صراط: یکی از این طرحها و برنامههایی که در آموزش و پرورش از لحاظ ساختار و محتوا، ظاهری خوب و مناسب داشت و امید میرفت بتواند در برخی امور، حلال مشکلات عدیده آموزش و پرورش در تامین نیروی انسانی و فضا باشد «تاسیس مدارس غیرانتفاعی» در دهه 70 براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی بود. این مدارس با هدف افزایش مشارکتهای مردمی، کاستن بخشی از هزینههای آموزش و پرورش، دریافت هزینه تحصیل از خانوادههایی که تمکن مالی داشتند و ایجاد فرصتهای مناسب برای دانش‌آموزان مستعد در مسیر کسب دانش با امکانات ویژه و مناسب، راهاندازی شدند.
بر همین اساس در استان گلستان نیز در اکثر شهرهای استان این مدارس تشکیل شدند و در سالهای اول موفقیتهایی نیز حاصل شد. استفاده از دبیران مجرب، رعایت استاندارد تعداد دانش آموزان هر کلاس و شهریههای نه چندان بالا سه عاملی بود که خانوادههایی که از نظر مالی دارای تمکن بودند، فرزندان خود را به این مدارس میفرستادند.
البته دولت نیز با حمایتهایی نظیر اعزام دبیر به این مدارس و بخشودگی مالیاتی به این مدارس نو پا کمک میکرد. با توجه به موارد فوق در سالهای گذشته استقبال از این مدارس چشمگیر بود و با توجه به راندمان بالای قبولی در کنار آموزشهای صحیح علمی و توجه به برنامههای فوق برنامه، اردویی، آزمایشگاهی و ... خانوادهها در فرستادن بچههای خود به این مدارس رغبت نشان میدانند.
درجهبندی این مدارس نیز یکی از دقیقترین فرآیندها است که به تمام جزئیات نیز پرداخته است و برخی دانشگاهها نیز در رتبهبندی دانشکدههایشان از این شیوه استفاده کردهاند. اما این روند چندان رو به رشد نبود و کم کم مشکلات بر مدارس غیرانتفاعی فائق آمدند.
چشمانداز نه چندان روشن مدارس غیرانتفاعی
هر چند در بدو تاسیس، این مدارس با جذب دبیران باتجربه و کارآزموده، استفاده از فضاها و وسایل کمک آموزشی مناسب و ثبتنام دانش آموزان ساعی و نخبه در کنار دانش آموزان متوسط، نوید افقهایی روشن در عرصه آموزش و پرورش دادند ولی بعدها به مرور این طرح رو به افول نهاد و فرآیند علمآموزی و توسعه مدارس غیرانتفاعی آن چنان که تعریف شده بود پیش نرفت.
بعد از گذشت یک دهه از تاسیس مدارس انتفاعی به دلایل متعدد نظیر محقق نشدن وعدههای مسئولان در اعطای وامهای کلان برای ساخت یا خرید واحدهای آموزشی، عدم پرداخت 30 درصد سرانه هر دانش آموز به مدارس غیرانتفاعی که در بدو تاسیس مقرر شده بود، استفاده از مکانهای نامناسب توسط برخی مدارس، افزایش بیرویه تعداد مدارس غیرانتفاعی، افزایش تعداد دانش آموزان در هر کلاس، اقتصاد محور شدن برخی مدارس غیرانتفاعی، کاهش نیروهای اعزامی آموزش و پرورش به این مدارس، افزایش مبلغ اضافهکاری در آموزش و پرورش و کاهش رغبت فرهنگیان مجرب در تدریس در این مدارس، افزایش شهریه، استفاده از دبیران کم سابقه و حتی دانشجو و دیپلمه در برخی مدارس، استیجاری بودن اکثر مدارس و افزایش اجاره بها، وجود مدارس با بافت و ساختمانهای غیراستاندارد، ایجاد مدارس نمونه دولتی، نمونه مردمی، شاهد، تیزهوشان، سمپاد، آموزش از راه دور، هیئت امنایی و ... عملا این مدارس ( علیالخصوص مدارسی که استیجاری بودند) از مدار و روند رو به رشدی که داشتند، خارج شدند و دبیران با تجربه و دانش آموزان مستعد دیگر رغبتی به حضور در این مدارس نشان ندادند و این مدارس یکی پس از دیگری – به ویژه در شهرستانها – منحل شدند.
مدارسی که ماندند ( ضمن احترام به مدیران مدارسی که صادقانه در حال خدمترسانی هستند) به بنگاه نمرهپراکنی تبدیل شدند و شنیدهها و دیدهها و شنیدهها حاکی از اوضاع نابسامان برخی از این مدارس دارد تا جایی که حتی برای جذب دانش آموز بیشتر، اخلاق هم در تعدادی از این مدارس در حال قربانی شدن است.
