به گزارش صراط به نقل از فرهیختگان مجلس‌یازدهمی‌ها در کمتر از یک ماه دیگر، به پایان دوران چهارساله حضور در بهارستان می‌رسند و مجلس دوازدهم بعد از برگزاری دور دوم انتخابات مجلس و تعیین‌تکلیف 45 کرسی باقی مانده، فعالیت خود را آغاز می‌کند. در این مدت البته یک اتفاق قابل توجه نیز در مجلس یازدهم رخ داد. یک هفته بعد از برگزاری انتخابات مجلس یازدهم به‌خاطر عدم حضور 109 نماینده یعنی 38 درصد نمایندگان، جلسه صحن علنی به حد نصاب نرسید و تشکیل نشد. علاوه بر این در مدت زمان بعد از انتخابات مجلس تا الان چند طرح از جانب مجلسی‌ها مطرح شده که تصویب یا عدم تصویب آن حرف و حدیث‌های زیادی به همراه داشته است که آخرین نمونه آن تعطیلی پنجشنبه‌هاست. به بهانه پایان کار مجلس یازدهم نگاهی به طرح‌ها و لوایح تصویب شده در ماه‌های منتهی به مجلس یازدهم و چند دوره اخیر مجلس انداختیم. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی است که در سایت مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده است. سایت مرکز علی‌رغم اینکه طرح‌هایی در مجلس در این مدت تصویب شده اما از دی ماه سال 1402 تا به امروز هیچ طرح مشخصی را در خروجی خود قرار نداده است.
مجلس یازدهم
در چند ماهه منتهی به پایان کار مجلس یازدهم، چند طرح به تصویب رسید. برخی طرح‌ها از کمیسیون‌ها مطرح شد که هنوز سرنوشت آنها مشخص نشده است. حالا و در روزهای پایانی عمر مجلس یازدهم، بهارستانی‌ها به دنبال اتمام کارهای نیمه‌تمام مجلس در ماه‌های پایانی فعالیت خود هستند و از طرفی نیز برخی طرح‌ها مثل تعطیلی پنجشنبه‌ها روی میز مجلس آمده که به‌نظر می‌رسد مجلسی‌ها در روزهای پایان کار خودشان، ریسک بیشتری برای تصویب این طرح‌ها کرده‌اند. در ادامه به برخی از این طرح‌ها پرداختیم.
طرح شفافیت قوای سه‌گانه بالاخره تایید شد
طرح شفافیت قوای سه‌گانه یکی از طرح‌های پرحاشیه مجلس یازدهم بود، طرحی که بعد از کنار گذاشتن شفافیت آرای نمایندگان مجلس در صحن علنی آمد و به تصویب نمایندگان رسید اما ایرادات و نقص‌هایی که در طرح موجود بود منجر به رفت و برگشت دوساله طرح بین مجلس، شورای نگهبان و مجمع تشخیص شد. عمده ایرادی که مجمع به طرح وارد می‌کرد، شفافیت جلسه مجمع تشخیص و هیات عالی نظارت از جمله موارد اختلافی در این طرح بود که نهایتا با حذف بندهای مربوط به شفافیت مجمع، مورد تایید هیات عالی نظارت قرار گرفت و مجدد به مجلس آمد و نهایتا 11 بهمن‌ماه سال گذشته، طرح در صحن علنی مجلس تصویب شد تا بالاخره نمایندگان مجلس بعد از کش‌و‌قوس‌های بسیار، تصویب طرحی با عنوان «شفافیت آرا» البته برای «قوای سه‌گانه» را در کارنامه فعالیت خود ثبت کنند.
