به گزارش صراط به نقل از فارس، در خصوص اجرای سند تحول بنیادین وزارت آموزش و پرورش و تغییر ساختار آموزشی که قرار است از ابتدای سال تحصیلی جدید اجرایی شود، با محمود فرشیدی وزیر اسبق آموزش و پرورش به گفتوگو نشستیم تا نظر وی را درباره این تغییرات جویا شویم.
* در حد ضرورت مشورت انجام نشده است
* اول تصمیم گرفتند "3ـ3ـ6"باشد بعد به طراحی محتوا مصمم شدند
فرشیدی در پاسخ به این پرسش که به نظر وی «چقدر درباره ساختار "3ـ3ـ6" از کارشناسان نظرخواهی شده است؟»، اظهار داشت: اینکه از همه اشخاص نظرخواهی کرده باشند، آنچنان مسئله مهمی نیست بلکه مهم این است که از تعدادی از صاحبنظران نظرخواهی شده باشد، منتها به نظرم مشورت در حد ضرورت انجام نشده است؛ خیلیها در جریان نیستند یا اینکه مخالفت دارند.
وی ادامه داد: برنامهریزی برای محتوای "3ـ3ـ6" از قبل نشده است؛ واقعیت این است که حتی دستاندرکاران هم اول تصمیم گرفتند "3ـ3ـ6"باشد بعد مصمم شدند تا محتوایی بر آن طراحی کنند؛ در حالی که معمولاً ما قضیه را بر عکس عمل میکنیم یعنی یک محتوایی را طراحی میکنیم و میبینیم که این محتوا را در قالب چه ساختاری بگنجانیم.
وزیر اسبق آموزش و پرورش با بیان اینکه در این جریان ابتدا "3ـ3ـ6" عملیاتی شد بعد مشاهده میشود که به سرعت کتابهای ششم دبستان تدوین میشود، اضافه کرد: معمولاً آموزش و پرورش مجموعه کتابهای درسیاش را با محتوای کامل و جامع از قبل دارد و سفارش میدهد که افرادی مینویسند و با آرامش، چاپ میشود و به موقع در اختیار دانشآموزان قرار میگیرد.
وی افزود: درباره چاپ و توزیع کتب درسی قبل و اوایل انقلاب مشکلاتی داشتیم که بعد از آن معمولاً برای کتابهای تحصیلی از یک سال قبل سفارش چاپ داده میشود و خیلی از چاپخانههای معتبر کشور همکاری میکنند اما برای ششم دبستان تازگیها بحث شده است که محتوا چه باشد تا برای چاپ آماده شود.
* تغییرات باید با کمترین تنش همراه باشد
فرشیدی بیان کرد: آموزش و پرورش مجموعه عظیم مخاطب را دارد یعنی قریب 12 میلیون دانشآموز داد که بسیاری از دانشآموزان به نوعی در ماجرای تغییر ساختار ذینفع هستند یعنی پایه ششم برای دانشآموزان ابتدایی اجرا میشود؛ از سویی خانوادهها نیز دغدغه فرزندان را دارند و درگیر تغییر ساختار میشوند ضمن اینکه تغییر ساختار، سوالات و نگرانیهایی را نیز برای آموزگاران و مدیران مدارس ایجاد میکند.
وی اضافه کرد: وقتی قرار است تغییری در ساختار مدارس و نظام آموزشی صورت گیرد، تلاش میشود تغییر با کمترین تنش همراه باشد مثلاً اگر نظام جدیدی طراحی میشود سعی میکنند بر دانشآموزان و خیل عظیمی که در نظام قدیم هستند فشاری وارد نشده و هیچگونه اضطرابی ایجاد نشود.
وزیر اسبق آموزش و پرورش ادامه داد: در تغییرات، تنها کسانی که وارد پایه اول دبستان میشوند به گردونه جدیدی وارد شدهاند که برنامه آموزشی برای آنها به گونهای دیگر است و وقتی این دانشآموزان به سال دوم میروند، برنامههای جدید سال دوم برای آنها اجرا میشود و در نتیجه اضطرابی در کار نیست.
وی با بیان اینکه در حال حاضر تغییر ساختار در آموزش و پرورش از دو زاویه شامل پایه اول و ششم ابتدایی شروع شده است، گفت: این موضوع یک مقداری باعث شده است که خانوادهها دغدغهای داشته باشند و باید قبول کنیم که همین قضیه برای معلمان هم هست.
