شرابخواری؛ زوال عقل و دین

"صراط" - امر به معروف و نهي از منكر، پيشينه اي به قدمت تاريخ حيات انسان دارد. نخستين انسان دعوت كننده به نيكي، آدم بود و پس از وي نيز پيام آوران وحي و پيروان آنان در انجام اين وظيفه مهم تلاش كرده ‏اند. تاكيدهاي مكرر قرآن كريم، در خصوص امر به معروف و نهي از منكر بيانگر اهميتي است كه اسلام براي سالم سازي محيط اجتماع و مبارزه با عوامل فساد و گناه قائل شده است.
اهميت فريضه امر به معروف و نهي از منكر تا بدانجاست كه ساير فرايض و دستورهاي اسلامي در پرتو اجراي آن، بر پا داشته مي‏شود و جامعه اسلامي محقق مي‏گردد؛ از اين رو هرگاه در جامعه ‏اي اين فريضه مهم به اجرا گذاشته نشود و افراد در قبال پياده شدن اين امر خطير احساس مسئوليت نكنند مرگ آن جامعه حتمي خواهد بود. قيام امام حسين (عليه السّلام) نيز براي اجراي اين دو فريضه الهي بود. صراط نیوز تا فرا رسیدم ماه محرم الحرام که ماه عزاداری برای سالار شهیدان است هر هفته دو مقاله در چگونگی اجرای امر به معروف و نهی از منکر در سطح جامعه و موارد متعدد لزوم به جا آوردن این فریضه منتشر می نماید .

طلیعه
منصور دوانقی هر ازگاه، به بهانه های مختلف حضرت امام صادق(ع) را از مدینه به عراق می طلبید و تحت نظارت قرار می داد. در یکی از این رویدادها، یکی از سران حکومت را نیز دعوت کرد. سفره حاضر شد و مدعوین سر سفره نشستند و مشغول غذا خوردن شدند. در این میان یکی از مدعوین، تقاضای شراب کرد. حضرت از مجلس بیرون رفتند، خواستند امام را مجداداً برگردانند، ایشان قبول نکردند و فرمودند رسول خدا فرموده است: ((هر کس بر سر سفره ای بنشیند که در آنجا شراب است، لعنت خدا بر او است.))(1)
بحث درباره این موضوع را با رویکردی گذرا به عوامل موثر در تکوین این عمل، آغاز می کنیم:

زمینه های روانشناختی و جامعه شناختی مسأله

از مهم ترین زمینه های پیدایش این پدیده عبارتند از:

1) احساس پوچی و درون تهی شدن
چنانچه بنا بر دلایلی، آدمی، احساس پوچی کند، دیگر برایش اهمیتی ندارد که زندگی چگونه سپری شود و در نتیجه به نوعی، بی قیدی و بی تفاوتی گرایش می  یابد و نشانه آن، عدم مقاومت در برابر لغزشها و وسوسه ارتکاب اعمال ضد اخلاقی است.

2) گریز از مشکلات
 افرادی که آستانه مقاومتشان در برابر فشار ناشی از مشکلات زندگی پائین است دست به واکنشهای متفاوتی می زنند، عده ی معدودی به مسائلی نظیر مشروب و  به مواد مخدر پناه می برند تا خود و مشکلاتشان را فراموش کنند. ولی نه تنها این مشکلات فراموش نمی شود، بلکه بر آنها، مشکل دیگری نیز افزوده می شود.

3) بد آموزیهای خانوادگی و اجتماعی
فرزندان به لحاظ حضور درخانواده های منحط و فاسد، دچار بد آموزی های اخلاقی می شوند. حضور فرزندان در جشن های فامیلی و محفل های شبانه ای که صرف مشروبات الکلی، مسأله ای عادی تلقی می شود منجر به آسیب پذیری فرزندان در آینده و احتمال گرایش به مشروبخواری خواهد شد.

4) تبلیغات غلط و تحریک آمیز
متأسفانه وجود برخی باورهای غلط موجب گرایش برخی از افراد جامعه به اینگونه مسائل انحرافی می شود به عنوان مثال، زمانیکه دوستان آلوده و ناباب، عضو جدید گروه خود را به این شرط می پذیرند که اقدام به مشروبخواری نماید، او به احتمال قوی چنین خواهد کرد.