تصویب کاهش خدمت سربازی با اما و اگر
طرح اصلاحاتی بر خدمت سربازی که در لایحه برنامه هفتم توسعه آمده نیز ازجمله طرح‌هایی بود که بهمن‌ماه سال گذشته تصویب و به شورای نگهبان ارسال شد. برمبنای طرح تصویب شده، مدت خدمت سربازی به مدت 3 ماه کاهش پیدا خواهد کرد. نهایتا اسفندماه بود که سخنگوی شورای نگهبان از تایید طرح کاهش خدمت سربازی صحبت کرد. با این حال اما برمبنای جزئیات این طرح، افراد بومی باید همچنان 21 ماه خدمت سربازی خود را بگذرانند و کاهش سه ماه خدمت سربازی شامل آنها نمی‌شود. اما مدت خدمت سربازی که برای افراد غیربومی، 18 ماه است که شامل افرادی که در محل سکونت خود زندگی می‌کنند نمی‌شود. کاهش خدمت سربازی به 15 ماه شامل کسانی میشود که در مناطق عملیاتی فعالیت می‌کنند و کاهش خدمت به 14 ماه نیز شامل کسانی میشود که در مناطق عملیاتی درگیر خدمت می‌گذرانند. بر این اساس کاهش طرح خدمت سربازی اگرچه به تصویب مجلس رسید اما به‌نظر می‌رسد اما و اگرهای زیادی دارد و مشمول همه سربازان نمی‌شود.
اصلاح قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی غیردولتی
قانون اصلاح قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی هم ازجمله طرح‌های دقیقه نودی مجلس یازدهم بود که در 21 اسفند سال گذشته مصوب شد و بعد از تایید شورای نگهبان در فروردین‌ماه به آموزشوپرورش ابلاغ شد. این طرح نیز البته خالی از اما و اگر نبود. پیش از این در گزارش «قانون بقای تعارض منافع در مدیران آموزشوپرورش» به بررسی این قانون پرداخته بودیم. برخی از بندهای اصلاحی این طرح البته مثبت است ازجمله اینکه، وزارت آموزشوپرورش مکلف به راه‌اندازی سامانه نظارت و ارزیابی مدارس غیردولتی شده که به موجب آن همه مدارس باید فعالیت‌های خود اعم از درآمد، میزان شهریه دریافتی، تعداد پرسنل و دانش‌آموزان را در سامانه مذکور اعلام کنند. همچنین سامانه مدارس غیردولتی به سازمان تامین اجتماعی متصل شده و حق بیمه معلمان و کارکنان مدارس، به‌صورت برخط پرداخت میشود. اما یکی از اشکالاتی که به قانون اصلاحی وارد است، این است که در قانون اصلاحی وزیر آموزشوپرورش، اعضای شورای معاونان ستادی، استانی، شهرستانی و منطقه‌ای وزارت آموزشوپرورش و به‌طور کلی افرادی که در آموزشوپرورش مسئولیت دارند، خود یا همسر و فرزندانشان نمی‌توانند در محدود جغرافیایی تحت مسئولیت خود، مدرسه یا مرکز آموزشی، غیردولتی تاسیس کنند. بر این اساس و برمبنای این قانون فرد می‌تواند در محدود خارج از فعالیت جغرافیایی مدرسه احداث کند، علاوه بر این در بند قانونی وزیر آموزشوپرورش و دیگر افراد نیز مشمول این قانون می‌شوند و نکته عجیب ماجرا اینجاست که اگر فرد نمی‌تواند در محدود جغرافیای مدرسه احداث کند با این تفاسیر محدوده جغرافیایی مسئولیت وزارت، کل کشور به حساب می‌آید و اساسا اینجا بند قانونی معنی درستی ندارد و به‌نظر می‌رسد ایرادات وارد به تاسیس مدارس غیردولتی و بحث تعارض منافع در ماجرای تاسیس مدارس غیردولتی در آموزشوپرورش همچنان به قوت خود باقی است.
حرف و حدیث تعطیلی پنجشنبه‌ها و مالیات بر مهریه
مصوبه مالیات بر مهریه نیز اگرچه هنوز به تصویب مجلس نرسیده یکی دیگر از طرح‌هایی است که این روزها از جانب مجلس یازدهم مورد توجه قرار دارد، بر این اساس که افزایش میزان مهریه از مقدار مشخصی مشمول مالیات میشود که برای جلوگیری از ثبت مالیات‌های سنگین مورد توجه قرار گرفته است. طرح تعطیلی پنجشنبه‌ها نیز موضوع دیگری است که این روزها بگو مگوهای زیادی حول آن به وجود آمده که طرح کمیسیون اجتماعی مجلس بوده و عمده دعواها پیرامون این موضوع بوده که روز تعطیل دوم شنبه باشد یا پنجشنبه که قرار است تصمیم نهایی در صحن علنی مجلس مشخص شود.
