اعتیاد بیماری خلاء معنوی
بسیاری از فرهنگ‌ها افزون بر درمان‌های پزشکی کلاسیک، روشهای سازمان یافته‌ای برای مقابله با بیماریهای بدنی و روانی انسان دارند. در این روش، همواره ایمان و اعتقاد مذهبی دارای اهمیت بوده و درمان مبتنی بر ایمان به خداوند به عنوان نیروی فوق طبیعت، سابقه‌ای دیرینه در بین پیروان مذاهب گوناگون داشته است
پس می‌توان از این عامل برای بهبود اختلال‌های روانی و جسمانی سود جست. امروزه می‌دانیم که بروز بیماری فقط تحت تاثیر عوامل فیزیکی نیست و جسم و روان هر دو در بروز بیماری موثرند و این نکته باعث شد رشته جدیدی در روان شناسی، با عنوان «بهداشت روانی» را در پی داشته است که هر روزه بر ابعادش افزوده می‌شود. این رشته کاربردی روان شناسی در سه حوزه پیشگیری،تشخیص و درمان اختلال‌های روانی مطرح است.
از بین مفاهیم موجود، در بهداشت روانی دو عنوان فشار روانی و شیوه‌های مقابله با آن از اهمیت بیشتری برخوردار است که در سالهای اخیر روان شناسان به صورت گسترده‌ای آنها را مورد تحقیق و پژوهش قرار داده‌اند. تردیدی نیست که پزشکی نوین پیشرفت‌های زیادی کرده، سیر شتابانی نیز در دست یابی به دقیق ترین روشها برای درمان بیماران دارد.
فن آوری جدید پزشکی با پیچیده ترین ابزار به کمک پزشکان آمده است آخرین روشهای تشخیصی، جراحی و طبی از یک سو و شیوه‌های دقیق روان درمانی مبتنی بر تازه ترین یافته‌های روان شناختی از سوی دیگر برای درمان و کاستن دردهای جسمانی و روانی انسان به کار گرفته می‌شود. با این حال، انسان دردمند در چنگال بسیاری از بیماریها اسیر مانده و این پیشرفت‌ها گره گشای مشکلات نیست.
بینش مذهبی و سلامت
از آنجا که بینش و اعتقاد انسان به مذهب و ایمان به اصول الهی در بهبود سیر بیماری، کاستن درد و رنج و افزایش تحمل عوارض بیماری نقش تعیین کننده دارد، به کارگیری این نیروهای بالقوه و ارزشمند دارای اهمیت است. تاثیر این عامل در پیشگیری از مسائل و مشکلاتی از قبیل خودکشی، اعتیاد به مواد مخدر، بزهکاری، طلاق و افسردگی در تحقیقات زیادی تایید شده است.
به طور کلی می‌توانیم بگوییم که بررسی‌های انجام شده موثر بودن مداخله‌های مذهبی در کاهش اضطراب و تحمل فشارهای روانی پس از بهبود را نشان داده‌اند. رابطه بین مذهبی بودن با کاهش اضطراب و ناراحتی‌های روانی در مطالعات همه گیر شناسی مورد بررسی قرار گرفته و تایید شده است.
وجود فشارهای روانی، امنیت و آرامش فرد را به مخاطره می‌اندازد و نداشتن امنیت و آرامش نیز به نوبه خود فشار روانی را تشدید می‌کند. این دور باطل باید در جایی متوقف شود و آن ایجاد آرامش و برقراری امنیت است. اعتقاد دینی و مذهبی نیز بر این امر اصرار دارد، یعنی امنیت افراد را تضمین کرده، به وی آرامش می‌دهد.
به یقین افرادی که پیوندی استوار و محکم با پروردگار خویش برقرار کرده‌اند، هرگز در برابر تندباد حوادث آرامش روحی – روانی خود را از دست نمی‌دهند و به مراتب به پایین تر تنزل نمی‌کنند. در حالی که گروه دیگر با ایمان و اعتقاد ضعیف تر خیلی زود دچار پریشانی و اضطراب می‌شوند. بنابراین، آن زمانی که دل از یاد خدا غافل می‌شود، مستعد ترین زمان برای از بین رفتن آرامش انسان و ایجاد انواع گوناگون بیماریهای روانی است. به عبارت دیگر، انسان مومن هیچ گاه مضطرب نیست، زیرا فرد مضطرب فردی است که از حوادث ناگوار آینده بیمناک است، در حالی که فرد مومن به علت پناه بردن به خداوند و انجام فرایض و عبادات بر مشکلات فائق آمده است و احساس اضطراب ندارد.
آرام سازی و تخلیه هیجانی ساز و کارهای بازدارنده دین در برابر فشار روانی است چراکه امروزه از جمله تکنیک‌های درمانی برای مشکلات روان شناختی استفاده از تکنیک آرام سازی است. در این روش فرد باید تلاش کند تا به حالتی آرام و عاری از فشار دست یابد. بدین منظور، روشهای مختلفی ابداع شده است.
