به نقل از تسنیم، روز 24 اردیبهشت ماه آتی برای احزاب و جریانات سیاسی ترکیه و مردم این کشور، روز حساس و سرنوشت سازی است. چرا که انتخابات پارلمان و ریاست جمهوری همزمان برگزار خواهد شد و نظرسنجی ها حاکی آن است که به احتمال قوی، حزب عدالت و توسعه پس از یک زمامداری طولانی 21 ساله، قرار است قدرت را به 6 حزب مخالف اردوغان واگذار کند که ائتلاف ملت را تشکیل داده اند و در این ائتلاف، چندین حزب با طیف های فکری و سیاسی مهم، زیر یک چتر واحد جمع شده اند تا اردوغان و شریک او دولت باغچلی را از صحنه قدرت کنار بزنند.
تحلیلگران بسیاری به اهمیت تاثیر بحران اقتصادی بر بحران سیاسی اشاره کرده اند و در این میان، برخی از مفسرین سیاسی ترکیه، سراغ این موضوع رفته اند که چرا برخلاف وعده های طلایی اردوغان، اقتصاد ترکیه در سه ماه نخست سال 2023 میلادی، وضعیت تلخی را سپری می کند.
یکی از این ناظران سیاسی، طاها آک یول تحلیل گر روزنامه قرار است. او که قبلاً به مدت چند دهه در حریت و ملیت قلم زده و در حوزه های تاریخ اقتصادی، حقوق و تاریخ عثمانی و جمهوری تبحر دارد، به بررسی سیاست و اقتصاد در ترکیه پرداخته و وضعیت اردوغان را دشوار قلمداد می کند.
طاها آک یول نشان داده که در یکصدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه و درست در آستانه حساس ترین انتخابات تاریخ معاصر این کشور، چشم انداز 2023 اردوغان شکست خورده است.
ترکیه، سرزمینی برای واردات بسیار
یکی از مهمترین خبرها در روزهای گذشته، افزایش میزان کسری تجارت خارجی ترکیه بود. آمار رسمی دولت نشان داده که در ماه مارس تجارت خارجی به 8.6 میلیارد دلار افزایش یافت. اما مساله فقط این نیست و آمار سه ماهه، نشان می دهد که سال 2023 به عنوان سال به سرآمدن فرصت تحقق چشم انداز مشهور اردوغان، آغاز بدی داشته و کسری تجارت خارجی ثبت شده در سه ماهه اول سال با 34.9 میلیارد دلار رکوردشکنی کرد.
این خبر در حالی انتشار یافته که بر اساس چشم انداز اردوغان و حزب او، قرار بود در سال 2023 میلادی، ترکیه صاحب یکی از 10 اقتصاد برتر جهان باشد. اما به زور توانسته خود را بر پله 21 نگه دارد!
چرا انتشار خبر افزایش واردات و کاهش صادرات، یکی از مهمترین اخبار است؟ زیرا بر روی ارض واقع، قوی ترین کشورهای جهان و منطقه، همان کشورهایی هستند که در اقتصاد قوی هستند. از این گذشته، حل مشکلات داخلی و خارجی کشور هم نیاز به توان اقتصادی دارد.
ورشکستگی مدل اقتصادی تیم اردوغان
از نظر سیاسی، انتشار این ارقام مستند، به معنای ورشکستگی مدلی است که دو سال است از سوی رئیس جمهور اردوغان و تیم او، بر بازار ترکیه تحمیل شده و ادعا و اتیکت «داخلی و ملی» یا «مدل ترکیه» به آن چسبانده شده است.
اردوغان در این مدل، به دنبال تقلید الگوی اقتصادی چین بود و تصور می کرد لیره ترکیه می تواند مانند یوآن چین خود را بالا بکشد. اما چنین نشد و برعکس تصورات تیم اردوغان، واردات به یک حد انفجار و بی سابقه رسید و همچنان که شاهد هستیم، کسری خارجی از رکوردی به رکورد دیگر در حال تغییر است! هیچ امیدی برای آرام شدن وضعیت اقتصاد، کاهش تورم و به سامان شدن ارز وجود ندارد.
سیستمی که نیاز به اصلاح دارد
طاها آک یول در ادامه می گوید: «دلیل اصلی انگیزه من برای نوشتن این مقاله فقط انتقاد از سیاست اقتصادی دولت نیست. هدف اصلی من این است که توضیح دهم که مدیریت خوب و مؤثر کشور نه به صرف داشتن رهبر قوی و کاریزماتیک، بلکه با طراحی برنامه‌های منطقی و برخورداری از نهادهای مؤثر امکان‌پذیر است.