مجلس دهم
انتخابات مجلس یازدهم 2 اسفندماه سال 98 برگزار شد. تقریبا با در نظر گرفتن یک ماه پیش از انتخابات اسفند، یعنی بهمن‌ماه تا پایان اردیبهشت سال 99، مجلس دهمی‌ها 10 طرح و 3 لایحه به تصویب رساندند. از این نظر مجلس دهم در مقایسه با دیگر ادوار مجلس در پیشنهاد و تصویب طرح‌ها، رقم و میزان کمتری به خود اختصاص داده است.
طرح خروج ایران از ان‌پی‌تی
21 بهمن سال 98، تعدادی از نمایندگان مجلس طرح خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یا همان ان‌پی‌تی را مطرح کردند که به موجب آن «ایران موظف می‌شد به‌منظور اقدام متقابل، در برابر نقض تعهدات طرف‌های اروپایی و آمریکایی در برجام و در صورت ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، ضـمن خـروج از پیمـان منـع گسـترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی)، اجرای تمـامی الزامـات ذیـل ایـن پیمـان را ملغی و انجام کلیه همکاری‌های نظارتی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را قطع کند.» البته طرح در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در حال بررسی بود که به‌نظر می‌رسد در کمیسیون مسکوت مانده و به تصویب نرسید. این طرح در حالی مطرح شد که تقریبا یک سالی از خروج آمریکا از برجام می‌گذشت.
طرح الحاق یک تبصره به قانون انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس در یک سال مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری
اول اردیبهشت ماه سال 98 طرحی با عنوان الحاق یک تبصره به قانون انتخابات ریاست‌جمهوری توسط مجلس اعلام وصول شد که رفت و برگشت‌هایی میان مجلس و شورای نگهبان داشت و نهایتا توسط شورای نگهبان رد شد. تصویب این طرح از این نظر قابل توجه بود که در یک سال باقی‌مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری، نمایندگان مجلس دهم به دنبال تغییر برخی موارد در قانون انتخابات بودند که تا جای ممکن ردصلاحیت داوطلبان انتخابات، به راحتی صورت نگیرد. برای مثال در بخشی از این طرح الحاقی آمده: «داوطلب ردصلاحیت شده می‌تواند ظرف مهلت پنج روز پس از اعـلام نتـایج بررسـی اعتـراض توسط هیات‌های مذکور، نزد محاکم قضایی صالح علیه دسـتگاه، مقـام یا شخص گزارش‌دهنده حسب مورد شکایت نماید. درصورتی که اثبات شـود، گزارش مزبور خلاف واقع یا مستند، جعلی یا نادرست بوده اسـت، مرتکـب به مجازات حبس یـا محرومیـت از حقـوق اجتمـاعی (دو سـال انفصـال از خدمات دولتی و عمومی) درجه شش محکوم میشود.» در ادامه این طرح الحاقی شرایط فرد برای ثبت‌نام به شرح زیر آمده: «1. تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران، 2. ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل ولایت فقیه، 3. اعتقاد و التزام عملی به اسلام» طرح در ادامه به این موضوع اشاره کرد که عدم اعتقاد داوطلب به اسلام بـا اقـرار او و عـدم التـزام عملی داوطلب به اسلام با حکم قطعی دادگاه صالح مبنی‌بر فساد مـالی یا اخلاقی وی به اثبات می‌رسد. منابع استعلام وزارت کشور و شـورای نگهبان مطابق ماده (48) این قانون شـامل وزارت اطلاعـات، دادسـتانی کل، سازمان ثبت احوال کشـور و نیـروی انتظـامی جمهـوری اسـلامی ایران، می‌باشد.
مجلس نهم
از یک ماه پیش از برگزاری انتخابات مجلس تا آخرین روز فعالیت مجلس نهم، تقریبا 29 طرح و 15 لایحه مورد بررسی قرار گرفته است که در مقایسه با ادوار اخیر مجلس، ماه‌های پرطرح و لایحه بهارستان به حساب می‌آمده است. از جمله مهم‌ترین این طرح‌ها، افزایش تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور سال 95 بوده است و طرح ساماندهی اتباع بیگانه نیز در ماه‌های پایانی فعالیت مجلس نهم، مورد بررسی قرار گرفت.