در یکی از این روشها که «آرامش آموزی» نام دارد، فرد یاد می‌گیرد که عضلات مختلف خود را منقبض کند و بعد آرام سازد. به کمک تمرینات مداوم، با این روش می‌توان در مواقع فشارهای روانی آرامش لازم را به دست آورد و به روش مناسبی با آن مقابله کرد. به نظر می‌آید آنچه در لایه زیرین این روش وجود دارد، اندکی خودشناسی است. بدین معنا که فرد توجه و تمرکز را به وجود خود معطوف می‌کند تا بتواند آن را در اختیار بگیرد و به مقابله با فشار روانی بپردازد. اما آنچه در آرام سازی دینی موجود است، بسیار ژرف تر و عمیق تر از این گونه آرام‌سازی‌هاست.
اولین مفهوم متبلور در واژه آرام، لطافت آن است. نوعی ملایمت و نرمی که با لطافت و نرمی روح آشناست. انسان با داشتن این وجه، آرام و مطمئن است و ایمان دارد. ایمان نیز عبارت است از توکل و اعتقاد کامل به خداوند کارساز، و این مقامی است از کمال و معرفت انسانی، زیرا انسان هر اندازه خدا را بشناسد و از قدرت و رحمت و حکمت او بیشتر آگاه شود، وابستگی او به ذات بی همتا زیادتر می‌شود.
کسی که به درجاتی از توکل می‌رسد هرگز یاس و نومیدی به خود راه نمی‌دهد. او در برابر مشکلات و حوادث سخت احساس ضعف و زبونی نمی‌کند و مقاوم است. همین ایمان و توکل چنان قدرتی به انسان می‌دهد که می‌تواند بر سخت ترین مشکلات پیروز شود. بنابراین، راه چاره را در امنیت خاطر، اطمینان قلبی و توکل به خدا جست و جو می‌کنیم.
این امر به درجه ایمان افراد بستگی دارد و خداوند متعال با تاکید تمام در سوره رعد، آیه 28 می‌فرماید: «دل‌ها با یاد خدا آرام می‌گیرد». همین مسئله در اندیشه بسیاری از متفکران معاصر نیز وجود دارد. آنها معتقدند که بسیاری از مشکلات انسان معاصر مربوط به نیاز او به دین و ارزش‌های معنوی است
.
به نقل از مجله ایران پاک «آرنولد توین بی» می‌گوید: بحرانی که اروپاییان در قرن حاضر دچار آن شده‌اند به فقر معنوی آنان باز می گردد و معتقد است: تنها راه درمان فروپاشیدگی اخلاقی که غرب از آن رنج می‌برد، بازگشت به دین است.
در همین زمینه «بنیامین راش» پدر روان پزشکی آمریکا می‌گوید: دین آن قدر برای پرورش و سلامت روح آدمی اهمیت دارد که هوا برای تنفس».با این تفاسیر، می‌توان گفت: اصولا ایمان تاثیر به سزایی در ایجاد احساس آرامش و امنیت در انسان دارد.
در تخلیه هیجانی که یکی از جنبه‌های ارزنده و مهم نهادهای مذهبی، وابستگی روحانی شدیدی است که پیروان یک مذهب به پایه‌های اصول اعتقادی آن دارند، به طوری که خالصانه و آگاهانه به آن عشق می‌ورزند و دستورهای آن را تعبدا اجرا می‌کنند.
یکی از مصادیق این عشق و اعتقاد خالصانه را می‌توان در زیارتگاه‌ها و قبور ائمه (ع) از جمله مشهد مقدس مشاهده کرد. در این مکان مقدس همه ساله زائران بسیار زیادی اعم از پیر و جوان سر از پا نشناخته و نیازمند، معتقد، خالص،مملو از هیجانات و احساسات مذهبی، گرد حرم مطهر تجمع می‌کنند و به جز دعاهایی که به صورت گروهی یا فردی خوانده می‌شود، بیشتر زوار محکم به چسبیده، آن را می‌بوسند و در آغوش می‌کشند و امام را با تمام آرزوها و غم و غصه‌های خود مورد خطاب قرار می‌دهند و به یاری می‌طلبند.
اثر روانی برقراری چنین ارتباطی با امام و آزاد شدن هیجاناتی که همراه دعا و نیایش ایجاد می‌شود، به وضوح در حالت روانی و رفتاری فرد مومن مشهود است. اثرات روانی چنین عمل مذهبی در افراد مختلف متفاوت است. رهایی روانی بعد از این نوع ارتباط با امام موضوع واقعی است و این تجربه اغلب با علاقه، وفاداری و خلوص نیت فرد ارتباط دارد. بدیهی است که از نظر شیعه، غیر از برداشت‌های فوق، نکات و اهداف عمیق تری نیز در زیارت عتبات متبرکه نهفته است. نماز و مسئله آرامش بخشی و تخلیه هیجانی نماز از جمله عباداتی است که در ایجاد حالتی از آرام سازی کامل، آرامش روان و آسودگی عقل در انسان نقش اساسی دارد. حالت آرام سازی و آرامش روانی ناشی از نماز از نظر روان شناسی و بهداشت روانی حایز اهمیت است.
منبع: ایسنا