* باید تغییرات در اندازههای کوچکتر و به صورت آزمایشی اجرا شود
دبیرکل کانون تربیت اسلامی افزود: از وسط یک حرکت زنجیرهای که به صورت جامع تعریف شده بود، تغییراتی ایجاد میشود یعنی ارتباط طولی و عرضی دروس که با یکدیگر تعریف شده بود، برهم خورده است؛ معمولاً مجموعه موادی که دانشآموز باید یاد بگیرد به عنوان یک بستهبندی توسط برنامهریزان درسی طراحی میشود و بعد تقسیم میشود که در قالب "3ـ3ـ6" یا در قالب "4ـ3ـ5" باشد.
وی توضیح داد: باید تغییرات به تدریج، در اندازههای کوچکتر و آن هم به صورت آزمایشی اجرا شود تا نواقص برطرف شود و بعد در اندازه وسیع و تولید انبوه در اختیار قرار گیرد.
وزیر اسبق آموزش و پرورش اضافه کرد: زمانی است که در ساختار وزارتخانه تغییری ایجاد میشود، باید خیلی دقیق باشد، اما چنون مخاطبش 3 هزار فرهنگی وزارتخانه یا تعدادی از فرهنگیان استانهای کشور هستند، موج عظیمی ایجاد نمیکند، اما زمانی که تغییر ساختار در صف ایجاد میشود، 12 میلیون دانشآموز و یک میلیون معلم مخاطبش است که آنجا حتماً باید به صورت آزمایشی و در اندازههای کوچک اجرا شود که تجربه خیلی از کشورها و تجربه خودمان نیز همین است.
وی به اجرای طرح ارزشیابی توصیفی در مدارس اشاره کرد و ادامه داد: ارزشیابی توصیفی چندین سال به صورت آزمایشی اجرا و در تعدادی از مدارس نمونهگیری شد و پس از برطرف کردن کاستیها و اخذ جواب مثبت از طرح، در دبستانها تعمیم داده شد.
* تجربه تلخ گذشته تکرار نشود
فرشیدی به کلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران که در سالهای اولیه انقلاب طراحی شده بود، اشاره کرد و گفت: آن کار سنگینتر از کار سند تحول بنیادین بود و بسیاری از اساتید حوزه، دانشگاه و آموزش و پرورش دور هم نشستند و یک مجموعه قابل قبولی را طراحی کردند که شامل فلسفه، اساس، ارکان و بعد ساختارها بود؛ به عنوان مثال به پیشدبستانی خیلی بها دادند.
وی اظهار داشت: در آن دوران، آن طرح وارونه اجرا شد یعنی به جای اینکه از پیشدبستانی شروع کنند، با برنامه جدید آمدند از پیشدانشگاهی و از دوره متوسطه شروع کردند.
وزیر اسبق آموزش و پرورش ادامه داد: در آن زمان بچههای پشت کنکوری زیاد بودند و آنها برای اینکه مشکل پشت کنکوریها حل شود، آمدند در دبیرستان جلویشان را گرفتند و گفتند که کسی که معدل لازم را کسب نکرده است نمیتواند به پیشدانشگاهی برود و امتحان نهایی را نیز در سال سوم متوسطه برگزار کردند اما در عمل این نشد و کاستیهای زیادی داشت.
وی با بیان اینکه پنجرههای باز در پیشدانشگاهی مشکلات فراوان داشت، افزود: نظام جدید متوسطه نسبت به نظام قدیم از نظر تربیتی خیلی بدتر بود و از نظر علمی هم مشکلاتش بیشتر بود، در نتیجه آن تجربه ناگوار ما را یک مقدار حساس میکند تا اکنون که یک مجموعه خوبی تحت عنوان سند تحول بنیادین دراختیار ماست و شورای عالی انقلاب فرهنگی روی آن صحه گذاشته است، اگر به طور دقیق ریلگذاری و سوزنبانی نکنیم، مو به مو و بند به بند سند را مدنظر قرار ندهیم، کار کارشناسی کافی انجام نشود و شتابزدگی داشته باشد ممکن است به آن هدف که میخواهیم نرسیم؛ به همین دلیل باید برنامهریزی دقیق براساس سند انجام شود.