5) رشد کلوبها و کافی نت ها
وجود پاتوق ها و مراکز تجمع بخشی از جوانان سرخورده و ناراضی و بی تفاوت، غالباً محیط مساعد برای برخی تخلفات اخلاقی و اجتماعی است. در این گونه مراکز صحنه هایی نظیر مصرف مشروبات الکلی، استعمال مواد مخدر و بعضاً سایر تخلفات اخلاقی نیز مشاهده می شود.

پیشنهاد ها و راهکارها

در قبال رفتار ضد ارزشی مشروبخواری، می توان توصیه های زیر را ارائه نمود:

1) تبیین آثار مخرب آن
با توجه به اینکه، امکان بی اطلاعی افرادی از آثار سوء این پدیده وجود دارد، ضروری است که به پاره ای از تبعات و آثار آن بر عقل و دین اشاره ای داشته باشیم. بی تردید با الهام از سخن بزرگان که فرموده اند، مصرف مشروب، عقل را زایل می کند و نیروی تشخیص آن را از کار می اندازد، چنانچه اینگونه افراد بدانند که زوال اندیشه ناشی از مصرف مشروب، چه آسیب هایی را به آنان وارد می کند و چگونه حیثیت آنان را در میان مردم و جامعه، از بین می برد، قطعاً در ترک این رفتار موثر خواهد بود.
امام باقر(ع) فرمودند: ((خداوند مشروبات الکلی را به جهت اثرات شوم و عواقب تباه کننده آن حرام فرموده است.))(2)
امام صادق(ع) فرمودند: ((شراب، کلید تمامی بدیها و شرور است.))(3)
امام رضا(ع) نیز فرمودند: ((خداوند شراب را حرام کرده است، برای آنکه شراب مایه فساد است، به علاوه، عقل را از درک حقایق ساقط می کند و آدمی را در مواجه با مردم، بی شرم و حیا می کند.))(4)

2) تقویت هویت
میان احساس بی هویتی فرد و گرایشهای مبتذل نظیر بی بند و باری و مشروبخواری و اعتیاد، نوعی رابطه وجود دارد. با تقویت مبانی هویت فرد، می توان او را به ترک چنین عملی واداشت. کسی که فرد با هویتی است هدف از زندگی را رسیدن به کمال می داند و بدیهی است چنین انسانی هرگز به اموری که خلاف شرع و عقل بوده و سلامتی اندیشه و آبروی او را مورد تهدید قرار می دهد، تن در نمی دهد.

3) تأمین و تعمیق اوقات فراغت
زمینه رشد برخی از مفاسد اجتماعی، در اوقات فراغت بی هدف، بی برنامه و آسیب زاست. لذا پیشنهاد می شود در جهت غنی ساختن اوقات فراغت نسل نوجوان و جوان، برنامه های متنوع و جذابی، ارائه شود وگرنه باید انتظار گرایش برخی از آنان به اموری نظیر مواد مخدر، مشروب، قمار و سایر مفاسد اخلاقی بود.

4) پذیرش برای تحول
در برخی موارد، زمینه های مناسبی در فرد خاطی برای بازگشت به شخصیت سالم وجود دارد، در این صورت باید اطرافیان او را بپذیرند و فرصتی به او بدهند تا به تحول مورد نظر نائل شود.

5) برخورد غیر مستقیم
در مواجهه با افراد خطاکار، بعضاً می توان از روش غیر مستقیم نیز بهره گرفت و آن هم زمانی است که فرد قابلیت لازم را برای درک و برداشت مناسب از این روش را دارا باشد. (شقرانی) یکی از افرادی است که در عصر امام صادق(ع) زندگی می کند و نسبت به ایشان اظهار ارادت و محبت می نماید ولی متأسفانه در برخی از مواقع، به شرابخواری روی می آورد حضرت در عباراتی قریب به این مضمون فرمودند: ((کار خوب از دیگران شایسته است و از تو شایسته تر و کار بد اگر از دیگران سر زند، بد است و از تو بدتر زیرا که منتسب به ما هستی.))(5)
و اشاره مستقیمی به موضوع شراب نکردند، او به موضوع پی برد و با شرمندگی، از این کار دست کشید و به راه اصلاح بازگشت.

منابع:
1)مطهری، مرتضی(استاد شهید)(1336)، داستن راستان، ص 154
2)لواسانی، سید علی- شکوفه های سخن، ص 304
3)همان
4)مسترک- ج 3، ص 137
5)فلسفی، محمد تقی(1359)، اخلاق(گفتار فلسفی)،- 1، ص 387