در آیاتی از قرآن کریم، هدف انفاق و گرفتن صدقه، تزکیه نفس و رسیدن به «برّ» و نیکی ذکر شده است. در سوره آل عمران می‌فرماید: هرگز به مقام نیکوکاران (و خاصان خدا) نخواهید رسید مگر آن که، از آنچه دوست می‌دارید (و بسیار محبوب است) انفاق کنید.
شأن نزول این آیه وقف و صدقه است. با نزول این آیه، کسانی چون «ابوطلحه انصاری» به فکر صدقه دادن و وقف کردن بهترین اموال خود افتادند. این آیه، راه رسیدن به «بر» را، انفاق چیزهایی دانسته که مورد علاقه و محبت انسان است و روشن است که «بر» چه به معنای ثواب از جانب خدا و یا انجام فعل خیری که پاداش الهی را به دنبال دارد، مصداق اصلی و حقیقی آن، قرب الهی و سعادت و کمال ابدی انسان خواهد بود. بنابراین همه انفاق‌های مالی، از جمله وقف، برای انسان به منزله هرس کردن درخت از اضافات است که او را در مسیر نیل به هدف اصلی و نهایی‌اش یاری می‌دهد و در این جهت به او سرعت می‌بخشد.
بخش عمده نیاتی که واقفان دوراندیش و نیکوکار در طول تاریخ وقف در نظر گرفته‌اند به رفاه عمومی، فقرزدایی و عدالت اجتماعی مربوط می‌شود. اگر ما نگاهی هر چند گذرا، به تاریخ وقف و مضمون وقف نامه‌ها بیندازیم به خوبی در می‌یابیم که واقفان خیر و دوراندیش تمام زوایا و جوانب نیازها را در نظر گرفته‌اند.
کیست نداند، کشوری که دچار رکود اقتصادی است یا از اقتصادی وابسته به نفت برخوردار است نمی‌تواند به نحو احسن و کافی و وافی برای رفاه عمومی و عدالت اجتماعی گام بردارد؟ در این میان، وقف، گامی بزرگ برای استقلال و رشد و توسعه اقتصادی مبتنی بر موازین اسلامی است. البته وقتی سخن از تأثیر وقف بر استقلال اقتصادی و رشد و توسعه مطرح می‌شود هرگز به این معنا نیست که وقف به تنهایی می‌تواند همه ابعاد و زوایای گوناگون اقتصاد یک ملت را در برگیرد به‌طوری که برای اقتصاد کشور به منابع مالی دیگر نیازی نباشد، بلکه منظور این است که وقف به عنوان یک سرمایه عظیم مالی می‌تواند در این سمت و سو نقشی سازنده و مؤثر داشته باشد. همچنین به این معنا نیست که برخلاف اهداف واقفان، درآمد وقف را از موارد اصلی مصارف نیات آن که در وقفنامه‌ها آمده است، منحرف کنیم و آن‌ها را در راه تحقق استقلال اقتصادی و رشد و توسعه به کار گیریم و به مصرف برسانیم.
در ذیل وقف‌های شگفت‌انگیز مطرح شده است.
*وقف برای تامین گوشت
در منطقه «بشرویه» استان خراسان جنوبی موقوفه ای وجود دارد به‌نام «بند گربه‌ای» که صاحب این زمین آن را برای جلوگیری از اذیت و آزار گربه‌ها وقف کرده است. همان‌طور که می‌دانید در گذشته نگهداری گوشت در خانه‌ها به راحتی امروز امکان پذیر نبود و گاه اتفاق می‌افتاد که تکه گوشت موجود در خانه توسط گربه‌ای ربوده می‌شد. پس از این وقف دیگر صاحب خانه در بشرویه حق نداشت گربه را به دلیل ربودن گوشت مورد اذیت قرار دهد. همچنین حق نداشت افراد خانواده را به دلیل سهل‌انگاری در نگهداری گوشت تنبیه کند بلکه با مراجعه به شخصی که زمین گربه‌ای در دست او بود، وجه گوشت ربوده شده را دریافت می‌کرد و بدین سان محبت و عطوفت در میان مردم گسترش یافته و از رفتارهای خشن و غیر اسلامی کاسته می شد.
