، مثل «کارآگاه پوآرو»، «کارآگاه دریک»، «شرلوک هلمز»، «ناوارو» و نسخه ایرانی‌اش «کارآگاه علوی» کارگاه گزارش ما مردی با لباس نظامی و لبخند به لب است.
همین که مرا در راهرو می‌بیند، نگاهی به ساعتش می‌اندازد و می‌گوید: خانم رسولی دیر کردید، من هم نگاهی به ساعتم می‌کنم و می‌گویم به خاطر همین بود!
کارآگاه «مجید اسکندری» با ۲۱ سال سابقه کار و ۱۸ سال سابقه کار در مجموعه پلیس آگاهی و کارشناس خبره اسلحه‌شناسی و مهمات است و به عنوان کارآگاه و کارشناس سلاح در پرونده شهادت محیطبانان زنجانی است.
هفته نیروی انتظامی و پرونده شهادت دو محیطبان زنجانی بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با کارآگاه اسکندری داشته باشم.
با معرفی کارآگاه اسکندری مصاحبه آغاز می‌شود:
مجید اسکندری هستم و از سال ۱۳۸۸ در پلیس آگاهی استان فعالیت دارم.
شما را به عنوان کارآگاه می‌شناسیم، توضیح می‌دهید که اصلا کارآگاه یعنی چه؟
ببینید، کارآگاه در حقیقت فردی است که با تحقیق و جمع‌آوری دلایل و مستندات، حقیقت و یا جرمی را کشف می‌کند.
البته شغل کارآگاهی نیز دارای تقسیمات و تقسیم‌بندی است که به کارآگاه یار، کارآگاه عمومی و کارآگاه تخصصی تقسیم می‌شود که هرکدام دارای رتبه‌بندی خاصی است و هر یک از این افراد وظایف و مسؤولیت تعریف شده خود را دارند.
البته این را هم باید بگویم که یک شخص برای اخذ رتبه کارآگاهی باید دوره‌های مختلفی نظیر آزمون تستی و عمومی و تست جسمانی و تیراندازی انجام و مدرک زبان خارجه با موفقیت پشت سر گذرانده باشد.
به عقیده بنده آزمون کارآگاهی و مراحل آن برای اخذ رتبه مربوط کمتر و یا سهل‌تر از آزمون وکالت نیست، چون داوطلب باید مهارت‌های لازم را داشته و علاوه بر آن دارای رسته و انتصاب در مشاغل پلیس آگاهی باشد.
آماری از کارآگاهان زنجان داریم؟
ببینید با توجه به مسائل حفاظتی نمی‌توان آمار مشخصی از تعداد کارآگاهان بیان کرد، اما به صورت تقریبی حدودا ۴۰ درصد کارکنان پلیس آگاهی دارای رتبه کارآگاهی بوده و مابقی نیز دارای احکام افسر تحقیق پلیس آگاهی هستند.
چه پرونده‌هایی در آگاهی رسیدگی می‌شود؟
رسیدگی به تمام جرایم جنایی مثل قتل، تجاوز، آدم ربایی، سرقت مسلحانه، سرقت‌های مهم، آتش سوزی علیه افراد، فقدان افراد، جعل و کلاهبرداری در حیطه کاری پلیس آگاهی است.
این را هم بگویم که یکی دیگر از اولویت‌های پلیس آگاهی رسیدگی به پرونده‌های سرقت است، البته سرقت از نظر ابعاد ارزش آن به دو قسمت سرقت خُرد و سرقت بزرگ تقسیم می‌شود.
البته رسیدگی به جرائم خرد در حیطه کاری کارکنان تجسس کلانتری‌ها که به نوعی نمایندگان پلیس آگاهی در کلانتری هستند، می‌باشد که از جمله آن دخل‌زنی، مثل سرقت دوچرخه، جیب‌بری است و رسیدگی به جرائم مهم در حیطه کاری کارآگاهان پلیس آگاهی است که با توجه به تخصص علمی و فنی و در دسترس بودن امکانات و تجهیزات و تجربه کاری این اقدام را انجام می‌دهند.
بیشترین پرونده‌هایی که کارآگاهان با آن درگیر هستند، چیست؟
بیشترین پرونده‌ها در پلیس آگاهی مربوط به جرائم سرقت است که قریب به ۹۰ درصد پرونده‌ها را شامل می‌شود و این موضوع مبتلابه همه استانها و کل کشور است.
البته طبق آمار بیشترین جرائم در این حوزه برای مجرمین سابقه‌دار سرقت یا همان سارقین در حال حرکت غیربومی است که از طوایف خاصی هستند و پلیس آگاهی سراسر کشور برنامه ویژه‌ای برای اینگونه سارقین دارد.
سارقان در حال حرکت چه کسانی هستند؟
سارقان در حال حرکت افرادی هستند که به صورت گروهی با خودرو‌های تیزرو در سرا کشور اقدام به سرقت می‌کنند و به نوعی سرقت را پیشه خود می‌دانند و بیشتر اینگونه سارقین در حوزه سرقت منزل فعالیت دارند.