کلید خوردن اعمال سوابق تحصیلی در کنکور
طرح اصلاح قانون سنجش و پذیرش برای اولین بار سابقه تحصیلی دانش‌آموز را در کنکور موثر قرار می‌دهد که البته تاثیر آن مثبت خواهد بود. این طرح که در 12 اردیبهشت ماه سال 95 اعلام وصول شد؛ در تاریخ 28 اردیبهشت ماه به تصویب شورای نگهبان رسید. در بخشی از طرح مجلس آمده: «نمرات تعدادی از دروس دوره متوسطه دوم و پیش‌دانشگاهی است که امتحانات آن مطابق اصول سنجش و اندازه‌گیری، توسط وزارت آموزشوپرورش، به صورت سراسری، نهایی و استاندارد مطابق مصوبات شورای عالی آموزشوپرورش برگزار میشود.» در ادامه این طرح نیز اشاره شده که تاثیر سوابق تحصیلی در امتحانات کنکور به صورت مثبت اعمال خواهد شد.
طرح احیای سازمان ملی جوانان
مجلس‌نهمی‌ها 12 اسفند 94 طرح احیای سازمان ملی جوانان را مطرح کردند و در بخشی از متن مکتوب طرح به این موضوع اشاره شده بود که ادغام وزارت ورزش و جوانان در مجلس هشتم، منجر شد موضوع جوانان به حاشیه رانده شود و موضوع ورزش مساله اصلی باشد و به این منظور طرح جدید به مجلس داده شد؛ که اداره تدوین قوانین مجلس به دلیل اینکه طرح به دنبال احیای سازمانی است که قبلا به وزارتخانه الحاق شده، طرح را دارای بارمالی و مغایر اصل 75 قانون اساسی دانست.
طرح ساماندهی اتباع بیگانه
طرح ساماندهی اتباع بیگانه، 12 اسفندماه 94 از سوی نمایندگان مجلس مطرح شد. در بخشی از این طرح به این موضوع اشاره شده که اشتغال مورد‌نیاز اتباع بیگانه می‌بایستی به صورتی ساماندهی شود که اشتغال اتباع صرفا در همان مشاغل و طول دوره اعتبار کارت صورت بگیرد. در بخش دیگر از این طرح، صیانت از اشتغال کارگران ایرانی و عدم حضور اتباع در مشاغلی که کارگر ایرانی در آن شغل حضور دارد، از جمله دیگر موارد مورد‌اشاره است. در بند 12 این طرح آمده که تشکل‌های کارگری در صورت توانایی، جایگزین دفاتر کفالت اتباع در استان‌ها می‌شوند.
طرح تشکیل فراکسیون‌های مجلس
طرح ساماندهی کمیسیون‌های مجلس در 12 اسفند 94 مطرح شد که در بخشی از متن طرح خطاب به رئیس مجلس آمده: «در طول دوره نمایندگی مجلس، خاصه ابتدای آن فراکسیون‌هایی در مجلس تشکیل شده، که بین عنوان و عمل با وظایف کمیسیون‌ها و از سوی دیگر، تعدد عضویت همزمان نمایندگان مجلس در فراکسیون‌ها، موجب ناکارآمدی شده و به تبع آن، ایجاد توقع و انتظار بیجا می‌کند. لذا به‌نظر می‌رسد که ساماندهی فراکسیون‌های مجلس، می‌تواند درحل مشکل فوق اثر‌گذار باشد.» در ادامه این طرح به این موضوع اشاره شده که هر نماینده می‌تواند تنها در سه فراکسیون عضویت داشته باشد.»
مجلس هشتم
17 طرح در مجلس هشتم در ماه‌های قبل و بعد از انتخابات
مجلس هشتمی‌ها در چند ماه باقی‌مانده به پایان کارشان یعنی بهمن سال 90 تا اردیبهشت ماه سال 91 نزدیک به 10 لایحه و 17 طرح تصویب کردند که از جمله مهم‌ترین آنها طرح اصلاح قانون هدفمندی یارانه‌هاست.
طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه
اول اردیبهشت ماه سال 91 نمایندگان مجلس هشتم، طرحی به‌عنوان تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه را مطرح کردند که به موجب آن سازمان حج و زیارت نیز از ذیل وزارت فرهنگ و ارشاد خارج و به سازمان میراث فرهنگی ملحق می‌شد. در مقدمه این طرح آمده: «پس از گذشت چندسال و متاسفانه در سال‌های اخیر، این سازمان مهم که در واقع تابلویی برای هویت فرهنگی کشورمان در سطح بین‌المللی است، دستخوش تغییرات مکرر و بی‌ثباتی در سیاست و برنامه‌های خود شده است.»