* وقف کتابفروشی برای ترویج کتابخوانی
وقف مغازه کتابفروشی به‌عنوان نخستین وقف سال‌جاری در شهر بابک ثبت شده است. این وقف با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانی و شناخت سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام بعمل آمده است.
صفر غضنفری از خیران نیکوکار شهرستان شهربابک است که در یک اقدام خداپسندانه فرهنگی، مغازه کتابفروشی خود را با مساحت 113 متر مربع، شامل 1000 جلد کتب نفیس مذهبی، اعتقادی و... با هدف ترویج و اشاعه فرهنگ کتابخوانی و شناخت سیره اهل بیت علیهم السلام وقف کرده است.
تمامی کتاب های موجود در این کتابخانه علاوه بر فروش، به صورت امانت نیز در اختیار علاقه مندان قرار می‌گیرد. ارزش این ملک بالغ بر یک میلیارد و 500 میلیون ریال برآورد شده است و تولیت اداره و امور کتابخانه تا زمان حیات واقف برعهده خود ایشان و بعد از آن به عهده امام جمعه وقت شهرستان شهر بابک است.
*اولین وقف سایبری جهان
یکی از جالب‌ترین وقف‌های مبتکرانه سال گذشته وقف مجازی یا وقف سایبری است که برای نخستین بار توسط مرتضی میرسراجی متولد سال 1358 انجام شده‌است.
درآمد این موقوفه، جوایز، هدایا، حمایت‌های مالی و غیره به برگزیدگان وبسایت که منتخب هیأت داوری هستند اختصاص داده می‌شود. این وقف منفعتی و عام است و نخستین وقف سایبری جهان لقب گرفته است.
در وب سایت الخیرات سعی بر این است تا کارهایی که عیار 24 دارند و «ترین» و خوب محسوب می‌شوند به مردم معرفی شوند. در حال حاضر حدود 75 وقف جالب، از نظر نوع و عواید، برای معرفی در این وبسایت قرار گرفته است.
*یک فنجان آب قنات وقف توزیع خرما برای افطار گشایی مومنان روزه دار
در یکی از پرونده‌های ثبت موقوفات آمده است: محمد ایوبی فرزند علی به شماره شناسنامه 22 متولد سال1327 ساکن خیابان غفاری گناباد در یک اقدام عجیب ولی خیرخواهانه یک فنجان آب از چشمه جاریه سنو و کیساب در مدار پانزده از طاقه حاج میرزا محمود حسینیان در بخش گناباد را وقف توزیع خرما کرده است. مورد مصرف این موقوفه توزیع خرما برای افطارگشایی مومنان روزه‌دار بعد از نماز مغرب در ماه ضیافت الهی در یکی از مساجد روستاست.
*وقف باغی برای بیماران سرطانی
یکی از کارهای خداپسندانه برای آرامش روانی و درمان بیماران سرطانی در سال گذشته وقف خانه باغی است توسط حجت‌الله حشمتی است که واقف ملک 35 میلیارد ریالی می باشد که به گفته خودش آن را برای رضای خدا و به شکرانه سلامت خود و خانواده‌اش وقف امور خیر کرده است. به گفته کارشناسان وقف، این زمین به مساحت 600 متر مربع و با ارزش مالی بیش از 3 میلیارد تومان برآورد شده است
*14 درخت بادام برای مرقد امام خمینی(ره)
14 درخت بادام برای مرقد امام خمینی(ره) یکی دیگر از وقف‌های جالب سال‌های اخیر است که ارزش این 14 درخت 7 میلیون ریال برآورد شده است.