* راه رسیدن به تحول بنیادین، "3ـ3ـ6" نیست
فرشیدی بیان کرد: صحبتهای برخی کارشناسان این است که الزاماً سند تحول با "3ـ3ـ6" همخوانی و هماهنگی ندارد؛ یعنی اینکه نباید طوری نشان داده شود که راه رسیدن به تحول بنیادین، "3ـ3ـ6" است.
وی ادامه داد: یک محتوای تحولآفرینی را طراحی کردیم، اما اینکه در قالب "3ـ3ـ6" یا "4ـ3ـ5" باشد هر دو ممکن است؛ به عنوان مثال میخواهید یک آبی بیاشامید، این آب را میتوانید در لیوان، استکان یا فنجان بنوشید؛ اصل این است که آبی گوارا بیاشامید.
* کارشناسان نمیخواهند سرعت حرکت، مانع رسیدن به نقطه مطلوب شود
وزیر اسبق آموزش و پرورش اضافه کرد: نگرانی برخی کارشناسان این است که خدای ناکرده، سرعت حرکت مانع شود که به نقطه مطلوب برسیم.
وی توضیح داد: وقتی میخواهید نظام آموزشی کشور را دگرگون کنید مثل ساختن یک کارخانه نیست که به سرعت دیوارهایش بالا بیاید؛ باید روی هر حرکتی که اعمال میشود کاملاً جوانب سنجیده شود؛ اگر یک دستگاه کامپیوتر پیچیدهای یا یک دستگاه دیگری که حساسیت خاصی دارد، در اختیار داشته باشید نمیگذارید هر کسی سراغش برود و میگویید شما تخصص لازم را ندارید پس باید درباره پیچیدهترین موجود خلقت که انسان است، با دقت و ظرافت برنامهریزی کنیم.
فرشیدی با بیان اینکه باید با حساسیت، دقت، ظرافت و تجربه عمل کرد، افزود: هنوز خیلی از معلمان که قرار است سال بعد سر کلاس بروند با عمق محتوای کلاس ششم دبستان آشنا نیستند و این موج همینطور برای پایه بعدی ادامه پیدا خواهد کرد.
وی خاطر نشان کرد: نکته دیگر این است که این پایه ششم که الان نوشتیم 4 سال بعد عوض میشود؛ و نگرانیها از این بابت است که مبادا از نظر علمی هم به ما لطمه بزند.
وزیر اسبق آموزش و پرورش به توانمندیهای معلمان اشاره کرد و گفت: معلم، توانمندیها و خلاقیتهایی دارد که نباید نادیده گرفته شود؛ وقتی به معلم محتوا ارائه میشود تا به دانشآموزان آموزش داده شود، روشهایی نیز توصیه میشود اما نباید معلم را محدود کرد چرا که خلاقیت معلم از بین میرود.
وی ادامه داد: وقتی روش تدریس معلمان را مشاهده میکنیم میبینیم که هر معلم روش ویژهای برای آموزش به دانشآموزان در نظر میگیرد؛ یک معلم فرمولها را در قالب شعر میآموزد و دیگری داستان میسازد.
* جلوگیری از خلاقیت معلم به افت دانشآموز منجر میشود
فرشیدی اضافه کرد: اگر بیاییم خلاقیت معلم را به دلیل اینکه میخواهیم صرفاً روشها قالبی کار کنیم، بگیریم، موجب افت توانمندی و خلاقیت معلم میشود و در نهایت باعث افت دانشآموز میشود.
وی با انتقاد از جلوگیری از روشهای خلاقانه در مهدقرآنها و دارالقرآنها برای دانشآموزان پیشدبستانی گفت: برخی مهد قرآنها و دارالقرآنها در پیشدبستانی سعی میکردند با روشهای بازی به بچهها قرآن را یاد بدهند که مانع این کار شدند.
وزیر اسبق آموزش و پرورش تصریح کرد: این کار موجب شد که خانوادهها نگران شوند چرا که با آن روش، بچهها در طی یک سال که به دارالقرآن میرفتند، قرآن را فرا میگرفتند ولی آموزش و پرورش مانع شد.
* ریشه شتابزدگی در آموزش و پرورش، دیربازده بودن آن است
دبیرکل کانون تربیت اسلامی در واکنش به جمله وزیر آموزش و پرورش که گفته است «اگر تحول از سال اول شروع شود وقتی به 12 سال برسد باید تحول دیگری را شروع کرد»، گفت: کار تعلیم و تربیت دیربازده و نامحسوس است و نیاز به برنامهریزی درازمدت دارد و ریشه خیلی از شتابزدگیها و تغییرات سریع در آموزش و پرورش، همین دیربازده بودن آن است.
