مناظرات بی خاصیت روی آنتن رسانه ملی

"صراط" – مقام معظم رهبری در جایی پیرامون گفتگو و مناظره فرموده اند: «گفتگو و مناظرات سیاسی باید ادامه پیدا کند که موجب شوک به جامعه نشود و حالت انفجاری پیدا نکند.»

معظم له همچنین در جای دیگری در ارتباط با مناظرات ریاست جمهوری سال 88 اظهار داشتند: «اما این رقابت ها و مناظرات، كه ابتكار مهمى بود؛ ابتكار جالبى بود؛ خیلى صریح بود، خیلى شفاف بود، خیلى جدى بود. این مناظره‌ها تو دهن آن كسانى زد كه از بیرون تبلیغ می كردند كه این رقابتها نمایشى است، واقعیت ندارد. دیدند نخیر، واقعیت دارد؛ جدى در مقابل هم ایستاده‌اند، با هم بحث میكنند، با هم استدلال می كنند. بنابراین مناظره‌ها و گفتگوها بسیار از این جهت مثبت بود. البته آثار مثبتى داشت، عیوبى هم داشت.»

مناظره و گفتگو به جهت تشریک عقاید و تجمیع افکار، همواره مورد تأیید و تأکید همگان بوده و هست. از این رو قرارگیری دو نظریه و گفتمان متفاوت در برابر یکدیگر، علاوه بر آنکه نقاط ضعف و قوت آن دو را آشکار خواهد کرد، موجب اتخاذ بهترین راهکار جامع الاطراف خواهد شد.

در طول تاریخ 34 ساله جمهوری اسلامی نیز مناظرات گوناگونی در حوزه های مختلف برگزار گشته و رسانه ملی نیز پخش گردیده است.
اولین تجربه صدا و سیمای جهوری اسلامی در پخش مناظرات را می توان در اوایل پیروزی انقلاب جستجو نمود.
مناظراتی که اکثر قریب به اتفاق آنها، با توجه به نزدیکی به رفراندوم جمهوری اسلامی در تاریخ 12 فروردین 58، بیشتر جنبه سیاسی به خود گرفته بود.
در این مناظرات بود که شهیدان مطهری و بهشتی و ... به نمایندگی از موافقان برقراری نظام جمهوری اسلامی در برابر مخالفان عمدتاً کمونیست مسلک و لیبرال ها، قرار می گرفتند و دلایل و براهین عقلی مزیت استقرار حکومت اسلامی را بر می شمردند.


پس از آن برگزاری رفراندوم و برپایی رسمی نظام جمهوری اسلامی بود که به دلیل آغاز جنگ تحمیلی 8 ساله و درگیری با گروهک های معاند در داخل، مناظرات تلویزیونی به فراموشی سپرده شد که البته با توجه به دلایل برشمرده فوق، عدم برگزاری آن قابل توجیه و اغماض بود.

پس از فراغت از جنگ و پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل، بود که مناظرات و گفتگوهای سیاسی از سرگیری شد، اما نه در صدا و سیما بلکه در دانشگاه ها و مراکز آکادمیک!

در این میان اما سال 76 را می توان به عنوان نقطه عطفی در تغییر رویه صدا و سیما دانست. در این سالها بود که با روی کار آمدن دولت اصلاحات و خواست افکار عمومی، جلسات علنی دادگاه غلامحسین کرباسچی، شهردار وقت تهران که به اتهام فساد مالی دستگیر شده بود، از رسانه ملی پخش گردید.


با توجه به اینکه جلسات دادگاه کرباسچی، مناظره نبود اما پخش اینگونه جلسات از رسانه ملی پس از سالها، نوعی تابوشکنی محسوب می شد و فضای سنگین و جو مسکوت سابق را تلطیف می نمود.

در همین سالها، با وجود آنکه تب مناظره و گفتگو میان دو جناح اصولگرا و اصلاح طلب در سالن های گردهمایی دانشگاه های سراسر کشور داغ داغ بود، اما پخش مستقیم این دست گفتگو ها در رسانه ملی کماکان محلی از اعتنا نداشت و واژه ای بنام مناظره در صدا و سیما همچنان تعریف نشده بود!

خط مشی محتاطانه صدا و سیما همچنان تا اواخر دهه 80 مستدام بود. در طی این سالها رسانه ملی سعی داشت تا با ابتکاراتی همچون افتتاح شبکه بین المللی خبر و نیز راه اندازی بخش خبری 20:30، طرحی نو در اندازد و بدین ترتیب با یک تیر دو نشان بزند، هم کمبود وجود مناظرات در رسانه ملی را جبران کند و هم ژست منتقدین وضع موجود را به خود بگیرد!

با گذر زمان و فرا رسیدن موعد انتخابات ریاست جمهوری دهم، اما اوضاع کاملاً متفاوت شد. برای اولین بار نامزدهای تصدی سمت ریاست جمهوری در مقابل هم قرار گرفتند و رو در رو و بدون هیچ ملاحظه ای در برابر دیدگان ملت مناظره کردند.


پخش زنده مناظرات انتخاباتی فارغ از معایبش، مزیتی بی نظیر داشت و آن مشارکت 85 درصدی رأی دهندگان ایرانی در انتخابات ریاست جمهوری دهم بود.
پس از برگزاری این مناظرات بود که پخش برنامه هایی چالشی و مناظره محور از شبکه های مختلف سیما کلید خورد و تا حدودی هم با موفقیت همراه بود.

پخش برنامه «دیروز امروز فردا» را نیز می توان در زمره برنامه های موفق در زمینه مناظرات گفتمانی گنجانید.
برنامه «دیروز امروز فردا» را می توان در حکم سری دوم مناظرات انتخاباتی دانست که در اوایل به روی آنتن رفتنش، بینندگان و طرفداران زیادی را به خود جذب کرد.
در برهه زمانی شکل گیری «دیروز امروز فردا» یکی از دلایل توفیق آن را می توان در دعوت مهمانانی با گرایش های سیاسی متفاوت و بعضاً نا همسو جستجو کرد.
افرادی از جناحین اصول گرا و اصلاح طلب که در چهارچوب اصول نظام، معایب و مزایای طرف مقابل را متذکر می شدند و شبی پر تب و تاب و هیجان انگیز را برای بینندگان تلویزیونی رقم می زدند.
در این میان اما چندی نگذشت که این سیاست در برنامه «دیروز امروز فردا» مغفول و ماند و دعوت از گفتمان های متفاوت چندان تداوم نیافت.


از این رو مدتی است که این برنامه با رویارویی چهره های همسو و متفق در کنار هم، دیگر آن اثرگذاری سابق را نداشته و دیدن آن چنگی به دل نمی زند!
بیننده تلویزیونی انتظار تأیید و تصدیق اظهارات طرفین مناظره از سوی یکدیگر را ندارد و منتظر است تا گفتگو و مناظره ای چالشی و انتقادی را مشاهده کند. فلذا اینطور گفتگوها را نمی توان مناظره نامید بلکه می باید نام مفاهمه بر روی آن گذاشت، چراکه هیچگونه اختلافی میان دو طرف در این قبیل مفاهمات، بروز نخواهد کرد!

حال با توجه به نزدیکی به ایام انتخابات یازدهم ریاست جمهوری، انتظار آن می رود که با دعوت از افرادی با گرایش ها و سلایق مختلف سیاسی، بار دیگر فضای شور انگیز مناظرات انتخاباتی سال 88 در اذهان تداعی شود و انتخاباتی پرشور تر از آنچه در انتخابات دهم ریاست جمهوری رخ داد، در 24 خرداد 92 برگزار گردد.