طرح اصلاح هدفمندی یارانه‌ها
طرح اصلاح هدفمندی یارانه‌ها در بهمن‌ماه سال 90 مطرح و به موجب آن با توجه به اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها، اصلاح موارد مربوط به بازتوزیع درآمد حاصل از هدفمندسازی یارانه‌ها، طرح هدفمندی یارانه‌ها پیشنهاد شد. در طرح اصلاحی ماده 7 به این موضوع اشاره شده که علاوه‌بر مبلغ ثابت پرداخت ماهانه در سال 90، (یعنی 45هزار و 500 تومان) بدون افزایش مبلغ نقدی، بیشتر از 50 درصد درآمد حاصل از یارانه‌ها باید به موارد مختلف تخصیص پیدا کند؛ برقراری بیمه بیکاری، تامین هزینه خدمات درمانی بیماران تا سقف 70 درصد، تامین هزینه درمان بیماران صعب‌العلاج تا 100درصد، تامین بیمه اجتماعی نیازمندان تا رفع فقر، تامین هزینه مسکن نیازمندان فاقد مسکن به‌صورت اجاره‌بها یا هزینه تسهیلات بانکی خرید یا ساخت مسکن، تامین هزینه تحصیل فرزندان خانواده‌های نیازمند در مقطع کارشناسی از جمله مواردی است که در اصلاح ماده 7 قانون هدفمندی یارانه‌ها مورد اشاره قرار گرفته است. در طرح اصلاحی، ماده 11 قانون هدفمندسازی یارانه‌ها که به موجب آن دولت می‌تواند: «تا 20 درصدخالص وجوه حاصل از اجرای این قانون را به‌منظور جبران آثار آن، بر اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای هزینه کند» حذف شده است.
طرح اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس درمورد طرح سوال از رئیس‌جمهور
بعد از طرح سوال از رئیس‌جمهور در مجلس هشتم، نمایندگان مجلس با اشاره به این موضوع مواردی از آیین‌نامه داخلی مجلس درمورد طرح سوال از رئیس‌جمهور را در طرح اصلاحی مطرح کردند. به موجب این طرح اگر نمایندگان مجلس بخواهند از رئیس‌جمهور طرح سوال کنند هر کمیسیون موظف است حداکثر ظرف یک هفته با حضور نماینده معرفی‌شده رئیس‌جمهور پاسخ مقتضی را از طرف رئیس‌جمهور ارائه کند تا به نمایندگان سوال‌کننده، گزارش شود و بعد از یک هفته چنانچه هنوز حداقل یک‌چهارم نمایندگان از سوال خود منصرف نشده باشند رئیس مجلس موظف است در اولین جلسه سوالات آنها را قرائت و فورا برای رئیس‌جمهور ارسال کند.
مجلس هفتم
مجلس هفتمی‌ها در تقریبا سه ماه باقی مانده تا پایان فعالیت‌شان در مجلس نزدیک به 22 طرح و 13 لایحه را مطرح کردند که از جمله مهم‌ترین این طرح‌ها، طرح وضع مالیات بر مسکن خالی بود که به دولت اجازه می‌داد بر واحدهای مسکونی قابل سکونت، که به مدت یک سال خالی مانده است، مالیات وضع کند. براین اساس، درصد مالیات مذبور دوبرابر درصد مالیات اجاره مسکن براساس ارزش منطقه‌ای اجاره مسکن تعیین میشود که در زمان مورد نظر مجلس با دو فوریت این طرح مخالفت کرد. از جمله دیگر این طرح‌ها، اصلاح تاسیس مدارس غیرانتفاعی یا خصوصی آموزش بود که در ماه‌های پایانی فعالیت مجلس تصویب شد. علاوه‌براین طرح تامین هزینه‌های اساسی مردم از طریق هدفمندسازی یارانه‌ها و سود سهام عدالت نیز از جمله دیگر طرح‌هایی است که در ماه‌های پایانی مجلس هفتم مطرح شده بود.