وی با بیان اینکه معتقدم آموزش و پرورش یک وزارتخانه نیست و در قالب یک وزارتخانه جای نمیگیرد، گفت: دستگاه تعلیم و تربیت از مقوله وزارتخانه نیست؛ وزارتخانه یا مجلس دورهاش 4 سال است، باید در این 4 سال یک کارهایی ارائه دهند که مردم ببینند تا رأی دهند.
وزیر اسبق آموزش و پرورش افزود: کار تعلیم و تربیت 12 سال طول میکشد تا انسان یک تغییر عمیقی ایجاد کند و این تغییر الزاماً دیدنی نیست و این در حالی است وقتی یک کارخانه ساخته میشود، میتوان نشان داد اما کار آموزش و پرورش اینگونه نیست.
وی پیشنهاد داد: ضرورت دارد دستگاه تعلیم و تربیت مثل صدا و سیما، ارتباط تنگاتنگی با نهاد رهبری داشته باشد و تغییرات آنقدر شتابزده نباشد.
* حق آزمون و خطا نداریم
فرشیدی با تأکید بر اینکه سرنوشت میلیونها دانشآموز نباید به سرعت عوض شود و باید یک برنامهریزی دقیق داشته باشیم، اظهار داشت: کار تعلیم و تربیت مثل خط تولید اقتصادی نیست، شما یک اصولی دارید که از بدو خلقت آدم بوده و تا قیام قیامت خواهد بود؛ باید انسانها را متدین، شجاع، متعهد به اخلاق انسانی، علمدوست، خلاق و با وجدان کاری تربیت کرد. اینها همهاش خصوصیاتی است که هر دولت و هر وزیری که بیاید باید مبنای حرکت باشد.
وی، آموزش و پرورش را وزارتخانهای تربیتی نامید و گفت: روح کار آموزش و پرورش، تربیتی است؛ باید انسان تربیت کرد و استعدادهای او را شناخت و شکوفا کرد، حتی در زمینه علم هم باید روح علمآموزی را در او تقویت کنیم.
دبیرکل کانون تربیت اسلامی بیان کرد: اصول تربیت ثابت است و در دهها سال عوض نمیشود؛ 8 سرفصل در تربیت انسانی تقسیمبندی کردند که در تحول بنیادین هم همین است تنها ممکن است شیوهها عوض شود و در سند تحول بنیادین هم پیشبینی شده که هر 5 سال یک بار بازنگری شود.
وی ادامه داد: اکنون در مرحله تحول هستیم و در این تغییر ریل، کارمان باید به قدری دقیق باشد که بتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم ضمن اینکه حق آزمون و خطا نداریم.
* استاندارد آموزشی لازم را در کشور داریم
وزیر اسبق آموزش و پرورش در خصوص محتوای ساختار "3ـ3ـ6"، اظهار داشت: ضرورت بحث تحول بنیادین ایجاب میکرد که از دو منظر آموزشی و پرورشی مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: اگر چه بحث آموزش مورد رضایت کامل نبود و اشکالاتی به آن وارد بود اما در بُعد آموزش به معنای مصطلح و روز، خیلی دغدغه نداشتیم؛ دلیلش این است که دیپلم و مدرک تحصیلی پایان متوسطهمان در دانشگاههای معتبر جهان قابل قبول است و هیچ دانشگاهی نمیگوید دیپلم ایران غیرمعتبر است ضمن اینکه دانشآموزان ما در المپیادهای جهانی و بینالمللی افتخار میآورند و از سوی دیگر دانشمندان هستهای و دیگر دانشمندان از مدارس ایران بیرون آمدند پس استاندارد آموزشی لازم را در کشور داریم.
فرشیدی اضافه کرد: البته برای یک مملکت انقلابی انتظارمان بیش از اینهاست ولی بیشتر بحث ما دغدغه تربیتی بود؛ هر مشکلی که در جامعه امروز میبینید اگر بخواهید به صورت ریشهای حل کنید باید به سرچشمه برگردید.
وی به شعار امسال که «حمایت از تولید ملی، کار و سرمایه ایرانی» نام دارد، اشاره کرد و گفت: برای فرهنگسازی حمایت از تولیدات ملی باید مفاهیم را از دوران کودکی به دانشآموز منتقل کنیم و او را مفتخر به ایرانی بودن تربیت کنیم.