*یک مشت پسته در جلسات قرآن
از موقوفات جالب دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد وقف یک مشت پسته برای جلسه قرآن کریم است اما جالب آن‌که عباس خلیلی صاحب این باغ، همه باغ را به شرط تهیه آن یک مشت پسته وقف کرده است. خلیلی اهل شهر سنخواست از توابع شهرستان جاجرم، محصول باغ پسته یک میلیارد ریالی خود را با نیت تهیه یک مشت پسته برای جوانان و نوجوانان نمازگزار و شرکت‌کنندگان در جلسات قرآن مسجد جامع شهر و اطعام و عزاداری حضرت زهرا(س) در دهه فاطمیه و همچنین ابن سبیل وقف کرده است.
*جاروی پر طاووس وقف حرم مطهر امام رضا (ع)
این جارو را فردی به نام «حاجیه نواب والده سالار» در سال 1263 هجری قمری یعنی نزدیک به 170 سال پیش وقف حرم مطهر امام رضا(ع) کرده است. دسته این جاروی پر طاووس با دسته‌پوش مرواریددوزی شده‌ای پوشانده شده است و تعداد پرهای طاووس به کار رفته در این جارو در حال حاضر 90 پر است ولی تعداد پرهای اولیه آن در حدود 100 پر بوده است.
تزیینات پارچه دسته‌پوش از جنس مخمل قهوه‌ای تیره، ابریشمی و به شکل ذوزنقه است. ساق بزرگ ذوزنقه محل نگهداری پرهاست و ساق کوچک‌تر داخل دسته طلا قرار دارد. جنس مواد رودوزی بیشتر از مروارید اصل بحرینی در سه اندازه مختلف است. این جارو الان در موزه مرکزی آستان قدس نگهداری می‌شود.
*آشپزخانه برای مراسم جشن و عزاداری
حسین خادمی آشپزخانه مجهز و کاملی در زمینی به مساحت 450 متر مربع ساخته و پس از تکمیل عرصه و اعیان، آن را وقف کرده است. این واقف خیر اندیش آشپزخانه خود را برای استفاده حسینیه ابوالفضلی هیئت دارالشفای رضوانشهر و همچنین آشپزی جهت مراسم جشن و عزاداری خارج از حسینیه وقف کرده است. ارزش ریالی این آشپزخانه 2 میلیارد و پانصد میلیون ریال برآورد شده است.
*درخت زرشک برای افراد بی‌بضاعت
«محمد علی کلنگی خواه سربیشه» در اقدامی خداپسندانه اموال خود را برای کمک به فقرا، فعالیت‌های قرآنی و عزاداری امام حسین(ع) و ساخت مسجد و حسینیه وقف کرده است. این وقف یک قطعه زمین مشجر و زراعتی با 1500 اصله نهال زرشک به مساحت 26هزار و 197 متر مربع به‌انضمام 8 ساعت آب از مدار 16شبانه روز چاه کشاورزی حسین کلنگی خواه است که برای عزاداری ابا عبدالله الحسین(ع) در ایام محرم در امین‌آباد، برای ساخت و ساز مسجد و حسینیه امین آبادی‌ها هزینه‌های جاری و فعالیت‌های قرآنی در شهرستان سربیشه وقف شده است.
*یک درصد از سهام کارخانه لوله و پروفیل
سید علی موسوی نیز در اقدامی خداپسندانه یک درصد از 6 درصد کل سهام کارخانه لوله و پروفیل کویر خراسان جنوبی را برای بیماران سرطانی شهرستان بیرجند وقف کرده است. این وقف برای درمان بیماران سرطانی شهرستان بیرجند است.
*وقف مهریه برای ساخت مسجد
در شمار موقوفات جالب باید به قطعه زمینی به مساحت 400 متر مربع در روستای ملاقلی بخش وردشت سمیرم اشاره کرد که ارزش آن را بالغ بر 40 میلیون ریال برآورد کرده‌اند، این موقوفه جزو موقوفات انتفاعی با نیت ساخت مسجد برای این روستا است. در این روستا مسجدی وجود نداشت، اما خانم «روح‌انگیز شهریاری» این زمین را که به عنوان مهریه‌اش بود، وقف کرد.
