در شب قدر چه روی می‌دهد؟

الف - دسته‌ای از این آیات به بیان عظمت و شرافت فوق‌العاده این شب می‌پردازند : از دیدگاه قرآن کریم عظمت و شرافت این شب آن قدر والاست که خداوند می‌گوید: و تو چه می‌دانی شب قدر چیست؟1 شب قدر به دلیل رحمتی که از جانب پروردگار در آن نازل می شود، بر هزار ماه برتری دارد.2 و این مدت، (حدود) سی هزار شب و در واقع هشتاد و اندی سال و مساوی با عمر طولانی یک انسان است. بنابراین، درک یک بارِ شب قدر و بهره برداری از برکات و فیوضات آن، بر عمر طولانیِ انسانی که به واسطه غفلت و بی خبری، از الطاف خاص الهی محروم شده ترجیح و برتری دارد.

ب- در دسته دوم از آیات قرآن کریم، خداوند به بیان خصوصیات و اثرات این شب می پردازند : به عنوان نمونه این شب شبی «مبارک» خوانده شده است.3 مبارک به معنای پرخیر و برکت است و به کار بردن این تعبیر در خصوص شب قدر به این مفهوم است که این شب بلند مرتبه، گنجایش و ظرفیت خیر کثیری را دارد. تا حدی که به تصریح آیات قرآن کریم، نزول قرآن در این شب صورت گرفته است.4 همچنین به سبب خیر و برکت فراوان در این شب، رحمت و مغفرت خداوند به سوی بندگان نازل می‌شود. از دیگر اثرات مهم شب قدر می‌توان به عدم صدور عذاب در این شب و در امان بودن بندگان از عقوبتهای الهی5، اشاره کرد. چرا که خداوند صراحتاً سرتاسر این شب، از لحظه آغاز تا سپیده دم آن را سرشار از "سلامت”‌ می‌خواند.6

در شب قدر چه روی می‌دهد؟

در این شب، حوادث و اتفاقات مانند مرگ و زندگی، سعادت و شقاوت، رزق و روزی و … برای انسان ها و حوادث طبیعی جاری شدن سیل، وقوع زمین لرزه و … در رابطه با سایر کاینات معین و مشخص می‌گردد. خداوند متعال می‌فرماید: در آن شب هر حادثه‌ای که باید واقع شود خصوصیاتش مشخص و معین می‌شود. 7

در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمودند: سنجش مقدّرات در شب نوزدهم، استوار کردن آن در شب بیست و یکم، و امضای آن در شب بیست و سوم است»8

تقدیراتی که در شب قدر مشخص می‌شود را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد : تقدیراتی که اختیار ما در آن ها مۆثر است مثل سرنوشت انسان. دیگری اموری که اختیار ما در آن ها تأثیر مستقیم ندارد مانند حوادث طبیعی و اموری که مربوط به ما هستند ولی به خواست و اراده مستقیم ما نیستند مثل مرگ. تقدیر این امور به منزله سلب اختیار از انسان ها و انجام کارها از روی جبر نیست زیرا اولاً این تقدیرات به وسیله اسباب و وسایلی که به اختیار انسان وابسته است چه بعد از تقدیر و چه قبل از تقدیر قابل تغییر است. (نظیر دعا در شب قدر و درخواست تقدیر) ثانیاً تقدیرات ما انسانها اساساً به صورت مشروط برایمان معین می‌گردد که محقق شدن آن کاملاً بستگی به اختیار و انتخاب انسان دارد. به عنوان مثال برای ما تقدیر می‌شود که اگر برای قبول شدن در امتحانات تلاش کردیم و مطالعه کردیم به فلان نتیجه خواهیم رسید و اگر تلاش نکردیم به فلان نتیجه خواهیم رسید و این ما هستیم که با انتخاب خود نتیجه‌ای را برای خود رقم می‌زنیم.

شب قدر با گذر زمان به طور مستمر تکرار می‌شود و وقایع گوناگون آن (نظیر نزول ملائک، تقدیر امور و …) نیز هم اکنون به وقوع می‌پیوندد.

علت نزول ملائک در شب قدر

می‌توان نزول ملائک را از نظر هدفی که در نزول خود دنبال می‌کنند به دو دسته تقسیم کرد :

ملائک نازل می‌شوند تا امر و فرمانی از فرامین الهی را که به آنها محول می‌گردد، اجرا نمایند؛ نظیر نزول ملائک برای گرفتن جان افراد و یا جهت اجرای عذاب الهی نظیر آنچه که در مورد قوم لوط به وقوع پیوست.9

نوع دیگر نزول فرشتگان الهی، فرود آمدن آنان به منظور ابلاغ و رساندن پیام خداوند است.

نزول ملائک در شب قدر طبق آیه 4 سوره قدر برای نزول فرامین الهی است. ملائک در قبال این فرامین مأموریت اجرای آنها را ندارند، بلکه باید آنها را نازل کنند.

نزول ملائک به کدامین مقصد؟

تنها کسی که در صدر اسلام محل نزول ملائک بوده و پیغامهای الهی را دریافت می‌کرده، وجود مقدس پیامبر اکرم حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) بودند؛ اما از آن جا که نزول ملائک در شب قدر و آوردن تقدیر امور، امری استمراری و کار هر ساله است؛ بنابراین به دوران حیات نبی اکرم محدود نمی‌شود.

بعد از پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، تاکنون جز افرادی محدود، کسی ادعایی مبنی بر این که ملائک در شب قدر بر او نازل می‌شوند، نکرده است. چرا که صحت ادعای مدعی در این زمینه با چند سۆال ساده در مورد اتفاقات آینده و جزئیات آن از سوی مردم هم‌عصر او معلوم می‌شده است. اینان همان کسانی هستند که شیعیان به امامت آنها معتقدند؛ جانشینان پیامبر و نمایندگان خداوند بر روی زمین؛ علی و یازده فرزند معصوم از نسل او. در عصر حاضر نیز هر ساله در شب قدر، فرشتگان الهی بر وجود امام عصر، امام مهدی (عج الله تعالی فرجه الشریف) نازل می‌شوند.

سیاهه همه را یکجا به صاحبِ زمین تحویل می دهند.

پیشوای جهان تشیّع، حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) می فرمایند: آن شب، شب قدر است که خداوند نام حاجیان و زائران خانه اش را در آن شب، ثبت می کند و آنچه از اطاعت و گناه و مرگ و زندگی و حوادثی که در شب و روز و سال، رخ می دهد سیاهه همه را یکجا تحویل صاحبِ زمین می دهد. راوی می پرسد: صاحب زمین چه کسی است؟ می فرماید: «صاحبکم». یعنی ولیّ امر و سرپرست شما. و مقصود از آن، وجود مبارک حضرت ولی عصر(عج الله فرجه الشریف) است؛ که فهرست تمام این حوادث به ایشان عرضه شود.

پی نوشت ها:

1- سوره قدر، آیه 2.

2-سوره قدر، آیه 3.

3-سوره دخان،‌آیه 3.

4-سوره قدر، آیه 3 و سوره دخان ، آیه 3.

5- به وضوح چنین عقوبتهایی به واسطه اعمال ناشایست خود مردم و بر طبق وعده و سنت های الهی صادر می‌شود.

6- سوره قدر، آیه 5.

7- سوره دخان ، آیه 4.

8- گزیده كافى، ج‏3، ص: 195.

9- سوره هود ، آیات 75 و 76.