مدارسی که تا چند سال قبل از بهترین و مجربترین دبیران شهر استفاده میکردند و دانش آموزان نخبه شهر را بعضا با آزمون و مصاحبه گلچین میکردند، امروز برای تکمیل کادر دبیران خود به دانشجویان و دیپلمهها دلخوش کردهاند و برای جذب دانش آموز نیز به ترفندهای مختلف متوسل میشوند.
دور زدن قانون در برخی مدارس غیر انتفاعی قانونی است!
با وجود نظارت مستمر مسئولان بر مدارس غیرانتفاعی، دور زدن قانون نیز در این مدارس چندان غیرقانونی نیست و تعداد زیادی دور برگردان برای قانون در این مدارس تعبیه شده است!
دریافت شهریه بیش از مبلغ مصوب، ثبتنام غیر قانونی و پیش از موعد دانش آموزان متولد ماه مهر در پایه اول، درج نمرات مستمر و پایانی غیرواقعی در لیست نمرات، آسانگیری در برگزاری امتحانات، پرداخت دستمزد ناچیز به دبیران، عدم اجرای دقیق بخشنامههای صادره از سوی آموزش و پرورش به ویژه در مورد رفتار و پوشش دانش آموزان، آزادیهای بیش از اندازه و رعایت نشدن برخی شئونات دانش آموزی و ... بخشی از کژتابیهای رایج در مدارس غیرانتفاعی هستند که به نوعی وجهه این دست مدارس و صبغه مدیرانی را که با صداقت مشغول به خدمت هستند، مخدوش میکند.
جا دارد مسئولان در قبال این قانونگریزیها که منجر به ایجاد جو و فضای مسموم آموزشی در استان میشود از خود اهتمام بیشتری نشان دهند و جلوی تخلفات گسترده برخی مدارس را بگیرند.
کمرنگ شدن اخلاقیات به منظور حفظ دانش آموز
از سویی به دلایل مختلف اجتماعی و مشکلات مالی عدیده، مدیران و موسسان مدارس غیرانتفاعی بیشتر در فکر جذب دانش آموز هستند و به هیچ عنوان راضی به از دست دادن دانش آموز نیستند.
اینجاست که مسایل اخلاقی و تربیتی در این مدارس رنگ میبازند و دانش آموزان در انتخاب نوع پوشش و رفتار، مختار هستند و هیچ برخورد جدی با آنها صورت نمیگیرد چرا که ممکن است والدین نظرشان نسبت به ادامه تحصیلشان در مدرسه مزبور تغییر کند و این به معنای ضرر مالی برای مدرسه خواهد بود.
مدارس غیر انتفاعی موفق چه فاکتورهایی دارند؟
البته همه مدارس غیرانتفاعی به آفت روزمرگی گرفتاری نشدهاند و برخی از آنها علی الخصوص در شهرهای بزرگ استان همچنان به روز و پرطرفدار هستند و برای ثبت نام در اینگونه مدارس باید از هفت خوان رستم گذشت.
این مدارس با استفاده از تجارب مدیران و معلمان با سابقه سعی کردند روند رو به رشد خود را حفظ کنند و با اتکا به دانش روز و به روز نگه داشتن مدارس و استفاده از فضاهای استاندارد، گوی سبقت را از سایرین بربایند و هنوز هم برای انتخاب دانش آموزان دقت نظر داشته باشند و به اصطلاح آنها را دست‌چین کنند.
کسب رتبههای برتر در کنکور و قبولی در دانشگاهها معتبر، کسب عنوان در مسابقات علمی، فرهنگی و ورزشی نشان از تلاش و جدیدت در امور تحصیلی و سایر امورات فرهنگی دارد که متاسفانه تعداد این مدارس در استان انگشتشمار است.
سخن آخر
بدون تعارف باید بپذیریم که اوضاع مدارس غیرانتفاعی در استان چندان خوب نیست و بسیاری از خانوادهها ترجیح میدهند که فرزندان خود را به مدارس دولتی بفرستند چرا که معتقدند در مدارس دولتی بیشترین تمرکز روی آموزش است ولی در مدارس غیرانتفاعی کاهش تعداد دانش آموزان و افزایش هزینههای جاری باعث شده است تا موسسان و مدیران مدارس غیرانتفاعی بیشتر به کلاسهای فوق برنامه و سایر برنامههای جنبی نظیر اردوها، لباس فرم، کسب مقام در مسابقات و ... که به نوعی باعث کسب درآمد بیشتر میشود بیاندیشند که این باعث پائین آمدن راندمان علمی در این مدارس میشود.
به هر حال امید است مسئولان آموزش و پرورش استان با تغییر رویکرد در برخورد با مدارس غیرانتفاعی و حمایت از مدارس موفق و برخورد جدی با مدیران متخلف مدارس، یک بار دیگر آب رفته را به جوی برگردانند و با برنامهریزی منسجم، حمایتهای معنوی و مادی و حرکت به سوی اهداف از پیش تعیین شده، شاهد ظهور و حضور مجدد ولی شایسته و علم محور مدارس غیرانتفاعی در عرصه تعلیم و تربیت استان گلستان باشیم.