* آموزش و پرورش فعلی ایران میراث غرب است
فرشیدی با بیان اینکه آموزش و پرورش فعلی ایران میراث غرب است، ادامه داد: غربیها میخواستند از کودکان ما مونتاژ کارهای صنایع غربی بسازند و اگر در میان آنها کسانی دارای استعداد بالایی بودند، قبلهشان غرب باشد و این موضوع را به صورت غیرمستقیم در لابهلای برنامهریزیها قرار میدادند.
وی به کتاب فیزیک دانشآموزان هندی اشاره کرد و اظهار داشت: در اول کتاب درسی فیزیک دانشآموزان هندی یک عکس از انیشتین قرار دارد و عکس دیگر از دانشمند هندی است؛ وقتی دانشآموز کتاب را به دست میگیرد، با خود میگوید ما یک شبه انیشتین داشتیم یعنی این عکس از دانشمند فیزیک به دانشآموز روحیه میدهد.
وزیر اسبق آموزش و پرورش افزود: در بحث اتم، نوترون و پروتون که مطرح میشود، میتوان با ظرافت یک عکس از نیروگاه نطنز در کتاب آورده شود و دانشآموز با دیدن آن افتخار میکند که در کشورش این اقدامات انجام شده است و اگر به عنوان مثال عکسی از صنایع فضایی آمریکا بیندازیم، ناخودآگاه غربزدگی را منتقل کردیم.
وی اضافه کرد: در درس ریاضی میتوان مثالهایی برای دانشآموز پیشبینی کرد که هیچ بار هویتی و ارزشی ندارد یا حتی بار منفی دارد به عنوان مثال یک دانشمند اروپایی فلان کار را کرد حالا شما حساب کنید یا مثال پرتقال فروش را بزنیم و از سوی دیگر میتوانید بگویید جهاد سازندگی در روستاها سالی پنج مدرسه میسازد و در عرض 5 سال، چند مدرسه میسازد؟
فرشیدی به شرح وظایفی که دستگاهها در خصوص حجاب و عفاف دارند، اشاره کرد و گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی در ارتباط با حجاب و عفاف برای دستگاههای مختلف شرح وظایف تعیین کرده است که حدود 20 وظیفه برای آموزش و پرورش است؛ به عنوان مثال راهکار داده و مسئولیتشناسی کرده که مدیر مدرسه یا مسئولان مدرسه همان اندازه که درباره آموزش ریاضی مسئولیت دارند درباره آموزش حجاب نیز مسئول هستند.
* در ابتدا باید انسان مطلوب اسلامی را طراحی کنیم
دبیرکانون تربیت اسلامی اظهار داشت: برای اینکه بدانیم آموزش و پرورش چه میخواهد باید انسان مطلوب اسلامی ترسیم شود و بعد بررسی کرد که در هر بُعد چگونه باشد؛ این موضوع در کشورهای دیگر هم هست مثلاً در ژاپن دانشآموز دوم دبستان باید بتواند برای خودش نیمرو درست کند، کلاس سوم دبستان بتواند شلوارش را کوک بزند که ما اسم این را در طرح مدرسه زندگی گذاشتیم یعنی مدرسهای که دانشآموز برای زندگی تربیت شود.
وی ادامه داد: در حقیقت ابتدا باید مشخص کنیم که انسان مطلوب اسلامی چگونه است و برای اینکه این انسان به دست آید باید یک مجموعهای از برنامهها را در طول 12 سال پیشبینی کرد.
فرشیدی افزود: پس حرف اول این است که بستر را طراحی کنیم که چه کارهایی را میخواهیم پیاده کنیم بعد بگوییم حالا که میخواهیم این کارها را پیاده کنیم، چگونه پیاده خواهیم کرد؛ یعنی اول محتوا، بعد راهکار انجام میشود.
وی با بیان اینکه ابتدا باید نقشه راه را طراحی کرد، گفت: پیاده کردن مرحله آخر کار است به همین دلیل برخی کارشناس معتقدند که سند تحول بنیادین یک سند بالادستی است، یعنی یک محتوای کلی را طراحی کرده و در مجموع قابل قبول است حالا برای اینکه پیاده شود، به تعداد زیادی سند پایین دستی نیاز داریم که باید اینها را طراحی کنیم، بعد اجرا شوذ.
