"صراط" - امر به معروف و نهي از منكر، پيشينه اي به قدمت تاريخ حيات انسان دارد. نخستين انسان دعوت كننده به نيكي، آدم بود و پس از وي نيز پيام آوران وحي و پيروان آنان در انجام اين وظيفه مهم تلاش كرده اند. تاكيدهاي مكرر قرآن كريم، در خصوص امر به معروف و نهي از منكر بيانگر اهميتي است كه اسلام براي سالم سازي محيط اجتماع و مبارزه با عوامل فساد و گناه قائل شده است.
اهميت فريضه امر به معروف و نهي از منكر تا بدانجاست كه ساير فرايض و دستورهاي اسلامي در پرتو اجراي آن، بر پا داشته ميشود و جامعه اسلامي محقق ميگردد؛ از اين رو هرگاه در جامعه اي اين فريضه مهم به اجرا گذاشته نشود و افراد در قبال پياده شدن اين امر خطير احساس مسئوليت نكنند مرگ آن جامعه حتمي خواهد بود. قيام امام حسين (عليه السّلام) نيز براي اجراي اين دو فريضه الهي بود. صراط نیوز تا فرا رسیدم ماه محرم الحرام که ماه عزاداری برای سالار شهیدان است هر هفته دو مقاله در چگونگی اجرای امر به معروف و نهی از منکر در سطح جامعه و موارد متعدد لزوم به جا آوردن این فریضه منتشر می نماید .
دوستی های ناباب
طلیعه
در چشم من از همه مردم بزرگتر بود، بالاترین صفتی که به خاطر آن، او را در نظرم بزرگ کرده بود، اینکه دنیا در نظرش کوچک بود، او از سلطه جهالت بر وجودش، رهایی یافته بود، و هرگز به سوی کسی دست دراز نمی کرد، جز به سوی انسان مورد اعتماد به خاطر نفعی، او شکوه نمی کرد، خشمگین نمی شد، به ستوه نمی آمد، غالباً خاموش بود، و چون لب می گشود، سرآمد گویندگان بود، او ضعیف و ناتوان بود، ولی وقتی که نوبت به تلاش و جهاد می رسید، شیر ژیان بود، در مجلس علماء به شنیدن بیش از گفتن علاقه می ورزید، هنگامی که کسی در سخن بر او چیره می شد، در سکوت هیچکس بر او غالب نمی شد، آنچه را که عمل نمی کرد، نمی گفت و کارهایی را که نگفته بود، انجام می داد، و هرگاه دو مطلب به او پیشنهاد می شد، و او نمی دانست کدام یک از آن دو به رضایت خدا نزدیکتر است، هر کدام که به هوای نفس نزدیکتر بود، آن را ترک می کرد و در کارهایی که در امثال آن، جای عذر هست، کسی را ملامت نمی نمود.(1)
در چشم من از همه مردم بزرگتر بود، بالاترین صفتی که به خاطر آن، او را در نظرم بزرگ کرده بود، اینکه دنیا در نظرش کوچک بود، او از سلطه جهالت بر وجودش، رهایی یافته بود، و هرگز به سوی کسی دست دراز نمی کرد، جز به سوی انسان مورد اعتماد به خاطر نفعی، او شکوه نمی کرد، خشمگین نمی شد، به ستوه نمی آمد، غالباً خاموش بود، و چون لب می گشود، سرآمد گویندگان بود، او ضعیف و ناتوان بود، ولی وقتی که نوبت به تلاش و جهاد می رسید، شیر ژیان بود، در مجلس علماء به شنیدن بیش از گفتن علاقه می ورزید، هنگامی که کسی در سخن بر او چیره می شد، در سکوت هیچکس بر او غالب نمی شد، آنچه را که عمل نمی کرد، نمی گفت و کارهایی را که نگفته بود، انجام می داد، و هرگاه دو مطلب به او پیشنهاد می شد، و او نمی دانست کدام یک از آن دو به رضایت خدا نزدیکتر است، هر کدام که به هوای نفس نزدیکتر بود، آن را ترک می کرد و در کارهایی که در امثال آن، جای عذر هست، کسی را ملامت نمی نمود.(1)
امام حسن مجتبی(ع)
***
زمینه های روانشناختی و جامعه شناختی مسأله
در ارزیابی عوامل موثر در تکوین این پدیده، مهمترین آنها را می توان به شرح زیر دانست:
1) فقدان دور اندیشی و ناآگاهی
غالباً دوستی های ناباب در سنین جوانی، تحقق می یابد، سالهایی که احساسات و عواطف بر عقل و اندیشه حاکم است. عامل اصلی در شگل گرفتن این دوستیها، غالباً جذابیتهای ظاهری است. لذا برخی عیوب دوست به چشم آدمی نمی آید.
2) گریز از رنج تنهایی
آنهایی که به هر دلیل نتوانسته اند برای خود هم صحبتی مناسب بیابند، همچنان احساس تنهایی و بی کسی می کنند و البته تحمل چنین رنجی تا مدتی مقدور است ولی پس از آن فرد برای گریز از آن به هرکسی پناه می برد. در اینصورت دیگر برای او، مسأله تشخیص دوست مطلوب و یا نامطلوب مطرح نبوده و جایگاهی ندارد.
3) خانواده متزلزل و طرد کننده
این نوع خانواده دارای دو ویژگی مهم است ابتدا عدم تعادل در نظام خانواده و دیگر اینکه به لحاظ فقدان جاذبه و دلبستگی در چنین محیطی، والدین فرزندان خود را طرد می کنند. طرد شدگی از سوی خانواده خود زمینه ساز بحرانهای جدی و پناه بردن به هر کس و هر جاست.