رئیس جمهور اردوغان در سخنرانی های خود به هیچ برنامه اصلاحی خاصی اشاره ای نمی کند. بنابراین سرچشمه مشکلات اصلی در اقتصاد ترکیه مشخص است، هیچ برنامه ای برای حل آنها وجود ندارد. وقتی که نخستین مشکلات نظام ریاستی ترکیه را مشاهده کردیم، حتی دولت باغچلی شریک اردوغان نیز خواستار برخی اصلاحات جدی شد. اما اردوغان و تیم او کار خاصی نکردند و مشکلات بر روی هم تلنبار شد».
انتخابات و توقعات بیست ساله اردوغان
از آنجایی که دولت هیچ گونه اصلاحات و برنامه ای را برای خروج از بحران اقتصادی پیشنهاد نمی کند، فعالیت انتخاباتی دولت و حزب حاکم، تنها و تنها مبتنی بر القای حضور «رجل سیاسی قدرتمند» است.
تبلیغات انتخاباتی دولت و آکپارتی، صرفاً متمرکز بر اردوغان و محبوبیت اوست و عملاً چیزی به نام هدف و نقشه راه وجود ندارد. اقتصاد ترکیه در دهه اول زمامداری آکپارتی، خوب پیش رفت و در دنیا مورد استقبال قرار گرفت. اما در دهه اخیر به دلیل این درک غلط از قدرت و سیاست، به وضعیت فعلی سقوط کرده و نهادهای موجود، به خاطر تمامیت خواهی و اختیارات رئیس جمهور، عملاً ناتوان و ناکارآمد شده اند.
البته آنها این واقعیت را قبول ندارند. حتی دیدید که اردوغان روز گذشته گفت که ترکیه را به قله تاریخ صد ساله ما رسانده است! حال بیایید این سخنان قهرمانانه را بدون تحسین و دشمنی تحلیل کنیم.
آیا چنین است؟ خیر. اردوغان در دوره بیست ساله رهبری خود، سیاست های متفاوتی داشته است. بله، ترکیه در سال 2012 واقعاً «اوج» داشته و به 12 هزار دلار درآمد سرانه رسیده است. اما پس از آن، همه چیز تغییر کرد و درآمد ما شروع به کاهش کرد و نهایتاً به 8 هزار دلار کاهش یافت. در حالی که ما هر سال پسرفت می کردیم، دنیا پیشرفت می کرد، کشورهایی مثل بلغارستان و مالزی پشت سر ما بودند اما از ما پیشی گرفتند. در حالی که سهم ترکیه در اقتصاد جهانی در سال 2012 میلادی در حد 1.24 درصد بود، در سال 2020 به 0.85 درصد کاهش یافت.
اردوغان در شرایط خوب و مطلوبی قدرت را در دست گرفت و اقتصادی را به ارث برد که با اصلاحات سال 2001 به سامان شده بود. او اقتصاد را با دوستان اقتصاددان واقعی خود، در فرآیند تعامل با اتحادیه اروپا، به اوج رساند. اما پس از آن، اصلاحات معکوس شد، ترکیه به اتحادیه اروپا پشت کرد، اردوغان با سیاست‌های «شخصی» و هیجانی، مسیر متفاوتی را در پیش گرفت و چنین شد که اقتصاد ترکیه سقوط کرد. اما متاسافانه، در فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه، کف زدن برای «رئیس»، حقیقت را بی اهمیت می کند. سیاست ما نمی تواند از شر دعوای دوقطبی و من و تو خلاص شود. این مشکل اصلی ما در هر دوره ای است! عدم عقلانیت و اعتیاد عاطفی و وابستگی بیش از حد به افراد! این فرهنگ سیاسی وابستگی محور، به فرد اجازه نمی دهد یک سیاستمدار، با انتقاد سازنده اصلاح شود. چون خط کشی شده و یک طرف حق و طرف دیگر، باطل نام گرفته است. ما یک قرن است که نتوانسته ایم خود را از این مارپیچ بیرون بکشیم.
من ناامید نیستم، با توسعه آموزش، اقتصاد بازار و باز بودن و تکیه بر تفکر منطقی، کشور ما نیز توسعه می یابد. ما بیشتر از هر چیزی، به قاعده و قانون نیاز داریم و نه پادشاه! هیچ راه دیگری برای تبدیل شدن به یک کشور توسعه یافته وجود ندارد.
