با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که محتمل‌ترین سناریو‌های اسرائیل برای واکنش به حمله ایران چه خواهد بود و آیا اسرائیل ریسک حمله به مراکزی مهم از جمله تاسیسات هسته‌ای ایران را می‌پذیرد؟ رحمان قهرمان پور، کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای و پژوهشگر روابط بین الملل در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
چه خواهد شد؟
رحمان قهرمان پور گفت: «با توجه به حمله‌ای که اسرائیل علیه ساختمان کنسولگری ایران در دمشق انجام داده بود، انتظار می‌رفت که یکی از سناریو‌های ایران، اقدام به واکنش مستقیم باشد. ایران پیش از این اقدام، از طریق نیرو‌های نیابتی واکنش نشان داده بود و تصور این بود که اگر این نوع واکنش مجددا تکرار شود، اثرگذاری لازم را نخواهد داشت. در نهایت دیدیدم که هم ایران واکنش نشان داد و هم نیرو‌های نیابتی ایران که در منطقه حاضر بودند. درواقع هم از داخل و هم خارج از مرز‌های ایران به سمت اسرائیل موشک‌هایی پرتاب شد. همانطور که واکنش ایران نه خیلی تند بود و نه خیلی انفعالی، اگر اسرائیل بخواهد واکنشی نشان دهد آن نیز در همین حد خواهد بود.»
وی گفت: «ایران تا کنون واکنش بیش از حد تندی نشان نداده است، یعنی تمایلی ندارد به شکل تمام عیار وارد درگیری شود. از سوی دیگر اسرائیل این مسئله را نادیده نخواهد گرفت و تلاش می‌کند به هر شکلی که لازم می بیند، واکنش نشان دهد. در نتیجه، احتمالا شاهد واکنش خواهیم بود، اما اصلا مشخص نیست این واکنش چه خواهد بود. ممکن است اسرائیل در همان سطح ایران واکنش نشان دهد، یعنی همان کار‌هایی را که ایران انجام داده انجام دهد یا به هر شیوه دیگری واکنش نشان خواهد داد. کابینه جنگ اسرائیل به محض حمله ایران تشکیل جلسه داد و این جلسه نیز بسیار مهم بود، چون بر اساس سخنانی که در این جلسه رد و بدل شد و ارزیابی که صورت گرفت، درباره حمله یا عدم حمله متقابل تصمیم گیری خواهد شد.»
وی افزود: «حقیقت این است که در اسرائیل گروه‌هایی مختلف با طرز فکر‌های گوناگون حضور دارند و طبیعتا گروه‌های راست افراطی، مثل وزیر امنیت اسرائیل خواهان واکنش‌های بسیار تند هستند، اما دست اسرائیل باز نیست و فشار آمریکا، درکنار درخواست‌های کشور‌های اروپایی مبتنی بر این است که اسرائیل سطح تنش‌ها را بالاتر نبرد. با توجه به این شرایط، اسرائیل با محدودیت‌هایی مواجه است و نمی‌تواند به راحتی همه گزینه‌ها را روی میز بگذارد. به همین دلیل معتقدم گزینه حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران منتفی است. با این حال واکنش ایران در برابر اسرائیل در جای خود باقی است. پرسشی مهم و اساسی که در این وضعیت مطرح می‌شود این است که آیا اسرائیل واقعا می‌خواهد به خاک ایران حمله کند یا اصلا می‌تواند این کار را انجام دهد؟ این مسئله همچنان مبهم است و نمی‌دانیم چه خواهد شد. تا کنون، اسرائیل هیچگاه خاک ایران را مستقیما هدف نگرفته و با توجه به این موضوع، مشخص نیست که در پاسخ به ایران، به خاک کشور حمله می‌شود، پایگاه‌های ایران در منطقه، هدف قرار می‌گیرد، یا عملیات تخریبی انجام می‌شود.»
هدف ایران بازدارندگی بود نه تشدید تنش‌ها
تیم تحلیلگر ارشد سیاسی گفت: «قطعا شخص نتانیاهو به تداوم بحران در منطقه نیاز دارد تا عمق سیاسی خود را تداوم ببخشد و مخالفان خود را نیز مهار کند، اما طبیعتا در عالم واقعی سیاست نمی‌توان به هر آن چه دلبخواه است دست پیدا کرد یا هر اقدامی را انجام داد. شرایط محیطی، نوع اقدامات را محدود می‌کند؛ بنابراین باید دید نتانیاهو در شرایطی که اکنون در آن قرار دارد، می‌تواند سطح تنش را افزایش دهد یا خیر. حدس من این است که نمی‌تواند. این موضوع از یک سو به علت مواضع بایدن است که صراحتا گفت آمریکا در اقدام نظامی علیه ایران مشارکت نخواهد کرد و هم به علت پیام‌هایی است که کشور‌های مختلف اروپایی به اسرائیل دادند و درخواست کردند که اسرائیل از جنگ پرهیز کند، به ویژه با توجه به این که کشور‌های اروپایی در رهگیری موشک‌های ایرانی مشارکتی چشمگیر داشتند. به همین دلیل همان کشور‌هایی که خواهان خویشتنداری ایران بودند، حالا به اسرائیل فشار خواهند اورد که وارد درگیری با ایران نشود.»
