در طی هفت دهه گذشته، استفاده از فلوراید در فرمولاسیون خمیردندان‌ها رواج بیشتری یافته است. با این حال، امروزه طیف وسیعی از مواد جایگزین با کارکرد مشابه در دسترس هستند که برای افرادی با ترجیح محصولات بدون فلوراید، گزینه‌های مناسبی محسوب می‌شوند.
پیش از انتخاب نوع خمیردندان، درک ماهیت فلوراید، دلایل افزودن آن به محصولات بهداشتی دهان و دندان و همچنین مقایسه فواید و معایب خمیردندان‌های حاوی و فاقد فلوراید امری ضروری است.
در این مقاله، به مقایسه دقیق ویژگی‌ها و مزایای هر یک از این دو نوع خمیردندان پرداخته خواهد شد تا شما عزیزان بتوانید با آگاهی کامل و اطمینان خاطر، محصول مناسب را انتخاب نمایید. با بررسی این موارد، برای سؤال خمیر دندان بدون فلوراید بهتر است یا با فلوراید، پاسخ صحیح‌تری پیدا خواهید کرد.
فلوراید در خمیردندان چیست؟
فلوراید، یک ماده معدنی طبیعی است که در سنگ‌ها یافت می‌شود و از طریق چرخه طبیعت وارد هوا، خاک و آب می‌شود. اگرچه برخی منابع آبی به طور طبیعی حاوی فلوراید هستند، اما مقدار آن معمولاً برای ایجاد تأثیر قابل‌توجه بر سلامت دهان و دندان کافی نیست.
تحقیقات گسترده در اواسط قرن بیستم، ارتباطی قوی بین میزان فلوراید موجود در آب آشامیدنی و سلامت دندان‌ها نشان داد. در مناطقی که آب دارای غلظت طبیعی بالایی از فلوراید بود، شیوع پوسیدگی دندان به شکل چشمگیری کمتر و استحکام مینای دندان بیشتر بود. این یافته‌ها، محققان را بر آن داشت تا به بررسی دقیق‌تر نقش فلوراید در پیشگیری از پوسیدگی دندان بپردازند.
در پی این مطالعات، فلورایداسیون آب آشامیدنی به‌عنوان یک روش مؤثر برای کاهش پوسیدگی دندان در سطح جامعه شناخته و در بسیاری از کشورها اجرا شد. فلوراید موجود در آب با نفوذ به مینای دندان، آن را تقویت کرده و در برابر اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌های دهان مقاوم‌تر می‌سازد.
با توجه به موفقیت فلورایداسیون آب، صنعت تولید خمیردندان نیز به این ماده معدنی ارزشمند روی آورد. در دهه‌های 1940 و 1950، تولیدکنندگان خمیردندان شروع به افزودن فلوراید به محصولات خود کردند. مطالعات بالینی متعدد نشان داد که استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید، به‌ویژه در کنار فلورایداسیون آب، تأثیر قابل‌توجهی در کاهش پوسیدگی دندان دارد. در سال 1955، اولین خمیردندان حاوی فلوراید به بازار عرضه شد و به‌سرعت محبوبیت فراوانی یافت.
با توجه به این یافته‌ها، بسیاری از افراد همچنان به این سؤال فکر می‌کنند که خمیر دندان بدون فلوراید بهتر است یا با فلوراید؟ این پرسش، به‌ویژه با توجه به نگرانی‌های برخی افراد درباره اثرات جانبی احتمالی فلوراید، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
چگونگی عملکرد فلوراید در تقویت مینای دندان
هنگامی که از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده می‌شود، این ماده به عمق مینای دندان نفوذ کرده و با سایر مواد معدنی تشکیل‌دهنده مینای دندان (کلسیم و فسفر) ترکیب می‌شود.
فلوراید با جایگزینی برخی از یون‌های هیدروکسیل در ساختار مینای دندان، ماده‌ای بسیار مقاوم‌تر به نام فلوراپاتیت را تشکیل می‌دهد. فلوراپاتیت مقاومت مینای دندان را در برابر اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌های دهان افزایش داده و از تخریب آن جلوگیری می‌کند.
علاوه بر این، فلوراید با کاهش میزان تشکیل پلاک و کند کردن روند دمینرالیزاسیون (از دست رفتن مواد معدنی مینای دندان)، به تقویت مینای دندان و کاهش احتمال پوسیدگی آن کمک می‌کند.
اهمیت استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید
خمیر دندان بدون فلوراید بهتر است یا با فلوراید؟ این پرسشی است که بسیاری از افراد در انتخاب محصولات مراقبت از دهان و دندان با آن روبه‌رو می‌شوند. برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید به نقش فلوراید در سلامت دندان‌ها پی برد.
استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید، یکی از مؤثرترین راهکارها برای پیشگیری از پوسیدگی دندان است. پوسیدگی دندان یا حفره، زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها روی دندان‌ها تجمع کرده و اسید تولید می‌کنند. این اسیدها به‌تدریج مینای دندان را تخریب کرده و حفره‌هایی در آن ایجاد می‌کنند. فلوراید با تقویت مینای دندان و کاهش تأثیر مخرب اسیدها، از بروز پوسیدگی جلوگیری می‌کند. همچنین می‌تواند به ترمیم نواحی اولیه پوسیدگی نیز کمک کند.
خطرات احتمالی ناشی از استفاده از فلوراید
فلوراید، به‌عنوان یکی از عناصر ضروری در حفظ سلامت دهان و دندان، معمولاً ایمن تلقی می‌شود. با این حال مانند هر ماده دیگری، مصرف بیش از حد آن ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد.