سرقت منزل یکی از جرائم خیلی مهم است که در آن مالباخته هم از بعد مالی و هم از بعد روانی متضرر می‌شود و گاهی اوقات برخی از مالباختگان احساس امنیت را در خانه خود از دست می‌دهند؛ که البته مبارزه با این چنین سارقانی از اولویت‌های اصلی پلیس آگاهی بوده و گا‌ها نیز در کمتر از ۲۴ ساعت مجرمین دستگیر و پرونده‌ها کشف می‌شود.
در مورد مجرمان «یقه سفید» هم توضیح می‌دهید؟
بله، این قبیل از مجرمان اغلب از افراد تحصیل کرده هستند و هوش بالایی هم نسبت به سایر مجرمین دارند و بیشتر در حوزه جعل و کلاهبرداری فعالیت دارند.
این افراد به حدی کار خود را حرفه‌ای انجام می‌دهند که حتی از افراد تحصیل کرده و مشاغل دولتی نیز قربانی اقدامات این قبیل مجرمین می‌شوند.
برای نمونه این کلاهبرداران با شهروندان تماس برقرار می‌کنند و به طرز حرفه‌ای و به دروغ اعلام می‌کنند که شما برنده مسابقه تلفنی یا تلویزیونی یا حج تمتع و عتبات عالیات شده‌اید و برای دریافت جایزه باید مبلغی را واریز کنید که از همین طریق شهروندان را پای دستگاه خودپرداز کشانده و به خواسته خود می‌رسند.
در فیلم‌های پلیسی کارآگاهان از مسائل و چیز‌های کوچک به کل پرونده پی می‌برند، آیا این موضوع حقیقت دارد؟
ببینید، قاعدتا صحنه جرم به اندازه‌ای اهمیت دارد که از منظر پلیس به قاعده طلایی مشهور است به عبارت دیگر مجرم را باید در صحنه جرم پیدا کرد و تمام تلاش پلیس آن است که بتواند از صحنه جرم مجرم را شناسایی کند.
چون گا‌ها سهل‌انگاری در صحنه جرم ممکن است مدارکی را ناآگاهانه از بین ببرد که این امر موجب اطاله پرونده یا اصلا منجر به کشف نشود، در حالی که گا‌ها یک لکه خون یا حتی یک تار مو، اثر انگشت، رد پا یا رد لاستیک خودرو در صحنه جرم می‌تواند سرنخ مهمی برای کشف جرم باشد.
یعنی از جرئی‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین اشیاء در صحنه جرم مانند فتیله سیگار یا یک لیوان آب نیم خورده تا دکمه پیراهن و... نباید بی‌تفاوت گذشت.
آیا شگرد‌ها و امکانات و تجهیزات پلیس به روز شده است؟
بله، پلیس علمی در واقع همین معنا را دارد، یعنی برای کشف پرونده‌ها از تجهیزات به روز و بانک‌های اطلاعاتی، استفاده از تکنیکهای علمی و آزمایشگاهی کمک بسیاری به کشف پرونده‌ها می‌کند و پلیس آگاهی استان زنجان هم در زمینه بهره‌گیری از توان علمی و آزمایشگاهی و اطلاعاتی جایگاه خوبی در کشور دارد.
با این تفاسیر یعنی همه جرائم کشف می‌شود؟
ببینید، همه جرائم نه، چون قاعدتا همه پرونده‌ها در بازه زمانی متفاوتی کشف می‌شوند و برخی در کمتر از ۲۴ ساعت و برخی که کشف آن‌ها بیشتر از یک سال طول می‌کشد، درصدشان کمتر از ۲۰ است، اما ۸۰ درصد پرونده‌ها در کمتر از یک ماه کشف می‌شوند.
ولی در کل باید گفت که در استان زنجان جرائم مهم از جمله قتل ۱۰۰ درصد پرونده کشف شده است و در دیگر جرائم نیز حدود ۹۰ درصد پرونده‌ها کشف شده است.
پرونده ساختگی هم داریم؟
بله داریم و این نیز معمولا چند سالی است شیوه کار برخی مجرمین شده است و بیشتر در جرائم مربوط به سرقت است که شخصی جهت اخذ وجه پول از بیمه اقدام به صحنه‌سازی سرقت می‌کند.
البته در برخی از پرونده‌ها نیز توسط بستگان و آشنایان صورت و به جهت گمراه شدن پلیس اقدام به صحنه‌سازی می‌کنند که کارآگاهان با استفاده از تجربه و بررسی دقیق صحنه جرم به ساختگی بودن آن پی برده و سپس اقدامات لازم در راستای شناسایی مجرم صورت می‌پذیرد.
در این نوع جرائم نقش کارشناسان بررسی صحنه جرم خیلی مهم است که به عنوان فرد پشتیبانی کننده در ادارات تشخیص هویت پلیس آگاهی مشغول هستند.