این نوع خانواده دارای دو ویژگی مهم است ابتدا عدم تعادل در نظام خانواده و دیگر اینکه به لحاظ فقدان جاذبه و دلبستگی در چنین محیطی، والدین فرزندان خود را طرد می کنند. طرد شدگی از سوی خانواده خود زمینه ساز بحرانهای جدی و پناه بردن به هر کس و هر جاست.
4) فقدان الگوی مناسب
هر انتخاب صحیح و دقیقی، متکی به معیارهای سنجیده و استوار است. درباره دوست ناباب این پرسش مطرح می شود که آیا چنین افرادی، الگوی مناسبی برای دوست یابی داشته اند یا خیر؟
غالب افرادی که به دام دوستان ناباب افتاده اند هیچگونه معیار و مبنایی برای دوست یابی نداشته اند.
آثار و پیامدهای دوست ناباب
از باب اشاره می توان به مواردی از این آثار استناد نمود:
1) تشبه به بدان
حضور و همزیستی انسان با اندیشه ها و گرایشهای مختلف، بی تأثیر بر روحیات و رویکردهایش نیست، بر همین اساس، همنشینی با اشرار، خواه و ناخواه در تکوین برخی شرارتها در آدمی موثر است. در کلام حضرت امیر(ع) آمده است:
با مردمان خوب، رفاقت کن در شمار آنان خواهی بود و از مردمان بد فاصله بگیر تا در اعداد آنان محسوب نشوی.(2)
2) معرف شخصیت
برای آشنایی با شخصیت آدمی، معیارهای مختلفی وجود داره و از جمله اینکه او را به وسیله دوستش بشناسد.
در کلام پیامبر اسلام(ص) آمده است که: از همنشین بد بپرهیز که ترا به او بشناسند.(3)
3) دشمنی با خدا
در صورت انتخاب دوستان نابابی که به دشمنی با خدا متصف باشند، در حقیقت آدمی خود نیز به دشمنی باخدا برخاسته است.
امام صادق(ع) فرموده اند: کسی که با دشمن خدا دوستی و رفاقت کند، در حقیقت خود او دشمن خداست.(4)
4) حشر با ناپاکان
آثار دوستی با افراد ناباب تنها محدود به دنیا نیست بلکه در عقبی نیز آدمی درگیر تبعات دنیا برای انتخاب خویش خواهد بود.
رسول خدا(ص) چنین می فرمایند: هر که گروهی را دوست دارد، خدا وی را با آنها محشور کند.(5)
پیشنهادها و راهکارها
اینک جا دارد به بررسی پیشنهادها و راهکارها در قبال دوستان ناباب بپردازیم:
1) احسان
یکی از رفتارهایی که اعتماد می آورند، احسان است. اتخاذ چنین رفتاری در قبال دوست ناباب، ابتدا او را از نظر عاطفی متأثر نموده، و زمینه را برای بازگشت او به رفتار مطلوب فراهم میکند.
2) هشدار و آگاهی
دوستی، پیوندی محکم است که طرفین برای حفظ آن حاضرند اقدامهایی را انجام دهند، چنانچه به دوست ناباب هشدار و انذارهای ضروری داده شده و او را از فرجام کار خویش آگاه کند، این امید وجود دارد که برای حفظ پیوند دیرینه دوستی اصلاحات لازم را بپذیرد و به آن گردن نهد.
3) اتمام حجت
زمانی که از طریق هشدار و انذار به دوست ناباب تذکر داده شده است ولی هنوز مسأله را جدی تلقی نمی کند، لازم است به عنوان اتمام حجت یکبار دیگر او را آگاه کنند، این مرحله از طریق تنظیم نامه ای محرمانه، دلسوزانه و مستدل بیشتر امکان پذیر خواهد بود.
4) محرومیت عاطفی
چنانچه اتمام حجت موثر واقع نگردید، لازم است برای مدتی رابطه با وی را محدود نموده و نوعی احساس محرومیت عاطفی را به وی نشان داد. زیرا آنچه برای دوستی اهمیت زیاد دارد، عواطف تشکیل دهنده پیوند دوستی میان طرفین است.
5) رها سازی
با این فرض که مراحل قبلی موثر واقع نگردد، پیشنهاد می شود که به روش قطع رابطه دوست ناباب را رها کرده و او را ترک کند. زیرا اگر فردی تا این مرحله حاضر به تغییر موضع خویش نباشد، روشهای دیگر نیز در مورد او بی تأثیر خواهد بود.
منابع:
1)تحف العقول، ص 234
2)محمدی اشتهاردی، محمد(1374)، گفتار دلنشین(چهل چهل حدیث)
3)فرید تنکابنی، مرتضی(1374)، راهنمای انسانیت(ترجمه نهج الفصاحه)، ص 300
4)لواسانی، سید علی، شکوفه های سخن، ص 294
5)فرید تنکابنی، فرید، پیشین، ص 301
سه چیز هست که من پیامبر رو هم خراب میکنه:
1) رفیق بد
2) محیط بد
3) لقمه ی حرام
گاهی دایره ی دوستان فرد از خانواده هم بیشتر روی انسان تاثیر می زارن مخصوصا دوران جوانی و نوجوانی که نقش پذیری افراد از جامعه فوق العاده زیاده
بازم ممنون