عوارض جانبی ناشی از مصرف بیش از حد فلوراید معمولاً زمانی رخ می‌دهد که مقادیر قابل‌توجهی از این ماده به‌صورت تصادفی بلعیده شود. با توجه به این که هنگام مسواک زدن، فلوراید خورده نمی‌شود و میزان آن در آب آشامیدنی نیز تحت کنترل است، احتمال بروز چنین مشکلی بسیار کم است. با این وجود، برخی افراد ممکن است نسبت به فلوراید حساسیت یا آلرژی داشته باشند. در چنین مواردی، توصیه می‌شود از محصولات بدون فلوراید استفاده شود.
محصولات حاوی فلوراید مانند خمیردندان‌ها، به‌گونه‌ای فرموله شده‌اند که مقدار بهینه از این ماده را برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در اختیار قرار دهند.
استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید برای کودکان خردسال
فلوراید، به‌عنوان یک ماده معدنی مفید برای سلامت دندان‌ها، نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دندان ایفا می‌کند. با این حال، مصرف بیش از حد فلوراید، به‌ویژه در دوران شکل‌گیری دندان‌ها، می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. یکی از این عوارض، فلوئوروز دندانی است که به‌صورت لکه‌های سفید یا تغییر رنگ روی سطح دندان‌ها ظاهر می‌شود.
به همین دلیل، توصیه می‌شود که برای کودکان زیر سه سال از خمیردندان‌های فاقد فلوراید یا حاوی مقادیر بسیار کم فلوراید استفاده شود. این امر به‌منظور جلوگیری از بلعیدن بیش از حد فلوراید توسط کودک و کاهش خطر بروز فلوئوروز دندانی انجام می‌شود.
برای کودکان بزرگ‌تر از سه سال، استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید با مقدار مناسب مجاز است. با این حال، مقدار خمیردندان استفاده شده باید به‌اندازه یک نخود بوده و والدین باید بر مسواک‌زدن کودک نظارت کنند تا از بلعیده شدن خمیردندان جلوگیری شود.
ترکیبات موجود در خمیردندان‌های بدون فلوراید
برای پاسخ به این پرسش که خمیر دندان بدون فلوراید بهتر است یا با فلوراید، لازم است ترکیبات موجود در خمیردندان‌های فاقد فلوراید را نیز بررسی کنیم.
خمیردندان‌های بدون فلوراید اغلب حاوی ترکیبات طبیعی و جایگزین‌های معدنی هستند که برای حفظ سلامت دهان و دندان طراحی شده‌اند. این ترکیبات به طور کلی باهدف تقویت مینای دندان، کاهش باکتری‌های دهانی و جلوگیری از پوسیدگی دندان انتخاب می‌شوند.
برخی از رایج‌ترین ترکیبات موجود در خمیر دندان بدون فلوراید ایرانی عبارتند از عصاره چای سبز، عصاره گیاه پاپایا و جوش‌شیرین که به عنوان مواد ساینده ملایم عمل می‌کنند. با این حال، تحقیقات نشان داده است که برخی ترکیبات خاص از اثربخشی بالاتری برخوردارند. ترکیباتی مانند نانوهیدروکسی‌آپاتیت و زایلیتول به‌عنوان جایگزین‌های مؤثر و ایمن برای فلوراید در خمیردندان‌های بدون فلوراید مطرح می‌شوند.
خمیردندان بدون فلوراید از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که خمیردندان‌های فاقد فلوراید نیز می‌توانند در حفظ سلامت دهان و دندان نقش مؤثری ایفا کنند. مطالعات علمی حاکی از آن است که برخی از ترکیبات جایگزین فلوراید، مانند نانوهیدروکسی‌آپاتیت (nHAP)، توانایی تقویت مینای دندان و مقابله با باکتری‌های ایجادکننده پوسیدگی را به همان اندازه فلوراید دارند.
کدام بهتر است؛ خمیردندان بدون فلوراید یا با فلوراید؟
انتخاب بین خمیردندان‌های حاوی فلوراید و فاقد آن، به عوامل متعددی از جمله نیازهای فردی، حساسیت‌ها و میزان تماس با فلوراید از منابع دیگر بستگی دارد. هر دو نوع خمیردندان می‌توانند در روتین بهداشت دهان و دندان نقش مؤثری ایفا کنند.
اگرچه فلوراید به‌عنوان یک ماده مؤثر در پیشگیری از پوسیدگی دندان شناخته شده است، اما برای افرادی که به فلوراید حساس هستند یا از طریق منابع دیگر مانند آب آشامیدنی به میزان کافی فلوراید دریافت می‌کنند، خمیردندان‌های فاقد فلوراید می‌توانند گزینه مناسبی باشند. با این حال، برای افرادی که به دلایلی مانند رژیم غذایی یا شرایط پزشکی، فلوراید کافی دریافت نمی‌کنند، استفاده از خمیردندان‌های فاقد فلوراید ممکن است خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد.
با توجه به تنوع محصولات موجود در بازار، مشورت با دندانپزشک به‌عنوان متخصص حوزه سلامت دهان و دندان، بهترین راهکار برای انتخاب آگاهانه و مناسب‌ترین گزینه است. دندانپزشک با بررسی شرایط دهان و دندان هر فرد، می‌تواند راهنمایی‌های لازم را ارائه کرده و به شما کمک کند تا با اطمینان خاطر، محصولی را انتخاب کنید که بیشترین سازگاری را با نیازهای شما داشته باشد.