* تا کی با حضور در مقابل مجلس، معلم استخدام کنیم؟
وزیر اسبق آموزش و پرورش به نقش معلم در سند تحول بنیادین اشاره کرد و اظهار داشت: همه میگویند مؤثرترین عامل در تعلیم و تربیت معلم است اما نظام جذب و تربیت معلم چیست؟ آیا فقط برای "3ـ3ـ6" آموزش دهیم یا اینکه عرصههای انسانی دانشآموز را رشد دهد پس ما باید نظامی برای تربیت معلم داشته باشیم.
وی افزود: همواره یک عده وارد آموزش و پرورش میشوند، سنوات و حقی برایشان ایجاد میشود سپس در مقابل مجلس حضور پیدا میکنند و مجلس تصویب میکند که استخدام شوند، اما اینکه بیاییم کنکور بگیریم، ضابطههای معلم شدن را درنظر بگیریم، وجود ندارد.
فرشیدی به ساعت حضور دانشآموزان در مدرسه اشاره کرد و ادامه داد: ممکن است یک مسئولی به آموزش و پرورش حداقلی معتقد باشد و دیگری بگوید که باید دانشآموزان در مدرسه حضور پیدا کنند؛ برای این موضوع قانون میخواهیم.
وی توضیح داد: معتقدم مسئولیت این موارد با مجلس است؛ یعنی مجلسی باید تصویب کند که دانشآموزان چند روز باید به مدرسه بروند؛ به عنوان مثال هیچکس نمیگوید جمعه تعطیل نیست چون قانون کشور است. حالا آیا پنجشنبه تعطیل هست یا خیر؟ فصلالخطاب مجلس است و ما باید قانون داشته باشیم.
* تعطیلی پنجشنبهها "قانون" میخواهد
دبیرکل کانون تربیت اسلامی اضافه کرد: اگر قانون نباشد، ممکن است بنده به عنوان مسئول وزارتخانه بگویم که پنجشنبه تعطیل است و مسئول بعدی این عقیده را نداشته باشد؛ حالا چه کسی ضرر میکند؟
وی افزود: در حال حاضر دغدغهای در دوستان است که عنوان میکنند اگر برنامهها را اجرایی نکنیم، ممکن است، نفر بعدی نیز اجرا نکند ولی به نظر من راه علاج این دغدغه، این است که با قانون حل کنیم؛ برای روش فعلی هم تضمین وجود ندارد مثل آن زمان که پیشدانشگاهی را گذاشتند و اکنون برداشتند.
* وزیر آموزش و پرورش از هرگونه شتابزدگی پرهیز کند
فرشیدی خطاب به وزیر آموزش و پرورش گفت: از بابت دغدغه وزیر برای ایجاد تحول بنیادین و ایجاد منویات رهبری تشکر میکنم و اینکه پیگیریهای وی باعث شد سند تحول بنیادین به تصویب برسد و ما یک سند داشته باشیم که مصوب شورای عالی قانونگذاری است.
وی ادامه داد: تقاضایم این است که به طور دقیق و با برنامهریزی تلاش شود و با پرهیز از هرگونه شتابزدگی ، تلاش شود که روح سند به عنوان نقشه راه مبنای کار قرار گیرد.
وزیر اسبق آموزش و پرورش اضافه کرد: هر چه ما با توجه به اهمیت کار تعلیم و تربیت، کار کارشناسی بیشتری انجام دهیم و نیازها و پیشنیازهای قانونی این سند را بیشتر تأمین کنیم، از طریق مراجع قانونی ضمانت اجرای این حرکت بیشتر خواهد بود و خانوادهها هم بیشتر به آرامش میرسند.
وی با بیان در حال حاضر شاید تلقی از تحول بنیادین، "3ـ3ـ6" باشد، اظهار داشت: این نگاه، جفا به تحول بینادین است چرا که تحول بنیادین در قالب "4ـ3ـ5" هم قابل اجراست زیرا خیلی عمیقتر است و ساختار نیست بلکه کار محتوایی است.
فرشیدی در پایان گفت: به سهم خودم به عنوان یک معلم از زحماتی که آقای حاجیبابایی بیشتر در دو عرصه رفاهی فرهنگیان و دفاع از جایگاه معلم داشتند، تشکر میکنم که انصافاً زحمات زیادی کشیدند و در بخش حرکت تحول بنیادین، امیدواریم دیدگاههایی که ارائه شد قابل استفاده باشد.