هاکان فیدان وزیر امور خارجه و یاشار گولر وزیر دفاع ترکیه، بارها اعلام کرده‌اند که تمایل دارند حضور شبه نظامیان تحت امر پ.ک.ک در مناطق کردنشین شمال سوریه، بدون جنگ و خونریزی خاتمه پیدا کند و سلاح‌های خود را بر زمین بگذارند.
اما طرف مقابل، اعلام کرده که موضوع خلع سلاح و پیوستن به ارتش جدید سوریه، تنها زمانی میسر است که مذاکرات جدی بین ترکیه، پ.ک.ک و قسد صورت بگیرد و علاوه بر این، دولت احمد الشرع نیز تضمین دهد که کردها اداره نظامی و انتظامی مناطق خود را در دست داشته باشند.
اگر چه آمار رسمی از شمار شبه نظامیان خارج از گروه هیات التحریرالشام در دست نیست، اما به نظر می‌رسد که مجموع نیروهای کُرد و عرب عضو گروه «قسد» نزدیک به یکصد هزار نفر است و اعضای گروهی که قبلاً خود را «ارتش آزاد سوریه» می‌نامید، بیش از یکصد و پنجاه هزار نفر است.
از دیگر سو با احتساب دیگر گروه‌های قومی، می‌توان گفت در مجموع بیش از دویست و پنجاه هزار نفر نیروی شبه نظامی مسلح در مناطق مختلف سوریه حضور دارند که سازماندهی و تعیین تکلیف نهایی آنان، تبدیل به یک موضوع حساس، مهم و ذو ابعاد شده است.
بازی فقط در دمشق نیست
گروه قدیمی «ارتش آزاد سوریه» در همان هفته‌های نخست آغاز بحران سوریه سربرآورد و ترکیه به شکل آشکار، تسلیح، تجهیز، سازماندهی و پشتیبانی کامل این نیرو را بر عهده گرفت.
حالا این گروه خود را ارتش ملی سوریه می‌نامد و به عنوان شاخه نظامی آن دسته از مخالفین قدیمی بشار اسد به شمار می‌آید که افرادی همچون هادی البحرا رهبری آنها را در دست دارند و هنوز هم به هیات تحریر الشام نپیوسته و خود را تحت امر جولانی یا احمدالشرع نمی‌دانند.
این گروه، هنوز هم حقوق ماهیانه و تمام هزینه‌های لجستیکی خود را از ترکیه دریافت می‌کند و در واقع، یک کارت بازی مهم است که برخلاف همراهان جولانی، در قلمرو خارج از ادلب باقی ماندند و فعلاً در مورد وضعیت نهایی آنان، تصمیمی گرفته نشده است.
گروه دیگر نیز که خود را «قسد» یا نیروهای سوریه دموکراتیک نامیده، از سویی یک شاخه نظامی اقماری از گروه تروریستی پ.ک.ک است و در همین حال، سالهاست در مناطق شرق فرات، با آمریکا همکاری می‌کند و علاوه بر آن که کنترل شهرها و روستاها را در دست دارد، منابع نفتی سوریه را نیز اشغال کرده است. در نتیجه تصمیم‌گیری در مورد هر دو گروه مزبور، علاوه بر توافق نهایی دمشق، با منافع آنکارا و واشنگتن نیز رابطه مستقیم دارد.
مظلوم عبدی فرمانده کل شبه نظامیان قسد، به عنوان فردی شناخته می‌شود که اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک، می‌تواند بر تصمیمات او تاثیر بگذارد. اما مذاکره بین اوجالان و دولت ترکیه فعلاً به هیچ نتیجه روشنی نرسیده و ارتش ترکیه نیز علاوه بر بمباران مناطق کردنشین شمال عراق، تاکنون چندین بار، حملات پهپادی هدفمندی به شمال سوریه نیز انجام داده و قسد را تروریست قلمداد می‌کند.
اولویت اصلی ترکیه در سوریه
بسیاری از تحلیلگران سیاسی ترکیه معتقدند که دولت اردوغان، به دنبال فتح کامل بازار مصرف سوریه، به دست آوردن بیشترین سهم سود و درآمد از روند بازسازی سوریه و مجموعه‌ای از منافع اقتصادی و دفاعی است و در این مسیر، اقدامات مهمی انجام داده که یکی از آنها، کنترل کامل فرودگاه دمشق به دست مهندسین و تکنیسین‌های فنی و ناظران امنیتی اعزامی از آنکارا است.
