صراط: دکتر حجت ایزدخواستی؛ با توجه به تحولاتی که اخیراً
در بازار فلزات گرانبها اتفاق افتاده و باعث شده است که طی چند ماه اخیر،
قیمت هر انس طلا به کمتر از 1250 دلار برسد، این سؤالات مطرح می‌شود که
اولاً علت این کاهش شدید قیمت فلزات گرانبها، به خصوص طلا، چیست و دوم
اینکه آیا بازار فلزات گرانبها دارای حباب است و آیا اکنون حباب این بازار
شکسته شده است یا خیر و سوم اینکه آیا این روند کاهش قیمت فلزات گرانبها
ادامه می‌یابد.
بنابراین در
ادامه، قبل از پرداختن به سؤالات مطرح‌شده، باید به این سؤال جواب داده شود
که علت افزایش قیمت فلزات گرانبها، طی چهار سال گذشته و به خصوص از سال
2008 تا کنون، چه بوده است. جواب به این سؤال کمک زیادی در پاسخ دادن به
روند کاهش بی‌سابقه‌ی قیمت فلزات گرانبها خواهد کرد.
یکی
از عوامل اصلی افزایش قیمت جهانی هر انس طلا در چند سال گذشته، به خصوص از
سال 2008 تا کنون، بحران‌های اقتصادی آمریکا بوده است. با وقوع حادثه‌ی 11
سپتامبر در سال 2001، بحران اقتصادی در آمریکا شروع شد و زمینه‌های بحران
مالی 2008 آمریکا را فراهم کرد. به دنبال وقوع حادثه‌ی 11 سپتامبر 2001،
بازار آمریکا مستعد رکود اقتصادی شد و به علت نااطمینانی به آینده‌ی
اقتصاد آمریکا و پیش‌بینی رکود، بازارهای مالی این کشور با پدیده‌ی خروج
نقدینگی روبهرو شدند (مرکز پژوهش‌های مجلس، 1387، ص 2 و 3).
فدرال رزرو (Federal Reserve)
برای به حداقل رساندناثر منفی رکود، سیاست‌های انبساطی پولی را به کار
گرفت و در دوره‌ی سه‌ساله (2000 تا 2003)، نرخ بهره را از 5/6 درصد به 1
درصد کاهش داد (فرزین‌وش و سجادی، 1389، ص 118) تا از این طریق،
سرمایه‌گذاری را به منظور مقابله با اثرات منفی رکود حاصل از ترکیدن
حبابهای قیمتی بازار سهام، افزایش دهد. اما با ترکیدن حباب قیمتی بازار
سهام، بازدهی بازارهای سهام و اوراق قرضه کاهش یافت و باعث خروج نقدینگی از
این بخش شد. با ادامه یافتن روند رکودی در اقتصاد آمریکا، بخشی از این
نقدینگی وارد بازار فلزات گرانبها شد. این امر باعث افزایش تقاضای طلا در
بازار جهانی و افزایش قیمت آن شد.
سیاست
انبساطی پولی و کاهش نرخ بهره در دوره‌ی 2000 تا 2003، اثر بسیار فراوانی
در افزایش تقاضای وام‌های ارزان قیمت از سوی اقشار کم‌درآمد داشته است و
باعث شد تا نظام مالی در آمریکا از قدرت خلق پول اعتباری خود بیش از پیش
استفاده کند. بنابراین مشاهده می‌شود که در روند تحولات اقتصادی بعد از
سالهای 2008، خلق اعتبارات بانکی و به‌کارگیری سیاست‌های انبساطی پولی
توسط سیاست‌گذاران پولی و مالی آمریکا، منجر به افزایش سطح قیمت‌ها و ایجاد
نااطمینانی در اقتصاد جهانی شد و زمینه را برای فعالیت‌های سوداگری فراهم
کرد. بنابراین اگرچه قیمت هر انس طلا در سال 2008 کمتر از 800 دلار بود،
اما در طول 4 سال، شکل‌گیری فعالیت‌های سوداگری و افزایش تقاضا برای فلزات
گرانبها، باعث شد تا قیمت این فلز گرانبها از 1600 دلار نیز فراتر رود.
این
رشد شدید در قیمت هر انس طلا و در کنار آن، افزایش ناگهانی قیمت دلار در
بازار داخلی، باعث افزایش شدید قیمت سکه در ایران نیز شد. اما آنچه طی چند
ماه اخیر در بازار فلزات گرانبها اتفاق افتاده حاکی از آن است که قیمت هر
انس طلا، در مرحله‌ی اول، به 1253 دلار کاهش یافته و طی روزهای اخیر، قیمت
هر اونس طلا به 1225 دلار رسیده است. این رقم بیانگر کاهش 275 دلاری هر انس
طلا در طی دو مرحله بوده است.