کار رسیدگی به پرونده با حضور چند کارآگاه انجام می‌شود؟
پس از وصول پرونده جهت رسیدگی تخصصی و فنی به یکی از افسران با تجربه و کارآگاه ارجاع و آن کارآگاه نیز کار خود را با هم فکری و کار تیمی انجام دادن پیش می‌برد و به نوعی می‌توان گفت در کار تیمی پرونده‌های مهم و حساس زودتر منتج به نتیجه می‌شود و با کنار هم قرار دادن افکار و ایده‌ها و راهکار‌ها سریعتر نتیجه حاصل می‌شود، چون کار تیمی بارش افکار و ایده‌ها است.
آیا روال رسیدگی به پرونده‌ها لو می‌رود؟
خیر نباید لو برود، چون باعث اختلال در رسیدگی به پرونده می‌شود و در این صورت پرونده لوث می‌شود و همین امر موجب اطاله رسیدگی و عقیم ماندن آن‌ها می‌شود و بر این اساس پرونده‌ها به صورت محرمانه و خیلی محرمانه رسیدگی می‌شود.
اتاق بازجویی معروف که می‌گویند، همینجاست؟
با لبخند جواب می‌دهد، تحقیق و بازجویی از متهمین در اتاق‌های بازجویی صورت می‌پذیرد تا هم تمرکز مجرمین به هم بخورد و هم تمرکز افسر تحقیق و یا کارآگاه جمع شود؛ تا در یک بازجویی فنی و پلیسی حقیقت ماجرا کشف شود.
از پرونده‌های شاخصی که رسیدگی کردید، چه بوده است؟
به جرات می‌توان گفت، شاخصترین پرونده امسال، همان پرونده محیطبانان عزیز زنجانی بود، این یک پرونده ملی بود، که با دستورات ویژه مراجع قضایی و حتی رئیس وقت قوه قضائیه پیگیری‌های ویژه صورت گرفت و در همان ساعت اولیه اعلام قتل غریبانه محیطبانان عزیز که اجساد آن‌ها در انتهای حوزه استحفاظی کشف شد.
تیمی ویژه به سرپرستی رئیس پلیس آگاهی و چند نفر از کارآگاهان ویژه به محل کشف عزیمت و با توجه به قاعده طلایی که مجرم به صحنه جرم باز‌می‌گردد، مظنون اصلی در محل دستگیر شد و بدون فوت وقت تحقیقات در محل از نامبرده آغاز شد؛ که در جریان بازجویی متهم معترف شد شخصی به هویت معلوم اقدام به شهادت محیطبانان کرده که با هماهنگی‌هایی که صورت گرفت، شخص نامبرده نیز بلافاصله دستگیر و تحقیقات فنی و علمی و شبانه‌روزی از نامبردگان آغاز شد که متهم ردیف اول چنین بیان داشت که با هم دستی نفر دوم و با استفاده از سلاح شکاری ابتدا یکی از محیطبانان را زخمی و سپس با سلاح نامبردگان اقدام به تیراندازی به سمت آن‌ها کرده است.
اما در بررسیهای صورت گرفته و تحقیقات انجام شده و اظهارات ضد و نقیض متهم ردیف اول و انکار متهم ردیف دوم و علاوه بر این پوکه‌های جمع‌آوری شده از محل جرم به این نتیجه رسیدیم که اکثر پوکه‌ها با سلاح محیطبانان مطابقت ندارد و از سلاح دیگری برای شلیک استفاده شده است.
از همین رو بازجویی با استفاده از شگرد‌های پلیسی و بازسازی صحنه جرم صورت گرفت و با بررسی خودرو محیطبانان و محل‌های برخورد گلوله در خودرو که با اظهارات متهم ردیف اول کاملا تناقض داشت که متهم پس از چند روز و با رو به رو شدن با دلایل و مستندات جمع‌آوری شده توسط کارشناسان سلاح و بررسی صحنه جرم به ناچار لب به اعتراف گشود و صراحتا اقرار کرد.
با راهنمایی خود متهم که محیطبانان را با سلاح جنگی کلاش غیرمجاز به قتل رسانده و محل اختفای سلاح را با راهنمایی خودروی کشف و سلاح به همراه تعدادی فشنگ کشف و بازسازی صحنه جرم دوباره صورت گرفته حقیقت بازگویی که منطبق با جرم اتفاق افتاده بود که با توجه به موارد فوق مظنون ردیف دوم تبرئه و به آغوش خانواده بازگشت که این یکی از پرونده‌های مهم رسیدگی شده توسط بنده بود.
مصاحبه تمام می‌شود و از راهروی تنگ آگاهی عبور می‌کنم، دوباره جمله معروف شخصیت اصلی سریال «کارآگاه حقیقی» که می‌گوید: «زمان مثل یک چرخه است؛ هرکاری که کرده‌اید و یا می‌کنید و خواهید کرد، به شکلی دوباره به شما بازخواهد گشت. دوباره و دوباره و دوباره»، موضوعی که در پرونده قاتل محیطبانان زنجانی هم تکرار شده و موجب کشف پرونده شده است.