اما برخی تحلیلگران دیگر بر این باورند که حضور شبه نظامیان کُرد تحت امر اوجالان در شمال سوریه، اولویت حیاتی اردوغان است.
فرات آکفرات از تحلیلگران ترکیه می‌گوید: «مدت قابل توجهی از سقوط دولت بشار اسد سپری شده است. اما هنوز هم نه قسد و نه ارتش ملی سوریه، حاضر نشده‌اند به ارتش جدید تحت امر دولت احمدالشرع بپیوندند.
ارتش ملی سوریه (SNA) توسط ترکیه حمایت می‌شود و به جرات می‌توان گفت: ترکیه دارای بزرگترین نیروی نظامی روی زمین در سوریه است و نیروهای مسلح SNA از 8 دسامبر 2024 میلادی بدین سو، با هدف ایجاد موازنه نظامی برای از بین بردن نیروهای قسد در اغلب مرزهای ترکیه و سوریه حضور دارند.
در دو ماه و نیمی که از سقوط اسد می‌گذرد، همچنان مهم‌ترین موضوع برای آنکارا، حضور پ.ک.ک در سوریه است. این موضوع در عین حال، در کانون روابط ترکیه و آمریکا قرار دارد. کشورهای عربی نیز که به دنبال باز کردن صفحه جدیدی در روابط خود با سوریه هستند، به این مساله حساسند.
از سوی دیگر، قبایل عرب که عناصر اصلی مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه با حمایت نظامی آمریکا هستند، حالا خواهان پایان دادن به این وضعیت هستند و تمایل دارند که مناطق آنها به جای قسد، در دست ارتش رسمی کشور باشد».
در هفته‌های اخیر، تحولات مربوط به آینده پ.ک.ک و به اصطلاح منطقه خودمختار در سوریه سرعت گرفته و سران دو گروه نظامی و سیاسی وابسته به پ.ک.ک یعنی قسد و همچنین حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) به کنفرانس گفتگوی ملی سوریه در دمشق دعوت نشدند. دمشق رسماً اعلام کرده که هر دو گروه، باید منحل شوند.
آمریکا از سوریه بیرون می‌رود؟
یکی از ابهامات مهم که تصمیم‌گیری برای اردوغان در مورد نهادهای اقماری پ.ک.ک در سوریه را دشوار کرده، این است که تیم دونالد ترامپ، هنوز هم درباره این موضوع به روشنی اظهار نظر نکرده است.
فرات آکفرات تحلیلگر ترکیه بر این باور است که از همین حالا، نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ایالات متحده از سیاست حمایت و شراکت با نیروهای قسد منصرف شده و عقب نشینی می‌کند.
همچنین چارلز لیستر، افسر آمریکایی که در سوریه مسئول آموزش نیروهای مخالف اسد بوده، در فارین پالیسی و در مقاله‌ای نوشته است: «خود مختاری کردها مشکلی است که دولت سوریه امروزی قادر به حل آن نیست».
لیستر پس از مذاکره با چندین گروه مخالف سوری و همچنین نمایندگان احمد الشرع، درباره شبه نظامیان قسد نوشته است: «علیرغم ارزش آشکار آنها برای واشنگتن و متحدانش در ائتلاف ضد داعش، نتیجه روشنی که من از بیش از یک هفته گفتگو با سوری‌ها در سراسر کشور به دست آورده‌ام این است که نیروهای دموکراتیک سوریه معضلی است که حتماً باید هر چه زودتر حل شود».
سونر چاغاپتای، کارشناس موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک نیز هم بر این باور است به نفع آمریکاست، پ.ک.ک در صحنه سیاسی سوریه، باقی نماند.
در پایان باید گفت: ترکیه از هر ابزاری استفاده می کند تا شبه نظامیان تحت امر پ.ک.ک در شمال سوریه، ساختار سیاسی مستقلی در اختیار نداشته باشند و زمینه آن فراهم شود که کل نیروهای قسد در ارتش جدید سوریه جذب شوند. اما در این مسیر چالش های فراوانی وجود دارد و باید دید در هفته های آتی، گفتگوهای ترکیه و آمریکا از یک سو و مذاکرات مقامات آنکارا و اوجالان بر روند فعلی تاثیر خواهد گذاشت یا نه.