البته
علت کاهش قیمت فلزات گرانبها در ایران، علاوه بر ریشه‌های خارجی، ریشه‌ی
داخلی نیز دارد؛ زیرا بهبود شرایط اقتصادی و رونق بیشتر بازارهای تولیدی،
جایگاه بازار فلزات قیمتی را کساد میکند و دارندگان این گونه فلزات
گرانبها، برای خارج کردن اموالشان از این بازار، به صورت گسترده، به سمت
فروش می‌روند. همچنین انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران و انتظارات مربوط به
بهبود شرایط اقتصادی، در کنار کاهش قیمت جهانی طلا، در کاهش قیمت فلزات
گرانبها بی‌تأثیر نبوده و حتی باعث افزایش حدود 15درصدی ارزش پول ملی طی
هفته‌های اخیر نیز شده است.
بعد
از افزایش قیمت طلا طی چندین سال متوالی، که باعث شد قیمت هر انس طلا به
مرز 1600 دلار نیز برسد، آنچه روند کاهش قیمت جهانی طلا را تسریع کرده
عبارت است از انتشار گزارش‌های فدرال رزرو در مورد بهبود شاخص‌های اقتصادی
در آمریکا، عرضه‌ی اوراق مشارکت در بانک‌ها و مؤسسات مالی سرمایه‌گذاری در
عرصه‌ی بین‌المللی و گزارش بهبود در شرایط اشتغال در آمریکا. این موارد از
جمله عوامل اصلی کاهش ارزش جهانی طلا طی روزهای گذشته به حساب می‌آید، زیرا
عواملی که باعث خوشبینی سرمایه‌گذاران نسبت به بخش واقعی اقتصاد می‌شود،
سرمایه را از بخش سوداگری به بخش واقعی سوق خواهد داد و باعث کاهش تقاضا و
کاهش قیمت در بازارهای غیرتولیدی می‌شود.
بنابراین
شکل‌گیری بحران اقتصادی و مالی در آمریکا از 2001 تا 2008 و اعمال
سیاست‌های انبساطی پولی، به منظور کاهش تبعات رکود، نقش مهمی در افزایش
قیمت‌های چند سال اخیر فلزات گرانبها داشته است و هر گونه تغییر نگرش نسبت
به تغییر سیاست‌های پولی در آمریکا باز هم می‌تواند نقش مهمی در کنار سایر
شرایط سیاسی و اقتصادی بین‌المللی، در افزایش یا کاهش قیمت فلزات
گرانبها، چه در زمان حال و چه در زمان آتی، داشته باشد.
البته دو دیدگاه مختلف در مورد روند تحولات قیمتی بازار فلزات گرانبها در آینده وجود دارد:
1. در
میان حامیان افزایش قیمت‌ها در این بازار، برخی معتقدند قیمت طلا به نرخ
سابق 1600 دلار در هر اونس بازخواهد گشت. این دسته از کارشناسان، ادامه‌ی
اجرای سیاست‌های انبساطی پولی از سوی فدرال رزرو آمریکا را عامل اصلی
افزایش قیمت طلا در آینده عنوان می‌کنند.
2. در
مقابل، برخی کارشناسان، کاهش رشد اقتصادی آمریکا و کاهش نگرانی‌ها نسبت به
وضعیت سیاسی خاور‌میانه و کره‌ی شمالی را مجموعه‌ی عواملی می‌دانند که
باعث کاهش قیمت طلا خواهد شد. به علاوه، افزایش نگرانی‌ها نسبت به پایان
زودهنگام برنامه‌ی محرک پولی آمریکا، به عنوان طرح محرکه‌ی اقتصادی آمریکا
تا اواسط سال 2014 و کاهش رشد اقتصادی چین، موجب کاهش شدید قیمت طلا در
هفته‌های اخیر شده است. همچنین هم‌زمان شدن موارد مذکور با تسویه‌حساب‌های
بورس‌بازان بین‌المللی، تسویه‌حساب‌های بانک‌ها با صندوق‌ها، بانک‌ها با
بورس‌ها و بانک‌ها با بانک‌ها در سطح بین‌المللی، بر کاهش شدید قیمت‌های
جهانی طلا دامن زده است.
بنابراین
نبودن تقاضای قوی و ادامه‌ی تردیدها نسبت به آینده‌ی بازار، منجر به کاهش
بیشتر قیمت اونس طلا شده است؛ به طوری که مؤسسه‌ی «HSBC»
با توجه به پایان قریب‌الوقوع طرح محرکه‌ی اقتصادی آمریکا و کاهش رشد
اقتصادی چین، پیش‌بینی خود از بهای طلا در سال 2013 و 2014 را کاهش داده
است.
تام کندال، دبیر بخش فلزات
گران‌بهای مؤسسه‌ی کردیت سوئیس، تأکید کرده است که با توجه به روند نزولی
قیمت طلا و سایر فلزات گرانبها در بازارهای بین‌المللی، احتمال افت شدید
قیمت طلا به سطح پیش از سال 2008 میلادی وجود دارد. وی در ادامه تصریح کرده
است که با توجه به تصمیم احتمالی فدرال رزرو آمریکا برای متوقف کردن
برنامه‌ی محرک پولی تا اواسط سال 2014 میلادی، قیمت جهانی طلا نیز به زودی
به سطح قیمت‌های پیش از آغاز اجرای سیاست‌های انبساطی پولی در آمریکا
بازخواهد گشت.
روند کاهش قیمت هر انس طلا طی روزهای اخیر