*وقف 25 در صد از بیمه عمر و سرمایه گذاری جهت تفسیر قرآن
بانوی شهرضایی 25 درصد از بیمه عمر و سرمایه‌گذاری خود را وقف کرد.خانم بتول آقاسی واقف 25 درصد از بیمه عمر و سرمایه‌گذاری، این وقف را با نیت تفسیر قرآن وقف کرد. شغل این واقف خیاطی است.
*وقف زمین برای ترویج فرهنگ وقف
آقای «رمضان مبرم»، واقف نیک اندیش در بخش میشخاص از توابع شهرستان ایلام، 90 هزار متر مربع زمین کشاورزی خود را وقف کرد و برای نخستین بار در استان ایلام موقوفه خود را با نیت تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف، روضه خوانی حضرت زهرا(س) و کمک به ایتام وقف کرد.
*وقف دیگ
خدیجه خسروی یک عدد دیگ بزرگ را نیز وقف امور خیر کرده که پیوسته به هر کس که به آن نیاز داشت بدهند. این وقف در 5 فروردین 1331 به ثبت رسیده است.
*وقف زمین زراعی برای ترویج فرهنگ مهدویت
نخستین وقف مهدویت استان کردستان با نیت ترویج فرهنگ مهدویت و شمیم ظهور حضرت بقیة‌الله الاعظم (ارواحنا له الفداء) در اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان قروه به ثبت رسید.
واقف خیر‌اندیش «شکر‌الله پارسا» زمین زراعی در حدود مساحت 2 هکتار از اراضی مرغوب کشاورزی منطقه را در راستای ترویج فرهنگ مهدویت و ظهور وقف کرد. نوع نیت واقف، یکی از جدیدترین و مورد نیازترین نیات در حال حاضر است که در عصر غیبت حجةبن‌الحسن العسکری(عج) به سر می‌بریم.
* زمین 5 هزار متری اهل سنت در خراسان شمالی وقف مدرسه حضرت فاطمه الزهرا (س)
شماری از ترکمنان اهل سنت روستای «دشتک علیا» از توابع شهرستان مانه و سملقان در استان خراسان شمالی 5 هزار متر مربع زمین خود را وقف مدرسه علمیه حضرت فاطمه زهرا (س) کردند.
*وقف یک آپارتمان برای انرژی هسته ای
«ستاره شاکرمی» ، بانوی واقف خرم آبادی یک دستگاه آپارتمان خود را با نیت صرف درآمدهای آن برای انرژی صلح آمیز هسته ای وقف کرد. کلمه صلح آمیز عینا در موقوفه این واقف خیر اندیش ذکر شده که از نکات شگفت‌انگیز این وقف است.
*موقوفه‌ای برای انرژی هسته‌ای در خرمشهر
به تازگی یک بانوی نیکوکار، ملکی به ارزش 20 میلیارد ریال را در خرمشهر برای توسعه فعالیت علمی دانشجویان در زمینه انرژی هسته ای وقف کرد. همچنین به مناسبت هفته وقف سال 92، این بانوی نیکوکار که تهرانی‌الاصل نیز است، ملکی تجاری را در خرمشهر با متراژ 400 متر مربع به منظور حمایت از فعالیت‌های علمی دانشجویان در زمینه انرژی هسته‌ای وقف کرد.
*وقف مهریه برای برگزاری مراسم ولادت و شهادت امام رضا(ع)
واقف خیر اندیش فاطمه آشوری از اهالی روستای چاه فالیز واقع در 10 کیلومتری شهرستان بجستان 5 دانگ اراضی از مزرعه چاه فالیز و آب آن را که مهریه وی محسوب می شود، با نیت مصرف در هزینه های برگزاری مراسم ولادت و عزاداری در شهادت امام رضا(ع) وقف کرد. ارزش ریالی موقوفه مذکور یکصد میلیون ریال است.