وی افزود: «نوع عملیات نظامی ایران، اظهارات مقامات ایران و بحث‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد که ایران مثل جریان پایگاه عین الاسد در عراق این قصد را نداشت که به تاسیسات غیرنظامی آسیب بزند، بلکه بیشتر به دنبال ارسال این پیام بود که ایران توان ضربه زدن را دارد تا به شکلی بازدارندگی ایجاد کند. این مسئله را هم می‌شد در بحث‌های آقای امیرعبداللهیان دید و هم در واکنش آمریکایی‌ها در رسانه‌های مختلف. نوع عملیات نظامی ایران و غیر همزمان بودن ارسال پهپاد‌ها و موشک‌های کروز و زمین به زمین نشان داد که نیت ایران بیش از آن که مبتنی بر تشدید تنش و ضربه زدن به شهروندان غیرنظامی باشد، مبتنی بر همان ارسال پیامی بود که اشاره کردم. بیانیه نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز به صراحت به این موضوع اشاره کرده که ایران این اقدام خود را یک دفاع مشروع ذیل منشور سازمان ملل می‌داند.»
پیامد تصاعد بحران
این پژوهشگر روابط بین الملل گفت: «در کوتاه مدت، احتما جنگ و درگیری بسیار پایین است، اما در واقع اگر اسرائیل بخواهد واکنش بیش از حدی نشان دهد و در نتیجه ایران نیز وادار به واکنش شود، وارد وضعیتی خواهیم شد که در مبحث مدیریت بحران، «تصاعد بحران» یا «نردبان بحران» خوانده می‌شود. این مسئله‌ای است که نمی‌توانیم با قاطعیت درباره آن صحبت کنیم. به همین دلیل است که معتقدم واکنش اسرائیل بسیار تعیین کننده خواهد بود. ما نمی‌دانیم که واکنش اسرائیل انفرادی خواهد بود یا حمایت قدرت‌های دیگر را نیز شامل می‌شود. در حال حاضر توپ در زمین اسرائیل است و این در حالی است که پیش از حمله ایران به اسرائیل، توپ در زمین ایران بود. چشم انداز بلندمدت بسیار تعیین کننده خواهد بود. کشور‌های منطقه یکدست نیستند و موضع گیری یکسانی در قبال تحولات ندارند. همانطور که اردن نیز در شب حمله ایران برخی موشک‌ها و پهپاد‌ها را رهگیری کرده بود. مشخصا کشور‌های منطقه بر اساس شرایط خود مواضعی مختلف دارند. برخی کشورها، به دلیل همسایگی با ایران و اختلاف‌هایی که با آمریکا دارند، مخالف حمله هستند و برخی دیگر نیز اصلا موضع مشخصی نمی‌گیرند.»
قهرمان پور تاکید کرد: «به طور کلی، کشورها در تامین امنیت خود تنها هستند که همان «SELF CARE» است. درواقع در زمینه امنیت، کشورها چاره‌ای ندارند به جز این که یا به خود تکیه کنند یا وارد ائتلاف‌های نظامی شوند. با توجه به این که جمهوری اسلامی از ابتدا وارد هیچ نوع گروه و ائتلافی نشده، طبیعی است که در صورت وقوع بحران نیز تنها خواهد بود و نمی‌تواند انتظار حمایت از سوی دیگر کشورها را داشته باشد. کشور‌هایی که میزبان پایگاه‌های آمریکا و ناتو در منطقه هستند، معمولا بر اساس قواعد همسایگی، دخالتی در جنگ نمی‌کنند، اما در عین حال، مخالفتی هم نمی‌کنند. بسیاری از کشور‌های منطقه در برابر حمله ایران به اسرائیل ناظر بودند، اما آن‌ها که با ایالات متحده اتحاد نظامی داشتند یا میزبان پایگاه‌های نظامی امریکا بودند به رهگیری موشک‌های ایران کمک کردند. معمولا کشور‌های منطقه به علت نزدیکی جغرافیایی به ایران و هراس از واکنش ایران، سعی می‌کنند با ایران درگیر نشوند. اما فراموش نکنیم که همین کشورها با حمله به ایران نیز مخالفت نمی‌کنند، چرا که اغلب کشور‌های جهان، از تضعیف رقبای خود سود می‌برند. در خاورمیانه نیز، برخی کشورها عملا از تضعیف ایران، خوشحال شده و سود می‌برند.»
